Eskorbuto

Eskorbutoaren lehen sintomak nekea eta ondoeza dira. Bat eta hiru hilabete bitarteko denporan, subjektuak arnasteko arazoak eta hezurretako mina aurkeztuko ditu. Gaixoak ere mialgiak ager ditzake C bitamina faltak eragindako karnitina produkzio urria dela eta. Beste sintomen artean azaleko gaitzak, hematomak, aurpegiko petekiak, hortzoieko gaitzak, hortz galera eta aldaketa emozionalak aurkitu ditzakegu. Azken faseetan ikterizia, edema orokorra, oliguria, neuropatía, sukarra, konbulsioak eta heriotza ematen dira.

Eskorbutoa, baita eskorbuto subklinikoa, C bitamina eskasiak eragina da. Gizakiek ezin dute bitamina hau metabolikoki sortu eta hortaz dietaren bidez jaso beharra dute. Dieta batek c bitamina nahikoa baldin badu, L-gulonolaktona oxidasa (GULO) entzima falta ez da emango eta gaixotasuna ez da sortuko.

Mendebaldeko gizarte modernoetan eskorbutoa oso gutxitan agertzen da helduengan, ordea, presentzia handiagoa izan dezake haur eta adinekoengan. Haurrengan eskorbutoa tratatzeko erabiltzen diren medikamentu guztiek c bitamina erantsia dute, izan ere, tratamendu gehienak bitamina hau dieta honen aho bidezko kontsumoan oinarritzen dira. Ama-esneak badu nahikoa C bitamina haurra osasuntsu mantentzeko, beti ere amaren dieta egokia baldin bada. Ez da gomendagarria haur jaioberriei esne komertziala ematea izan ere hau pasteurizatua da, eta prozedura honek esneak duen C bitamina eduki naturala suntsitzen du.^[6]

Eskorbutoaren kausa nagusia malnutrizioa da. Hori dela eta, oraindik oso zabalduta dago herrialde azpigaratuetan eta kanpo laguntzen bidez elikagaiak lortzen dituzten munduko eremuetan. ^[7] Arraroa den arren, badaude eskorbuto kasu dokumentatuak herrialde industrializatuetan. Ordea, kasu hauek pertsona alkoholiko horienak eta dieta desegokiak jasotzen dituztenenak izan ohi dira.

Bitaminak funtsezkoak dira giza gorputz osoan abian diren prozesuetan parte hartzen duten entzimak ekoizteko. ^[6] Azido askorbikoa beharrezkoa da prosezu biosintetiko askotarako, hidroxilazio- eta amidazio-erreakzioak azkartzen baititu. Kolagenoaren sintesian, azido askorbikoa behar da kofaktore gisa prolil hidroxilasa eta lisil hidroxilasa sintetizatzeko. Bi entzima hauek aminoazido prolina eta lisinaren hidroxilazioaren arduradunak dira. Hidroxiprolina eta hidroxilisina garrantzitsuak dira kolagenoa egonkortzeko, kolagenoan propeptidoak birmatrikulatzen baitituzte.

Kolagenoa giza gorputzeko egiturazko proteina primarioa da. Hau beharrezkoa da odol-hodiak, muskuluak, larruazala, hezurrak, kartilagoa eta beste ehun konektibo batzuk osasuntsu mantentzeko. Ehun konektibo akastunak zenbait arazo sor ditzake, hala nola kapilar hauskorrak, eta horrek odoljario anormala, hematomak eta barne-hemorragia eragiten ditu. Kolagenoa hezurren zati garrantzitsu bat da ere, eta, beraz, hezur-eraketetan eragina du. Eskorbutoaren eraginez hortzak jausi egiten dira eta hezurrak errazago apurtzen [6]. Kolageno akastunaren fibrilogenesiak zaurien orbaintzeari kalte egiten dio ere. Tratatu gabeko eskorbutoak heriotza eragiten du beti.

