Φλύα

Ο δήμος πήρε πιθανώς το όνομά του, από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Φλύο, ο οποίος ήταν σύμφωνα με μια εκδοχή γιος της Γης και πατέρας του Κελαινού.^[4] Σύμφωνα με την πιο αποδεκτή εκδοχή «Φλύα» σημαίνει εύκαρπη γη, πλούσια σε βλάστηση γη (ο λεξικογράφος Ησύχιος αναφέρει ότι «φλεί» σημαίνει ευκαρπεί, γέμει, πολυκαρπεί),^[1] ενώ σύμφωνα με μια άλλη παλαιότερη εκδοχή, η ονομασία προήλθε από τη λέξη «φλύω», ότι δηλαδή ο τόπος «φλύει», εκπηγάζει ή αναβλύζει ύδατα σε πολλά σημεία.^[3]

Ο δήμος της Φλύας, ήταν δήμος των Μεσογείων.^[5] Βρισκόταν στα βορειοανατολικά του κυρίως οικισμού της αρχαίας Αθήνας. Ο προσδιορισμός της ακριβούς θέσης του δήμου είναι αβέβαιος. Η μόνη αρχαία πηγή αναφοράς είναι ο κατάλογος ναών, που παρέχεται από τον Παυσανία. Καθώς συνόρευε με τον δήμο του Αθμόνου, η κύρια θέση του δήμου, σύμφωνα και με τον John S. Traill, φαίνεται να αντιστοιχεί με το σημερινό Χαλάνδρι,^[6] το οποίο υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Χαλανδρίου, αλλά υπήρχαν και τμήματα του αρχαίου δήμου που αντιστοιχούν σε τμήματα από τα σημερινά Βριλήσσια, τα οποία υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Βριλησσίων, την Αγία Παρασκευή η οποία υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Αγίας Παρασκευής Αττικής, τον Χολαργό (δεν πρέπει να συγχέεται με τον αρχαίο δήμο) ο οποίος υπάγεται στον Δήμο Παπάγου-Χολαργού και τους γύρω συνοικισμούς.

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, πίστευε ότι ο δήμος Φλύας βρισκόταν στην περιοχή των χωριών Δραγουμάνον, Φλέγα και Αμαλιάς (όπου ήταν το υποστατικό της βασίλισσας Αμαλίας).^[3]

Μεταξύ των ετών 2008-2010, ανασκάφηκε σε σωστική ανασκαφή^[7], από την Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με έρευνα από την αρχαιολόγο Γιούλη Παπαγεωργίου και υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου Μέλπως Πωλογιώργη, σε σημεία της Λεωφόρου Πεντέλης, στο Χαλάνδρι, η αρχαία Οδός Λιθαγωγίας, η οποία οδηγούσε από τους πρόποδες του Πεντελικού όρους (γνωστό και ως Πεντέλη ή Βριλησσός) προς το άστυ και ήταν σε χρήση από την κλασική εποχή. ^[8]Η οδός αυτή διέσχιζε τα εδάφη του αγροτικού δήμου της Φλύας και φέρει την ονομασία Οδός Λιθαγωγίας, γιατί εκτός από τη σύνδεση με την ύπαιθρο εξυπηρετούσε και στη «λιθαγωγίαν» ή «λιθηγίαν», (δηλαδή τη μεταφορά πάνω σε άμαξες κατεργασμένων μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μερών, από το λατομείο προς τα διάφορα εργοτάξια) προς ανέγερση μνημείων της αρχαίας Αθήνας, μεταξύ κυρίως του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. Χάρη στη χρήση αυτής της οδού ανοικοδομήθηκαν διάφορα μνημεία πάνω στην Ακρόπολη μετά την περσική καταστροφή και η Φιλώνεια Στοά στο Τελεστήριο της Ελευσίνας.^[9][10]

Στο Χαλάνδρι, έχει επίσης βρεθεί τμήμα αρχαίου νεκροταφείου στο οποίο έγιναν ανασκαφές σε περίπου 30 τάφους, σχεδόν όλων των ειδών, που περιλαμβάνουν αλλεπάλληλες ταφές, οι οποίες ξεκινούν από την Ύστερη Γεωμετρική εποχή και φτάνουν ως και μετά την Ύστερη Ρωμαϊκή εποχή.^[11]

