Usuario:JamesFernP/Taller
Hatun Kancha Unay Manku Marka Waqaq | ||
---|---|---|
Archivo:Mangomarka yaykunapin pirqapi qilllasqa kachkan Ministerio de Cultura willakusqan Manku Marka Waqay kasqanta.jpg Allin chayayniyki Manqu Markakam | ||
Ubicación | ||
Continente | Abda yala | |
Región | Urin Anda yala | |
Cordillera | Antis chawpimpi | |
País | Perú | |
División | Limapi | |
Subdivisión | Limapi | |
Municipio | San Juan de lurigancho | |
Gestión | ||
Propietario | Perú suyumanta | |
Gestión | Tukuypaq | |
Acceso público | Manan yaykunapaqmi kachkan |
Manqu Marka Waqaq
Manku Marka llaqta. Manku Marka waqaq. Musuq kancha Manku Marka sutinchasqa kunan punchawkunapi. Rimaqpa waqtampi kachkan, San Juan Luriganchupi, Lima Perú Llaqtapi. Hatun llaqtan, tapialwan, aduwinwan ruwasqa. Manku Markaqa sisarirunmi Intermedio tardío nisqankupi punchaypi. Chaypiqa Curacazgu Luriganchu, Runrinkanchu kara. Chaypin puni Kapaq Ichma kara(900-1470 dc).
Maypitaq kan
Manku Markaqa, Av, Santuario waqtampin kachkan, Urbanización Mangomarka, San Juan de Luriganchu, limapi.. Hatun mayu hanayninpi 220 msnm, Rimaq mayu ichuq waqtannimpi. Waqtankunapiqa lumaskunan, qaqakunapas kanmi, puyu punchawkunapi qumirllaña rikchakun (junio, seitiembre killakunapi). Qipankunallapin Kachkan Kampuy Kancha, Luriganchu urkupas.
Yuyarina
- Intermedio Tardío. Curacazgo Lurigancho, Tarpuy (Cultura) Ichma, entre 1000 a 1470 d. C.
- Horizonte Tardío. Tarpuy Inca, 1470 a 1532 d. C.
Llaqtapa kawsaynin
Manku markaqa qallarin 300 d.c. intermedio tardío nisqankupi, Tarpuq Lima llaqtapi. Aya pampaykunapi cerámica Nieveria nisqankuta tariraku, sumaqchakunata apupaq Hinata, nina pukachayuqta, Lima tarpuy llaqta tukuchkaptinña tarpukura 600-700 d.C. Kay punchakunapiqa hukninku tarpukuq llaqtakuna kara, Wariskuna hina.
Manku markaqa hatun llaqtan kara, chaypin hatuchanapaq runakuna riraq kara. Chaypitaq Kapac kamachikuykuna kawsakuq kara, horizonte medio nisqankupi, allinchakuspa intermedio tardiupi, suyuskupa hatunyachikunapi(900-1470 d.C.). Chay punchawpin Ichmapa Mankumarkaqa chawpi llaqtanmi kara, Rurinkanchu sutiyuq. Kay llaqtamantan tukuy llaqtakunatan qatalliraku Rimakta, Lurinta. Pachakamapipas taytacha Apu Pachakamaqta apunta ruwaraku.
Huk yachasqanku runakuna ichaya Lurigancho, Hurin Huancho kanman. Chay sutiqa, Huanchukuna llaqtanmi kara. Paykunaqa sierramantan qamuraku, huallakunapas. Paykunas kay llaqtata ruqaraku, cacicazgo nisqankuta.
Uknin llaqtakuna Canto Chico, Campoy kara.
Ichmakunaqa 1200 d.C huñunakuraku kulliqkunawan, uraynin Chillon pampamanta(Collique). Paykunawanmi Yawyus, Chaqllakunatapas wischuraku, yaykuyta munaptichkanku.
Inkaskuna 1470 d.C. Manku Markaman chayaraku, chay punchawkunapin huñura Ichmakunata, Kulliqkunatas tawantinsuyuman.