Diagnostikoa, oro har, ebidentzia fisikoetan eta x izpien bidezko azterketetan oinarritzen da

Haurtzaro hasierako gaitz batzuek eskorbutoaren irudi klinikoa eta erradiografikoa imita dezakete, gaixotasun hauen artean topatzen ditugu, hala nola, hurrengoko gaixotasunak:

• Errakitismoa
• Osteokondrodisplasia bereziki osteogenesi inperfektua
• Blounten gaixotasuna
• Osteomielitisa

Eskorbutoa C bitaminan aberatsak diren elikagaiak barne hartzen dituen dieta batekin prebenitu daiteke, hala nola, amla, piperra (piper gozoa), groseila beltza, brokolia, piper pikanteak, guaiaba, kiwia eta perrexila barnebiltzen dituen dieta batekin. C bitaminan aberatsak diren beste iturri batzuk, limoiak, limak, laranjak, papaia eta marrubiak dira. Barazkietan ere badago c bitamina, hala nola bruselako aza, errepoloa, patata eta espinaketan.

Animali jatorrizko zenbait produktuk ere c bitamina dute, hala nola gibelak, muktukak (balearen azala), giltzurrunaz gaindiko muinak, burmuinak eta bizkarrezur-muinak, hauek c bitamina kantitate handiak dituzte, eta, hortaz, eskorbutoa tratatzeko ere erabil daitezke. C bitamina propioa sortzen duten animalien haragi freskoak ere eskorbutoa prebenitzeko, eta neurri batean hau tratatzeko, adina c bitamina du. Kasu historiko batzuetan (bereziki zaldi haragi freskoa jaten zuten soldadu frantsesen kasua), haragi hutsak, eta partzialki prestatutako haragiak ere, eskorbutoa arindu zezakeela ohartu zen. ^[8]

1902ko Antartikako espedizioak frogatu zuen foka haragi eta gibela eraginkorrak zirela eskorbutoa sendatzeko. Eskorbuto hasiberria pairatzen zuten gizonak guztiz osatu ziren bi aste baino gutxiagoko tartean ^[9].

Eskorbutoa egunean 10 mg-ko c bitamina-dosiak jasoz hobetzen da. Ordea, medikuek 100 mg inguruko dosiak gomendatzen dituzte gaixo dauden horientzat. [20] Pertsona gehienak 2 astetan errekuperatzen dira. ^[10]

Gaixotasun honek presentzia handia izan du historian eta antzinatetik agertu izan da medikuntza liburuetan. Hipokratesek jada eskorbutoa gaixotasun bezala dokumentatu zuen. Egiptoarrek K. a. 1550ean eskorbutoaren sintomak erregistratu zituzten.

Aro modernoan eskorbutoak presentzia nabarmena izan zuen zenbait kanpaina militar eta itsasontzi bidez egiten ziren bidaia eta espedizioetan.

Vasco da Gamaren 1497ko espedizioan zitrikoen efektu sendagarriak jada ezagunak ziren [25] [26]. Baita ere Pedro Alvares Cabralen tripulazio kideen artean 1507an. ^[11]

Portugaldarrek fruitu-zuhaitzak landatu zituzten Santa Elenan, haien herrialdetik Asiara egindako bidaietan geldileku bat izateko eta bertan eskorbutoak jotako haien gaixoak sendatzeko. ^[12]

Zoritxarrez, ezagutza honek ez zuen eskorbutoak eragindako itsas tragedia askorik prebenitu, alde batetik komunikazio falta zela eta, eta bestetik fruta eta barazkiak ezin zirelako itsasontzietan luzaroan mantendu. ^[13]

1536an Jacques Cartier esploratzaile frantziarrak, San Lorenzo ibaia esploratzen zebilela, bertakoen ezagutza erabili zuen eskorbutoz hiltzen ari ziren bere gizonak salbatzeko, modu honetan, vitae zuhaitzaren (ekialdeko zedro zuria) hostoak ebaki zituen haiekin infusioak prestatzeko. Gerora frogatu zen zuhaitz honen 100 gramo hostok 50 mg C bitamina zituztela. ^{[14] [15]} Ordea, ez zen posible tratamendu hau itsasontzian bertan aplikatzea (behin itsasoratua dagoela noski) hostoak, gainerako landare eta barazkiak bezala, usteldu egiten baitziren.