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[12] ως μέλος αρχικά της Κεκροπίδας φυλής, συμμετείχε με 5 ή 6 ή 7 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.) και με 9 βουλευτές κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) στη Βουλή των 600. Κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος μεταφέρθηκε στην «αιγυπτιακή» Πτολεμαΐδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος επίσης από 9 βουλευτές. Στην τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Ο δημότης της αρχαίας Φλύας ονομαζόταν Φλυεύς.^[13][14] Στον δήμο είχε ισχυρή παρουσία η οικογένεια των Λυκομιδών.

Ο δήμος στην αρχαιότητα αναφέρεται συχνά, ότι είχε πολλούς ναούς και ότι ήταν ανεπτυγμένες οι σχετικές λατρείες, καθώς ο δήμος συμμετείχε και στα Διονύσια. Υπήρχε ναός του Απόλλωνος Διονυσοδότου και της Αρτέμιδος Σελασφόρου, με βωμούς του Ανθίου Διονύσου, των Ισμηνίδων Νυμφών και της Γης (ή Μεγάλη θεά). Επίσης υπήρχε ναός με βωμούς της Δήμητρος Ανησιδώρας, του Διός Κτησίου, της Τιθρωνής Αθηνάς, της Κόρης Πρωτογόνης και των Σεμνών θεών.^[15][4] Μετά την καταστροφή του από τους Πέρσες, ο Θεμιστοκλής ξανάχτισε τον αρχαίο ναό της θεάς Δήμητρας.^[2]

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο της Φλύας, όπως ο Βάκχιος ο Φλυεύς γιος του Βακχίου, ο Βίων ο Φλυεύς γιος του Αλεξάνδρου, ο ιερέας του Ασκληπιού Βοΐσκος ο Φλυεύς, ο ταξίαρχος της Κεκροπίδας Βούλαρχος ο Φλυεύς γιος του Αριστοβούλου, ο Γαλατίων ο Φλυεύς, ο συντριήραρχος Δεινίας ο Φλυεύς, ο πρέσβης Δημοκράτης ο Φλυεύς, ο στρατηγός Δημόστρατος ο Φλυεύς γιος του Δημητρίου, ο θεσμοθέτης Δημόστρατος ο Φλυεύς, ο ταμίας του ναού της Αθηνάς Δίογχις ο Φλυεύς γιος του Ξενοκλέος, ο ταμίας του ναού της Αθηνάς Διομήδης ο Φλυεύς, ο βουλευτής Διονύσιος ο Φλυεύς ο πρεσβύτερος γιος του Διονυσίου, ο βουλευτής Διονύσιος ο Φλυεύς ο νεότερος γιος του Διονυσίου, ο βουλευτής Δωσίθεος ο Φλυεύς γιος του Απολλοφάνου κ.α.^[16] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

• Θεμιστοκλής, γεννήθηκε το 527 π.Χ. ή 524 π.Χ., (είχε καταγωγή από την Φλύα).
• Ευριπίδης, γεννήθηκε το 480 π.Χ., (είχε καταγωγή από την Φλύα).^[2]

• Αρχαία Αθήνα
• Κεκροπίδα φυλή
• Πτολεμαΐδα φυλή

Πρωτογενείς πηγές

• Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 31,4 και «Μεσσηνιακά», 1,5.
• Ελληνικές επιγραφές - IG Φλυ Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Phlya, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• Ουίλλιαμ Σμιθ,  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica - 96 (Phlya)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.  Attica - 96 (Phlya)
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 135.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
• Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αρχειοθετήθηκε 2017-05-18 στο Wayback Machine., (pdf), σελ. 23-24, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
• Σωστική ανασκαφή στο Χαλάνδρι^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Δ.Τ. 29/01/2009, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
• Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού με τίτλο "Ο μικρός οινοχόος από το Χαλάνδρι", 27/09/2009, στην εφημερίδα Το Βήμα.

• «Phlya». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014. 
• Δήμος Χαλανδρίου, από την ιστοσελίδα: www.halandri.gr του Δήμου Χαλανδρίου.