Henriette d'Angeville

Henriette d 'Angeville Frantziako aristokraten familia bateko alaba zen, eta Bugeyn kokatu ziren, Rhóne-Alpeak eskualdean, Frantziako Iraultzaren ondoren, aita espetxeratu eta aitona exekutatu zutenean.^[2] Aita hil ondoren, d 'Angeville Genevara joan zen bizitzera.^[3] Oso gaztetatik mendizaletu zen, une hartan gizonen artean zabaltzen ari zena, baina emakumeentzako jarduera desegokitzat jotzen zen. Urte luzez zain egon ondoren, 1838an, Mont Blanc-eko gailurrera iristeko ametsa betetzea lortu zuen.^[1]

D´Angevillek hogeita bost urtez jarraitu zuen eskalatzen, Mont Blanc gailurra errepikatuz eta beste 21 gailur koroatuz. Alpeetako azken espedizioa 65 urte zituela egin zuen, Oldenhornen (Diablerets mendigunea).^[4] Bere azken urteetan espeleologiaz ere interesatu zen, eta mineralogia museo bat sortu zuen Lausanan, non 1871n hil zen.^[1]

Henriette d 'Angevillek kontu handiz eta aurrez aurre prestatu zituen Mont Blanc-erako espedizioaren xehetasun guztiak, bai eskolten erreklutamendua – Sei gidari eta sei garraiolari – bai ekipamendu eta bere arropak ere. Asko saiatu ziren asmoa burutik kentzen, emakume-gorputza antzeko altitudeak jasateko gai ez zela ohartaraziz.^[1] D 'Angevillek ez zuen etsi eta 1838ko irailaren 3an, 44 urterekin, koroatu zuen Mont Blanc mendia. Espedizioan zehar, d 'Angeville indartsu eta arin azaldu zen, batez ere harkaitzeko eskaladan, non gainerako kideen erritmo berean egiten zuen aurrera, palpitazioak eta altueraren ondorioak jasan arren. Gailurra koroatu ondoren, xanpainarekin topa egin eta usoak askatu ziren balentria iragartzeko. Taldea Chamonixera itzultzeak zirrara handia sortu zuen. Bere etorrera kanoi-salbaiz iragarria izan zen, eta Grands Mulets-en ere hartu zuten ingeles espedizio batek eta poloniar noble batek, eta honek ohar bat bidali zion bere dendara.^[2]

Hurrengo eguneko ospakizunetan gonbidatu berezi bat izan zen d 'Angevilleren eskariz: Marie Paradis, Mont Blanc koroatu zuen lehen emakumea, garai hartan 60 urte zituena.^[5]

D 'Angevillek bidaia-koaderno batean kontatu zuen bere esperientzia, Carné Vert izeneko koadernoan. Carné Vert 1839an idatzi zuen, eta Jule Hébert (1812-1897), Henri Deville edo Sain bezalako artista garaikideek ilustratu zuten, haren zirriborro eta adierazpenetatik abiatuta. Liburua ez zen inoiz editatu, eta ilustratzen zuten marrazkiak sakabanatu egin ziren. Obra honi buruz gordetzen diren datu bakarrak bere familiaren lekuko zaharrengandik datozenak dira. Hala ere, 1900eko martxo-apirileko Revue Alpine aldizkarian argitaratu zen dokumentua, eta 40 ale inguruko tirada egin zen, Le Carné Vert de Melle d 'Angeville izenburuarekin.^[6]

2007an, Savoia Garaiko Kontseilu Nagusiak marrazki horietako hemezortzi erosi zituen, arkatzez, sepiaz edo akuarelaz eginak, espedizioaren hainbat etapa erakusten dituztenak. Balio historiko eta etnografiko handia dute, kirol-gertaera bat kontatzen baitute, baina emakume batek bere generoari ez dagokion eremu batean egindako balentria ere ilustratzen dute. Marrazki horietako batek Henriette d 'Angeville erakusten du, koadrozko beroki bat eta kapela handi bat jantzita.

• D 'Angeville jotzen da Mont Blanc euskarririk gabe koroatu zuen lehen emakumetzat; izan ere, Marie Paradis aitzindariak, eskaladari buruzko bere kontakizunean, onartzen du bere igoeran gidariek partzialki lagundu ziotela.^[7]
• D 'Angevillek izena ematen dio Hauteville-Lompnèseko kale bati, Angevilleko gaztelutik hurbil, familiak 1657an eskuratu eta eskalatzailearen anaiak heredatu zuena.^[8]
• Harriet Beecher Stowe idazleak — Alpeetan ibili zen eta Paradis eta d 'Angeville ezagutu zituen — Sunny memories of foreign lands liburuan aipatzen du.^[9]

• D'Angeville, Henriette. Mon excursion au Mont-Blanc. Arthaud, 1987. ISBN 978-2-7003-0664-4.
• Brown, Rebecca A. Women on High: Pioneers of Mountaineering. Appalachian Mountain Club Books, 2002. ISBN 1-929173-13-X.
• Mazel, David. Mountaineering women: stories by early climbers. Texas A&M UP, 1994. ISBN 978-0-89096-617-4.
• Riley, Glenda. Women and nature: saving the "Wild" West. U of Nebraska P, 1999. ISBN 978-0-8032-8975-8.
• Smith, Albert «Ascent of Mont Blanc». The eclectic magazine of foreign literature, science, and art, març 1852, pàg. 391–408.
• Stowe, Harriet Beecher. Sunny memories of foreign lands, Vol. 2. Phillips, Sampson, 1854.