1601eko otsailean, James Lancaster kapitaina, Sumatrarantz nabigatzen ari zela, iparraldeko kostaldean lurreratu zen bertan limoiak eta laranjak lortzeko, hain zuzen ere bere tripulazioak pairatzen zuen eskorbutoa geldiarazteko nahiarekin. ^[16] Bide batez, Lancaster kapitainak esperimentu bat abiatu zuen haren agindupean zeuden lau ontzietan. Ontzi bateko tripulazioak limoi zuku dosiak jaso zituen egunero; ordea, beste hiru ontziek, ez zuten inolako tratamendurik jaso. Horren ondorioz, aditu zuen tratatu gabeko ontzietako kideak eskorbuto pairatzen hasi zirela berriz ere eta beste ontziko kideak ordea osasuntsu mantentzen zirela. ^[17]

Esplorazioen Aroan (1500. eta 1800. urteen artean eman zena), eskorbutoak gutxienez bi milioi marinel hil zituen. ^[18]

1579an, Agustin Farfán fraide eta mediku espainiarrak eskorbutorako laranjak eta limoiak gomendatzen zituen liburu bat argitaratu zuen, jada Espainiako Itsas Armadan ezaguna zen erremedio hura. ^[19]

1593an, Sir Richard Hawkins almiranteak laranja eta limoi zukua edatearen alde egin zuen eskorbutoa saihesteko medio modura. ^[20]

1614an, John Woodallek, East India Companyko zirujauen buruak, The Surgion 's Mate liburua argitaratu zuen konpainiako itsasontzietan zeuden zirujauak instruitzeko. Eskorbutoarentzako sendabidea janari freskoa, laranjak, limoiak, limak eta tamarindoak zirela adierazi zuen. ^[21] Hala ere, ez zen gai izan honen arrazoia azaltzeko, hori dela eta, bere baieztapenek ez zuten eragin handirik izan garaiko mediku eta zientzialarien artean.

Lehorrean ere, Europan, Erdi Aroaren amaiera arte, eskorbutoa nahiko ohikoa zen neguaren amaieran, izan ere, barazki berde, fruta eta tuberkulu gutxi baitzeuden eskuragarri. Honek, pixkanaka hobera egin zuen, batez ere Ameriketatik patata ekarri zutenean.

1734an, Johann Bachstrom medikuak eskorbutoari buruzko liburu bat argitaratu zuen, bertan baieztatzen zen eskorbutoa elikagai fresko eta begetalen abstinentzia oso baten ondorio zela, eta hau sendatzeko bidea barazki eta fruta freskoak jatea zela. ^{[22] [23]}

Hala ere, 1747. urtera arte ez zen eskorbutoaren tratamenduari buruzko informe formalik aurkeztu , urte horretan James Lindek formalki frogatu zuen eskorbutoa zitrikoetan oinarrituriko dietarekin tratatu daitekeela, ikerlari honek eskorbutoaren gaineko medikuntzaren historiako lehen esperimentu klinikoa gauzatu zuen.^[24] . Lindek eskorbutoa pairatzen zuten zenbait gizabanakoen sendaketa prozesuak konparatu zituen. Informeak argi eta garbi zioen laranjak eta limoiak zirela erremediorik eraginkorrenak ^[24]. Zoritxarrez, esperimentuak eta bere emaitzek eragin txikia izan zuten garaiko gizartean.