Kapac Kamachikuy
Mankumarka llaqta kapak hatun llaqtan kara. Chawpimpi Lurigancho kara, tardío pachapi kay Curacazgo kara. Kapac runakunaqa wasinkunata ruwara 900 d.C. Hatun kaptinmi Mankumarkaqa, hatun pampapi kaptin tukuy runakuna chayman chayaq kara. Español chayanankaman chaypi runa tiyara. Chaynintan puririra Chavinkuna, Warikuna, Cajamarquillakuna, inkaskunapas.
Imaynan kara
Manku markaqa hatun pampapin kachkan, achka rumikunapi. Hatun kanchampiqa Piramidal wasin kachkan, lluqanapaq hina. Hanaynimpi mamelón nisqan achka rumiyuq, yaykunapaq ruyru escaliranniyuq kara. Tapilakunawan, aduwiwam ruwasqa. Tapialqa wasi ruwanapaq kara, chaywan hatun aduwita ruwaspa, chaywan pirqakunata ruwaq karaku, kunan cementuwan ruwana hina. Hatun pirqakunapas kanmi, mana wichikunampaq. Ukumpin puririnapaq, ukuy wasichayuq, pirqakunapa chawpimpi, tapialwan ruwasqa. Manallan ritualllapaqchuya kara, chaypipas kawsakuraku runakuna. Chaypipas aya iskay pampakuna kan kunankama, chaypiñataq runa wañusqapaq wasichakuna kan, rumiwan rurasqa, mituwan allichasqa.
Kay Manku marka waqaqpaqa 70% kasqanta chinkarunnña. Ni pipas allichaptin. Mankumarka runakuna, qupakullankutañan chaypi wischunku, chaykunapin suwakuna, drogadictukuna kawsakunku.
Kunan punchawkunapiqa Ministerio de Culturaqa, chayraq chayaykun. Ñan letreruta hinaykunkuña, riksisqankuta qillqarunku. Chaymantañataq señalaykunkuña. Waqtamkunapitaq Parquetan allicharunku, warma yachay wasikunapas chayman chayamunkuña, chaykunapin Inti Raymita ruwanku watan watampi.
Kunan punchwkunapiqa yaykuyta atinichu, ni pipas yachanchu imatapas tapukuspay imatapas niwankuchu. Wichqarunku yaw Covid 19 manta. Chay raykun qawallamanta tiqtukunata ruwarani [1]
Amawta yachariqkuna Manku Markamanta
San Juan de Lurigancho Municipalidad arqueologo Julio Avant aschallata picharunku, Instituto Cultural Rurinkanchutinta, watukuqkunawan yachaywarmakunawan. Kaymantaqa qillqaraku aschallataraqmi. Julio C. Tello anchata yacharun. Paymi ruwachira planukunata, mapatapas tukuy Lima pampamanta, tiqtukunata, markaskunatawan.
Pacha kawsaynin
Maymantataq kan
Imatataq rikurani qillqanaypaq
Referencias
BIBLIOGRAFÍA
- Kauffmann Doig, Federico: Historia y arte del Perú antiguo. Tomo 2, p. 302. Lima, Ediciones PEISA, 2002. ISBN 9972-40-214-2
- Enzo Nulli Perdicci: Complejo arqueológico de Mangomarca
- Ravines, Rogger: Las culturas preincaicas. Tomo II de la Historia General del Perú, p. 411. Lima, Editorial BRASA S.A., 1994. ISBN 9972-9735-5-7
Qawapi Maskanaykipas
- Wikimedia Commons alberga una categoría multimedia sobre Huaca Mangomarca.
- Cultura Lima
- Huaca Fortaleza de Campoy
- Huacas de Lima
Tiqtukuna, Rikuchikuna
- Santuario Killkumanta chayaykuspa
- Qatun kancka Manqu Markamanta
- Waqtanmanta qawakusqan Manqu Marka Huaqaq
- Uchuy wasichapin Vigilante yachaykusqa, chaymantan huk runa lluksispa "manan yaykuykimanchu" nispa niwan
- Sumaqtaq hatun kancha Manqu markapa wasin kara