Montana (ⓘwymowa:/mɒnˈtænə/) – stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, przy granicy z Kanadą. W 2012 roku osiągnął 1 milion mieszkańców i jest jednym z najsłabiej zaludnionych.
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od hiszpańskiego słowa montaña, które znaczy „góra”. Chociaż Montana kojarzona jest przede wszystkim z położonymi na jej obszarze górami, około 60% terytorium stanu pokrywa preria, wchodząca w skład Wielkich Równin. Region nazywany jest „Stanem Skarbów” (Treasure State) ze względu na jego ogromne bogactwo mineralne[3], a także „Krainą lśniących gór” (Land of the Shining Mountains) i „Krainą wielkiego nieba” (Big Sky Country). Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych, co w połączeniu ze stosunkowo małym zaludnieniem plasuje ją wśród regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia. Gospodarka Montany bazuje na rolnictwie, górnictwie i przemyśle drzewnym. Duże znaczenie ma także rozwinięta turystyka. W Montanie znajduje się Park Narodowy Glacier oraz północny, niewielki fragment Parku Narodowego Yellowstone. Przez stan przechodzi wododział kontynentalny Ameryki[4].
Montana stała się integralną częścią Stanów Zjednoczonych 26 maja1864. W 1889 r., kiedy stała się 41. stanem USA, słynęła z hodowli bydła i zaczęła wyłaniać się jako jeden z wiodących ośrodków wydobycia miedzi w kraju[3].
Montana była ostatnim silnym punktem oporu Indian przed kolonizatorami z Europy.
Montana była pierwszym stanem, który wybrał kobietę do Kongresu. Jeannette Rankin została wybrana w 1916, a następnie ponownie w 1940 i była jedynym członkiem Kongresu, który głosował przeciwko udziałowi USA w obu wojnach światowych[5].
Na zachodzie stanu dominują wysokie, skaliste góry, stanowiące część wododziału kontynentalnego Ameryki, zaś na wschodzie rozległe równiny. Góry leżące w Montanie należą do Gór Skalistych, a właściwie ich północnej części (ang. Northern Rocky Mountains). Najwyższy szczyt na terenie stanu to Granite Peak (3901 m n.p.m.)[6]. Główne rzeki Montany to Missouri, Milk, Flathead i Yellowstone. Największym jeziorem jest Fort Peck Lake.
Największe miasta w stanie Montana, powyżej 7500 mieszkańców (2021)[7]
Na terenie stanu Montana znajduje się 128 miast (city lub town), w tym jedno o liczbie ludności przekraczającej 100 000, osiem powyżej 10 000 mieszkańców, a 57 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[7].
Lista miast zamieszkanych przez 500 lub więcej osób (2021 r.)[7]:
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Montana liczy 1 084 225 mieszkańców, co oznacza wzrost o 94 810 (9,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Przyrost ludności jest powyżej średniej krajowej, która wynosi 7,4%[8]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,3% populacji, 21,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 19,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,4% ludności stanu stanowią kobiety[2].
Północny obszar wzdłuż granicy z Kanadą został zasiedlony przez niemieckich huterytów. Pozostało kilkadziesiąt ich społeczności, w których powszechnie mówi się po niemiecku[3].
Montana znana jest z obfitych zasobów naturalnych i mineralnych, w tym węgla (30% zasobów USA), miedzi, złota, manganu, szafiru, srebra, ołowiu, ropy i cynku[5].
Dawna odkrywkowa kopalnia miedzi jest obecnie jedną z atrakcji turystycznych. Obok parków narodowych, turystów przyciąga także Szlak Dinozaurów Montany, który obejmuje liczne muzea.
Bydło i pszenica pozostają głównymi towarami Montany i razem stanowią trzy czwarte wpływów gotówkowych Montany z rolnictwa. Montana zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem produkcji soczewicy i certyfikowanej ekologicznej pszenicy oraz drugie lub trzecie (w zależności od roku) miejsce w kategorii pszenicy jarej, durum, jęczmienia, siemienia lnianego i krokosza barwierskiego. Montana plasuje się również w pierwszej dziesiątce stanów pod względem produkcji miodu, cieląt wołowych, pszenicy ozimej, siana z lucerny, fasoli garbanzo, owiec i jagniąt, oraz buraków cukrowych[14].