Lindek ez zuen inoiz limoi zukua eskorbutoaren aurkako erremedio bakar gisa aldarrikatu. Bere esperimentuak zenbait elikagai jotzen zituen eskorbutoaren aurkako sendagaitzat, haien artean fruta eta barazki mota mordoa.

XVIII. mendean zehar, eskorbutoak etsai ekintzak baino marinel britainiar gehiago hil zituen Royal Navy-aren barruan.

1740-1744 urte bitartean George Ansonek, bere bidaia ospetsuan, bere tripulazioaren ia bi herenak (1.300 gizon hil ziren. Hasieran 2000 gizoneko tripulazio bat zeraman Ansonek) galdu zituen bidaiaren lehen 10 hilabeteetan eskorbutoa zela eta. ^[25]

Zazpi Urteko Gerran Royal Navy-ak 184.899 marinel galdu zituen (informe ofizialaren arabera); hauetatik 133.708 gizon gaixotasun bat zela medio hil ziren, gaixotasun hau eskorbutoa zen kasu gehienetan.

Gertaera guzti hauen ondoren, bai marinelek bai itsas zirujauek geroz eta argiago zeukaten zitrikoek eskorbutoa sendatu zezaketela, ordea, ideia hau garaiko medikuntza komunitatearen eta komunitate zientifikoaren eskutik baztertu egiten zen garaiko teoriekin bat ez zetorrelako. Arrazoi honengatik zitrikoen zukuaren alde egiten zuten informe horiek ez zuten eragin handirik izan. Garaiko medikuntzak babesturiko teoria ofizialaren arabera, eskorbutoa, itsas dietan jatorria zuen digestio akastun batek eragindako barne usteltze gaixotasun bat zen.

1764an eskorbutoaren gaineko postura berri bat azaldu zen. David MacBride doktoreak, Sir John Pringle Royal Navy-ko zirujau nagusiak eta, beranduago, Royal Societyko presidenteak, defendatu zuten eskorbutoa ehunetan "aire finkorik" ez izatearen ondorio zela, hori deña eta, hau sahiesteko maltazko eta muztiozko infusioak edatea planteatzen zuten. Haien arabera infusio hauek giza gorputzean fermentatzen ziren eta fermentazio honek eragindako gasek digestioa suspertu eta falta ziren gasak ("aire finkoa") berrezartzen zituen. ^[26] Ideia hauek babes zabal eta eragin handikoa jaso zuten garaiko gizartean eta ikerketa asko abiatu ziren bide honetan.^[27]

James Cook esploratzaileak ez zuen gizon bakar bat galdu eskorbutoagatik hark abiatu zituen bidaietan, eta bere txostenean maltaren eta muztioaren alde egin zuen. Ordea hau ez zen haren arrakastaren benetako arrazoia izan, gaur egun badakigu haren tripulazioen osasunaren arrazoia, bidaia honetan eta beste batzuetan, Cooken itsasontziko garbiketa erregimena, diziplina zorrotza, eta elikagai fresko eta barazkien sarrizko kontsumoa izan zirela. ^[28]

Ia eskorbutorik pairatu ez zuen distantzia luzeko lehen espedizio handia Alessandro Malaspina espainiar itsas ofizialarena izan zen 1789-1794 urte bitartean. Pedro Gonzalez, Malaspinaren mediku ofizialak, defendatzen zuen laranjak eta limoi freskoak ezinbestekoak zirela eskorbutoari aurre egiteko. 56 eguneko itsas bidaian 5 marinel eskorbutoaren sintomak pairatu zituzten, egoera honen aurrean Pedro Gonzalezek gomendatu zuen Guamen etetea gaixoak tratatzeko. Hiru egun igaro ondoren, bostak sendatu ziren. ^[28]

