Alfonso la 10-a (Kastilio)

Alfonso la 10-a, nomata la Saĝulo (hispane Alfonso X el Sabio, naskiĝis en 1221 en Toledo, mortis en 1284 en Sevilo), estis reĝo de Kastilio kaj Leono (en la nuna Hispanio) (1252-1284). Li estis filo de Fernando la 3-a, la Sanktulo.

Alfonso la 10-a
Reĝo de Kastilio kaj Leono
Persona informo
Alfonso X de Castilla, Alfons X el savi
Naskiĝo	23-an de novembro 1221 (1221-11-23) en Toledo
Morto	4-an de aprilo 1284 (1284-04-04) (62-jaraĝa) en Sevilo
Tombo	Sankta Metropola kaj Patriarka Katedralo de Sankta Maria de la Sidejo de Sevilo vd
Religio	katolikismo vd
Lingvoj	hispana vd
Ŝtataneco	Reĝlando de Kastilio vd
Familio
Dinastio	dinastio Burgundio-Ivrea en Kastilio vd
Patro	Ferdinando la 3-a vd
Patrino	Elizabet Beatriks de Ŝvabio vd
Gefratoj	Infante Henry of Castile (en) , Philip of Castile (en) , Ferdinand, Count of Aumale (en) , Manuel of Castile (en) , Frederick of Castile (en) , Sancho of Castile (en) , Eleanora de Kastilio, Ferdinando di Castiglia (en) , Luigi di Castiglia (en) , Berenguela de Castilla (en) kaj Maria de Castilla (en) vd
Edz(in)o	Violant of Aragon (en) (1246 (Gregoria)–) vd
Amkunulo	Maria Alfonso de Leon (en) Mayor Guillen de Guzmán (en) vd
Infanoj	Beatrice of Castile, Marchioness of Montferrat (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Eleanor of Castile (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Alfonso Fernández el Niño (en)  ( ) Constanza de Castilla (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Urraca Alfonso de Castilla (en)  ( Mayor Guillen de Guzmán (en) ) Martin Alfonso de Castilla (en)  ( ) Isabel de Castilla (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Beatrice of Castile (en)  ( Mayor Guillen de Guzmán (en) ) Violant of Castile (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Ferdinand de la Cerda (en)  ( Violant of Aragon (en) ) James of Castile, Lord of Cameros (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Sanĉo la 4-a  ( Violant of Aragon (en) ) John of Castile, Lord of Valencia de Campos (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Peter of Castile, Lord of Ledesma (en)  ( Violant of Aragon (en) ) Berengaria of Castile, Lady of Guadalajara (en)  ( Violant of Aragon (en) ) vd
Profesio
Okupo	verkisto poeto historiisto komponisto astronomo reganto juristo vd
Laborkampo	Astronomio kaj historio vd
Postenoj Postenoj monarko de Kastilio kaj Leono (1252–1284) vd
Honorigoj Honorigoj (1980)  Tago de la Galega Beletro vd
Reĝo de Kastilio
Dum	1252-1284
Antaŭulo	Ferdinando la 3-a
Sekvanto	Sanĉo la 3-a
Reĝo de Leono
Dum	1252-1284
Antaŭulo	Ferdinando la 3-a
Sekvanto	Sanĉo la 3-a
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Kvankam militema kaj intrigema, li estas pli konata hodiaŭ pro lia kultura agado. Li favoris la uzon de la vulgara kastilia, kiun li helpis disvolviĝi, por ke ĝi fariĝu la oficiala lingvo de la reĝlando. Li mem verkis poezion, kvankam por tio li preferis la galegan.

Li kreis la Akademion de Tradukistoj de Toledo, grupon de saĝuloj kristanaj, judaj kaj islamaj, kiuj retrovis antikvajn tekstojn kaj verŝis ilin al la okcidentaj lingvoj, kio havis grandan influon super la posta eŭropa klereco.

Alfonso verkis aŭ kompilis tekstojn jurajn (Fuero real de Castilla, Código de las siete partidas), historiaj (Crónica general e grand estoria), muzikajn (Cantigas de Santa María) aŭ ludajn (Libros de ajedrez, dados y tablas, unua regularo de la moderna ŝako).

Li klopodis por esti nomumita imperiestro de la Sankta Romia Imperio, pro sia germana patrino, sed ne sukcesis. Li konkeris diversajn andaluzajn urbojn.

Lia unua filo Ferdinando mortis antaŭ la patro, kaj lia dua filo Sanĉo la 3-a, fariĝis reĝo post li, kontraŭ la volo de Alfonso, kiu favoris la rajtojn de la filoj de Fernando.