Usuario:JamesFernP/Taller

Manku marka Waqaq
Hatun Kancha Unay Manku Marka Waqaq
Archivo:Mangomarka yaykunapin pirqapi qilllasqa kachkan Ministerio de Cultura willakusqan Manku Marka Waqay kasqanta.jpg
Allin chayayniyki Manqu Markakam
Ubicación
ContinenteAbda yala
RegiónUrin Anda yala
CordilleraAntis chawpimpi
PaísPerú Perú
DivisiónLimapi
SubdivisiónLimapi
MunicipioSan Juan de lurigancho
Gestión
PropietarioPerú suyumanta
GestiónTukuypaq
Acceso públicoManan yaykunapaqmi kachkan

Manqu Marka Waqaq

Manku Marka llaqta. Manku Marka waqaq. Musuq kancha Manku Marka sutinchasqa kunan punchawkunapi. Rimaqpa waqtampi kachkan, San Juan Luriganchupi, Lima Perú Llaqtapi. Hatun llaqtan, tapialwan, aduwinwan ruwasqa. Manku Markaqa sisarirunmi Intermedio tardío nisqankupi punchaypi. Chaypiqa Curacazgu Luriganchu, Runrinkanchu kara. Chaypin puni Kapaq Ichma kara(900-1470 dc).

Maypitaq kan

Manku Markaqa, Av, Santuario waqtampin kachkan, Urbanización Mangomarka, San Juan de Luriganchu, limapi.. Hatun mayu hanayninpi 220 msnm, Rimaq mayu ichuq waqtannimpi. Waqtankunapiqa lumaskunan, qaqakunapas kanmi, puyu punchawkunapi qumirllaña rikchakun (junio, seitiembre killakunapi). Qipankunallapin Kachkan Kampuy Kancha, Luriganchu urkupas.

Yuyarina

Llaqtapa kawsaynin

Manku markaqa qallarin 300 d.c. intermedio tardío nisqankupi, Tarpuq Lima llaqtapi. Aya pampaykunapi cerámica Nieveria nisqankuta tariraku, sumaqchakunata apupaq Hinata, nina pukachayuqta, Lima tarpuy llaqta tukuchkaptinña tarpukura 600-700 d.C. Kay punchakunapiqa hukninku tarpukuq llaqtakuna kara, Wariskuna hina.

Manku markaqa hatun llaqtan kara, chaypin hatuchanapaq runakuna riraq kara. Chaypitaq Kapac kamachikuykuna kawsakuq kara, horizonte medio nisqankupi, allinchakuspa intermedio tardiupi, suyuskupa hatunyachikunapi(900-1470 d.C.). Chay punchawpin Ichmapa Mankumarkaqa chawpi llaqtanmi kara, Rurinkanchu sutiyuq. Kay llaqtamantan tukuy llaqtakunatan qatalliraku Rimakta, Lurinta. Pachakamapipas taytacha Apu Pachakamaqta apunta ruwaraku.

Huk yachasqanku runakuna ichaya Lurigancho, Hurin Huancho kanman. Chay sutiqa, Huanchukuna llaqtanmi kara. Paykunaqa sierramantan qamuraku, huallakunapas. Paykunas kay llaqtata ruqaraku, cacicazgo nisqankuta.

Uknin llaqtakuna Canto Chico, Campoy kara.

Ichmakunaqa 1200 d.C huñunakuraku kulliqkunawan, uraynin Chillon pampamanta(Collique). Paykunawanmi Yawyus, Chaqllakunatapas wischuraku, yaykuyta munaptichkanku.

Inkaskuna 1470 d.C. Manku Markaman chayaraku, chay punchawkunapin huñura Ichmakunata, Kulliqkunatas tawantinsuyuman.

Kapac Kamachikuy

Mankumarka llaqta kapak hatun llaqtan kara. Chawpimpi Lurigancho kara, tardío pachapi kay Curacazgo kara. Kapac runakunaqa wasinkunata ruwara 900 d.C. Hatun kaptinmi Mankumarkaqa, hatun pampapi kaptin tukuy runakuna chayman chayaq kara. Español chayanankaman chaypi runa tiyara. Chaynintan puririra Chavinkuna, Warikuna, Cajamarquillakuna, inkaskunapas.

¿Imaynam kara Manku Marka llaqta?

Imaynan kara

Manku markaqa hatun pampapin kachkan, achka rumikunapi. Hatun kanchampiqa Piramidal wasin kachkan, lluqanapaq hina. Hanaynimpi mamelón nisqan achka rumiyuq, yaykunapaq ruyru escaliranniyuq kara. Tapilakunawan, aduwiwam ruwasqa. Tapialqa wasi ruwanapaq kara, chaywan hatun aduwita ruwaspa, chaywan pirqakunata ruwaq karaku, kunan cementuwan ruwana hina. Hatun pirqakunapas kanmi, mana wichikunampaq. Ukumpin puririnapaq, ukuy wasichayuq, pirqakunapa chawpimpi, tapialwan ruwasqa. Manallan ritualllapaqchuya kara, chaypipas kawsakuraku runakuna. Chaypipas aya iskay pampakuna kan kunankama, chaypiñataq runa wañusqapaq wasichakuna kan, rumiwan rurasqa, mituwan allichasqa.

Kay Manku marka waqaqpaqa 70% kasqanta chinkarunnña. Ni pipas allichaptin. Mankumarka runakuna, qupakullankutañan chaypi wischunku, chaykunapin suwakuna, drogadictukuna kawsakunku.

Kunan punchawkunapiqa Ministerio de Culturaqa, chayraq chayaykun. Ñan letreruta hinaykunkuña, riksisqankuta qillqarunku. Chaymantañataq señalaykunkuña. Waqtamkunapitaq Parquetan allicharunku, warma yachay wasikunapas chayman chayamunkuña, chaykunapin Inti Raymita ruwanku watan watampi.

Kunan punchwkunapiqa yaykuyta atinichu, ni pipas yachanchu imatapas tapukuspay imatapas niwankuchu. Wichqarunku yaw Covid 19 manta. Chay raykun qawallamanta tiqtukunata ruwarani [1]

Vista lateral de la Huaca Mangomarca, lado izquierdo de la Av. santuario

Amawta yachariqkuna Manku Markamanta

San Juan de Lurigancho Municipalidad arqueologo Julio Avant aschallata picharunku, Instituto Cultural Rurinkanchutinta, watukuqkunawan yachaywarmakunawan. Kaymantaqa qillqaraku aschallataraqmi. Julio C. Tello anchata yacharun. Paymi ruwachira planukunata, mapatapas tukuy Lima pampamanta, tiqtukunata, markaskunatawan.

Pacha kawsaynin

Historia republicana del PerúVirreynato del PerúImperio incaSeñorio IchmaImperio WariCultura limaPeriodo Formativo andinoCultura CaralPrecerámico andino
123

Maymantataq kan

Imatataq rikurani qillqanaypaq

Referencias

[1][2][3][4][5][6][7]

BIBLIOGRAFÍA

Qawapi Maskanaykipas

Tiqtukuna, Rikuchikuna