Mende amaieran MacBrideren teoriak zalantzan jartzen ari ziren arren Britainia Handiko medikuntza komunitateak defendatzen jarraitzen zuen eskorbutoa barne 'usteltze' prozesu batean oinarrituriko gaixotasuna zela, hori dela eta Gaixotasun eta Kalteen Batzordeak haren aholkua jarraitu behar izan zuen. Hala ere, Royal Navy-aren barnean iritzia limoi zukuaren tesiaren alde jartzen hasi zen, batez ere Gibraltarreko setioko esperientzia eta Rodney almiranteak Karibera egindako espedizioan erregistratutako esperientziak zirela medio. Tesi hau Gilbert Blane ^[29] eta Thomas Trotter ^[30] bezalako adituen idatzien babesa jaso zuten, horrela Royal Navy-ko komandante askoren txostenak indartuz.

1793an, Britainia Handira gerra iritsi zenean, eskorbutoa kentzeko beharrak beste premia bat hartu zuen. Aldaketa, ordea, ez zen medikuen eskutik iritsi, almiranteen eskutik baizik. Ezagunak dira Gardner kontralmirantearena bezalako kasuak zeinak Royal Navy-an exijitu zuen limoi zukua ematea tripulazio orori. Gaixotasun eta Kalteen Batzordeak erabaki honen alde egin zuen, eta almirantegoak hori egiteko agindu zuen. Ezaguna da 1795eko martxoan ezagutu zen albiste harrigarria: Suffolk Indiara iritsi zen lau hilabeteko bidaia baten ondoren eta haren marinel bakar batek ere ez zuen eskorbutorik pairatu, izan ere, abiatu zirenean baino osasuntsuagoa zegoen tripulazioa. Ondorioa berehalakoa izan zen, Royal Navy-ko tripulazio orok limoi zuku erreserbak jasoko zituen haien itsasontzietan.

1800an jada limoi zukuaren sistema martxan zegoen Royal Navy osoan. Erabaki honek marinelen osasuna nabarmen hobetzea eragin zuen zuen eta, ondorioz, funtsezko eragina izan zuen guda askoren emaitzetan.

Alexandriako setioan (1801) Napoleonen armadako zirujau buruak, Dominique-Jean Larrey baroiak, idatzi zuen zaldi haragiaren kontsumoak eskorbuto izurrite bat geldiarazten lagundu ziela. Orain badakigu honen arrazoia zaldi okelak duen c bitamina kantitatea izan zela, animali honek haren c bitamina propioa sintetisatzen baitu. Horrek Frantzian XIX. mendean zaldi haragiaren kontsumoaren tradizioak gora egitea eragin zuen. ^[31]

Lauchlin Rosek zitrikoen zukua usteldu gabe mantentzeko metodo bat patentatu zuen 1867an. Rose lima zukua izenarekin ezagutzen zen edari kontzentratu bat sortu zuen Rosek. 1867ko Marinaren Merkataritza Legeak eskatzen zuen Royal Navy eta Merchant Navy-ko ontzi guztiek marinelei egunero haien lima zuku errazioa ematea eskorbutoa saihesteko. [60] Rose lima zukua ia nonahikoa bihurtu zen ^[32].

Cochlearia officinalis landareak, "Eskorbuto arrunta" ere deitua, bere izen arrunta hartu zuen eskorbutoa sendatzeko eraginkorra zela jakin zenean. Landare hau itsasontzietan eramaten hasi ziren, bai pakete lehortuetan, bai destilatutako estraktuetan. Bere zaporea oso mingotsa zen, hori dela eta, belarrez eta espeziez mozorrotu beharra zuten haren zaporea. Honetaz gain, aipagarria da ere eskorbuto landareaz prestaturiko edari eta sandwichak moda herrikoi bilakatu zirela Erresuma Batuan XIX. mendearen erdialdean. ^[33]

Eskorbutoa, funtsean, nutrizio eskas baten ondorio zela pentsatzea, hau da, elikagai freskoen kontsumo bidez, bereziki zitriko freskoak edo haragi freskoa kontsumituz, osatu zitekeela pentsatzea ez zen unibertsala XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran, hori dela eta, munduko marinel eta esploratzaileek eskorbutoa jasaten jarraitu zuten XX. mendera arte.

