Rumên

Miranduléś

C'l artìcul chè 'l è scrit inMiranduléś

«

Toate ființele umane se nasc libere și egale în demnitate și în drepturi. Ele sunt înzestrate cu rațiune și conștiință și trebuie să se comporte unele față de altele în spiritul fraternității.»

Rumên(Dichiarasiòṅ universàla di dirìt ad 'l óm,1948)

«

Tut i èsar umàṅ i nàsan lìbar, cumpàgn in di dirìt e dégn a la stésa manéra. I gh'àṅ la raśòṅ e 'l giudìsi e i gh'aṅ da cumpurtàr-as da fradèi 'l un cun c'l àtar.»

(MUD)

Al Rumên (da lōr: Română) 'l è na léngua rumànśa ch'a s dascór in dla Rumanìa (e in di àtar pòst lè datéś cuma la Muldàvia) da 26 migliòṅ ad parsòni a 'l incìrca, anc se pò al léngui imparentàdi, a dir-la tuta, i èṅ pò quàtar: al Rumên (cgnusû anc cuma Dacurumên), 'l Arumên, al Meglenorumên e 'l Istrorumên. Al Muldàṿ 'l è cundiserâ da 'l Ethnologue cuma al Rumên cun 'n àtar nóm.

Alfabét

Al Rumên al gh'à sèt vucàli, sinc cumpàgni a 'l Itagliàn (A I U e E O saràdi) e dū difarénti: la saràda sentràla ɨ e quéla ad mèś saràda ə. Anc al cunsunànti i èṅ cumpàgni asè, a part i funéma ʒ e h.

'L alfabét al gh'à 31 létri.

Létra	IPA	Nòta
a	a
ă	ɘ	la pâr la Schwa dal Tedèsch • ▶
â	ɨ	un sòṅ a mèś fra I e U • ▶
b	b
c	k, ʧ	cumpàgn a 'l Itagliàṅ e a 'l Miranduléś: palatàl prima 'd I e E (eś. Ciòsa) o sinò sèmpar velàr (eś. Còl)
d	d
e	e
f	f
g	g, ʤ	cumpàgn a 'l Itagliàṅ e a 'l Miranduléś: palatàl prima 'd I e E (eś. Gèra) o sinò sèmpar velàr (eś. Gusàr)
h	h, muta	prima 'd I e E l'è cumpàgna a 'l Itagliàṅ e a 'l Miranduléś (muta) o sinò la s lèś cuma la H d'l HAT d'l Inglés • ▶
i	i, j
î	ɨ	cumpàgn a â ma a sa scrìv acsè a 'l inìsi o a la fiṅ dla paròla
j	ʒ	cuma la GE ad garaGE in Italiàṅ • ▶
k	k	sōl in dal paròli ch'i rìvan da 'l èstar
l	l
m	m, ɱ
n	n, ŋ
o	o
p	p
q	q	sōl in dal paròli ch'i rìvan da 'l èstar
r	r
s	s
ș	ʃ	cuma SC ad SCI in Italiàṅ
t	t
ț	ʦ	cuma Z 'd oZio in Italiàṅ
u	u, ɯ
v	v
w	v	sōl in dal paròli ch'i rìvan da 'l èstar
x	ks	cuma X 'd Xilofono in Italiàṅ
y	i	sōl in dal paròli ch'i rìvan da 'l èstar
z	z	S sunòra cuma Śéndar o Śnòć in Miranduléś

Gramàtica

I nóm i gh'àṅ tri gènar: masć, fémna e nèutar e i artìcui determinatìṿ i s métan in fónd. Al Rumên al gh'à dal diclinasiòṅ p'r i caś Datìṿ, Genitìṿ e Vucatìṿ, difarént da 'l fórmi p'r al Numinatìṿ e 'l Accusatìṿ.

Soquànt eśèmpi

"Rumên" (parsòna): "Român"

"A t salùt": "Salut" o "Salutare" o "Bună"

"Cuma stà't?": "Ce mai faci?" o "Cum ești?" o "Cum stai?"

"Arvéd'r-as": "La revedere"

"A sa vdém": "Pa" o "Ne vedem"

"Par piaśér": "Vă rog"

"A m daspiàś": "Îmi pare rău"

"A t ringràsi": "Mulțumesc" o "Mersi"

"Sè": "Da"

"Nò": "Nu"

"A n capìs minga": "Nu înțeleg"

"In du è'l al bagn?": "Unde este baia?"

"Dascór-at spagnōl?": "Vorbești spaniola?"

"Dascór-la (Lē) spagnōl?": "Vorbiți spaniola?"

"Cumplimènt": "Felicitări"

"In du và't stasìra?": "Unde mergi în seara asta?"

"Mè a 'rmagn a cà, a gh'ò da far dimóndi quèi": "Eu rămân acasă, am atâtea lucruri de făcut"

"A t vój bèṅ": "Te iubesc"

"Andém a lauràr": "Să muncim"

"A s sintém": "Ne mai auzim"

"cuntènt": "fericit"

"far": "face"

"dir": "zice"

"làgarma": "lacrimă"

"cà": "casă"

"frēn": "frână"

"mònt": "munte"

"èsar": "fi" (sunt, ești, este, suntem, sunteți, sunt)

"avér": "avea" (am, ai, are, avem, aveți, au)