Nahasmendua hainbat faktoreri egozten zaie:

• Zitriko freskoek (bereziki limoiek) eskorbutoa sendatzen zutela nahiko garbi zegoen, ordea, eguzkipean eta kobrezko hodien esposiziopean egondako lima-zukuak ez zuen efektu handirik, lima zukuak haren c bitamina ia osoa galtzen baitzuen prozesu hauen bidez. Honek zitrikoen teoriarekiko mesfidantza areagotu zuen;

• Haragi freskoak (bereziki gibela eta haragi gordina) eskorbutoa ere sendatu izan zuen. Gertakari honek zitrikoen eta landare freskoen teoriaren aurka ere egin zuen.

• Lurrunaren eta teknologia berrien bidez itsas abiadura handitzeak eskorbutoaren eragina murriztu zuten. Gertaera honek garrantzia kendu zion zitrikoen eta landare freskoen teoriari.

Nahaste honen ondorioz hipotesi berri bat proposatu zen, hau da, gaixotasuna germenen aktibitateak sortutako hondakin batek eragiten zuela, hain zuzen ptomaina deritzon hondakinak, zeina bereziki kutsatutako haragietan aurkitzen den.

Haurren eskorbutoa XIX. mendearen amaieran asko areagotu zen, hain zuzen ere haurrak behi esne pasteurizatuz elikatzen hasi zirelako, bereziki hirietako goi klaseetako umeak. Pasteurizazioak bakterioak hiltzen bazituen ere, c bitamina ere suntsitzen zuen. Hau konpondu zen erabaki zenean aurrei tipula edo patata egosien zukua ere ematea. ^[34]

XX. mendearen hasieran, Robert Falcon Scottek Antartikara bere lehen espedizioa egin zuenean (1901-1904), eskorbutoaren gaineko teoria nagusia ptomainazko pozoitzearen aldekoak zen oraindik. [64] Hala ere, Scottek aditu zuen zuen Antartikako foken okela freskoan onarrituriko dieta batek eskorbutoa senda zezakeela edozein heriotza gertatu baino lehen. ^[35]

1907an, "Eskorbutikoaren aurkako faktorea" isolatzen eta identifikatzen lagunduko zuen animalia-eredu bat aurkitu zen. Axel Holstek eta Theodor Frølichek ikerleriek abiatu zuten esperimentua. Ordura arte, eskorbutoa ez zen gizakiez aparteko ezein organismotan behatu, eta giza gaixotasuntzat jo zen. Zenbait hegazti, ugaztun eta arrainek eskorbutoa izateko arriskua dute, gizakiak bezala ez dutelako c bitamina sintetizatzeko ahalmenik. Holst eta Frølichek, eskorbutoa, indiar untxietan eragin eta sendatu zezaketela jakin zuten, haien dietan manipulazioak eginez. Eskorbutoarentzako animalia-eredu esperimental baten aurkikuntza hau, "bitaminen" funtsezko ideia aurkeztu aurretik ere egin zena, c bitaminaren ikerketarako aurrerapausu garrantzitsuena izan zen ^[36].

1915ean, Zeelanda Berriko tropek, Gallipoliko kanpainan, ez zuten c bitaminarik haien dietan, eta, ondorioz, soldadu askok eskorbutoa pairatu zuten. Uste denez, hau izan zen kanpaina horren porroten arrazoi nagusietako bat. ^[37]

Vilhjalmur Stefanssonek, inuiten artean bizi izan zen esploratzaile artikoak, frogatu zuen haragi dieta batek ez zuela zertan eskorbutoa eragin. New Yorkeko Bellevue Ospitaleko azterketa batean parte hartu zuen 1928ko otsailean, non berak eta lankide batek haragia bakarrik jan zuten urtebetez, medikuen behaketapean zeuden bitartean, eta osasun egoera onean mantendu ziren. ^[7]

1927an, Szent-Györgyi biokimikari hungariarrak "azido hexuronikoa" izeneko konposatu bat isolatu zuen. ^[38] Szent-Györgyik azido hexuronikoa, guruin suprarrenaletatik isolatu zuen, ikerlariak kimiko hau eskorbutoaren aurkako agentea zela susmatzen zuen, baina ezin izan zuen frogatu animalietan esperimentatu ezin izan baitzuen. 1932an, azkenean, Pittsburgheko Unibertsitateko Charles Glen King ikerlari estatubatuarrak azido hexuronikoaren eta eskorbutoaren arteko lotura frogatu zuen. ^[39] Azido hexuronikoa, azido askorbiko bezala berrizendatu zen.

Mende honetan jada eskorbuto tasak baxuak dira mundu osoan. ^[40] Gehien kaltetutako pertsonak herrialde azpigaratuetan daudenak eta elikadura txarra duten horiek dira. ^{[41] [42]}

1960ko hamarkadaren amaieran, Bigarren Mundu Gerran Britainia Handian eta Iowa estatuko preso boluntarioen artean esperimentalki eragindako eskorbutoari buruzko giza ikerketa nabarmenak egin ziren. ^{[43] [44]} Azterlan horietan aditu zen eskorbutoaren ageriko sintoma guztiak eguneko 10 mg-ko C bitamina dosiekin sendatu zitezkeela. Esperimentu horietan ez zen ezberdintasun klinikorik ikusi egunean 70 mg c bitamina eman zitzaizkien gizonen eta eguneko 10 mg jaso zituztenen artean. Estatu Batuetako espetxeetako ikerketa hauetan, gizonek lehenengo eskorbuto-zeinuak garatu zituzten c bitaminarik gabeko dieta hasi eta 4 astera gutxi gorabehera. Britainia Handiak abiaturiko azterlanean, berriz, sei eta zortzi hilabete behar izan zituzten subjektuak gaixotzeko, hau horrela izan zen subjektuak c bitamina gabezian oinarrituriko dieta hasi aurretik egunean 70 mg c bitamina jaso zutelako sei astetan zehar. ^[43]

Animalia eta landare gehienak C bitamina sintetizatzeko gai dira. Organismo hauek entzimek gidaturiko pauso sekuentzia baten bidez monosakaridoak c bitamina bihurtzen dituzte. Ordea, ugaztun batzuek C bitamina sintetizatzeko gaitasuna galdu dute eboluzioan, hala nola, simioek eta tarseroek. Gizakia simioen taldean kokatzen denez ez du gaitasunik c bitamina propioa sintetizatzeko, eta hortaz eskorbutua paira dezake ^[45]. Azido askorbikoa sintetizatzeko gaitasuna galdu duten espezieen artean bi caviidae espezie aipagarri topatzen ditugu: kapibarak ^[46] eta untxi indiarrak. C bitamina propioa sintetizatzen ez duten hegazti eta arrain espezieak ere ezagutzen dira. Eskorbutoak antzeko sintomak eragiten ditu bai gizakiengan bai animaliengan. ^{[47] [48] [49]}

Eskorbutoa pairatu dezaketen animalia guztiek L -gulonolaktona oxidasa (GULO) entzima gabeak dira, entzima hau bitaminaren sintesiaren azken urratsean beharrezkoa da.^{[50] [51] [52]}

Eskorbutoa haurtxoetan ematen den kasuetan, batzuetan, Barlowren gaixotasuna bezala ezagutu izan da, Thomas Barlow mediku britainiarrak deskribatu baitzuen gaixotasun hau haurrengan 1883an. ^{[53] [54]}

• Elikadura
• C bitamina
• Itzulbidaia