Τριταία (περιοχή)

Η περιοχή της Τριταίας είναι μεσόγεια καθώς σε όλη την έκτασή της δεν βρέχεται σε κανένα σημείο της από θάλασσα. Από άποψη μορφολογίας εδάφους ποικίλει κατά τόπους, καθώς στην περιοχή περιλαμβάνονται πεδινές^[1], ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις, με το μεγαλύτερο μέρος της να χαρακτηρίζεται ημιορεινό ενώ το δυτικό τμήμα της, καθώς και τα βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά της, να είναι κατεξοχήν ορεινά.

Η ονομασία της περιοχής προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη (ή αλλιώς και Τρίτεια), που βρισκόταν κοντά στο χωριό Αγία Μαρίνα^[2][3], η οποία δεν έχει ανασκαφεί ακόμα πλήρως και το όνομά της, σύμφωνα με τον Παυσανία, πιστεύεται ότι προέρχεται από τον Τρίτωνα, γιο του Ολύμπιου Θεού Ποσειδώνα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, που έχουν ανακαλυφθεί κατά το παρελθόν, η περιοχή της Τριταίας κατοικείται ήδη από την Μυκηναϊκή εποχή. Πέρα από την αρχαία αχαϊκή πόλη Τριταία (ή Τρίτεια), η οποία υπήρξε στην περιοχή κατά την αρχαιότητα με περίοδο ακμής της να θεωρείται ο 3ος αιώνας π.Χ., έχουν ανακαλυφθεί επίσης και άλλα σημαντικά ευρήματα, όπως ίχνη κυκλώπειων τειχών στην Ερυμάνθεια, μυκηναϊκό νεκροταφείο στη Δροσιά, καθώς και αρχαία νομίσματα στο Μάνεσι και στου Σκιαδά.

Από την αρχαία πόλη Τριταία καταγόταν ο ολυμπιονίκης Αγήσαρχος, γιος Αιμόστρατου, προς τιμήν του οποίου στην περιοχή έστησαν άγαλμα, έργο των γιων του Πολυκλή.

Με την επίσημη ίδρυση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, δημιουργήθηκε το 1835 ο τότε Δήμος Τριταίας^[4], χωρίς να περιλαμβάνεται ωστόσο σε αυτόν όλη η περιοχή της Τριταίας ενώ περιλάμβανε άλλες περιοχές που δεν ταυτίζονται σήμερα με την περιοχή αυτή. Ο Δήμος Τριταίας το 1861 ενώθηκε με τον Δήμο Ερυμάνθειας^[5], κρατώντας την ονομασία του, ενώ εν συνεχεία διατηρήθηκε μέχρι το 1912, όταν, ακολούθως της θέσπισης του θεσμού των κοινοτήτων, διασπάστηκε σε μικρότερες κοινότητες^[4].

Στα τέλη του 20ου αιώνα, το 1997, με το Σχέδιο «Καποδίστριας» ο δήμος ξανασυστάθηκε ως Ο.Τ.Α. με έδρα το Σταυροδρόμι και διατηρήθηκε μέχρι το 2010, όπου με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» προσαρτήθηκε στο ευρύτερο Δήμο Ερυμάνθου, αποτελώντας δημοτική ενότητα αυτού^[4].

Στον Δήμο Ερυμάνθου περιλαμβάνεται σήμερα όλη η ιστορική περιοχή της Τριταίας εκ των οποίων και ορισμένοι από αυτούς που περιλήφθηκαν στην πρώτη σύσταση του Δήμου Τριταίας (1835). Τη μοναδική φορά που απογράφηκε ο πληθυσμός του νεώτερου Δήμου Τριταίας (1997-2010), δηλ. κατά την εθνική απογραφή του 2001, βρέθηκε να έχει 4.869 μόνιμους κατοίκους^[6], ενώ ο παλαιός δήμος κατά την εθνική απογραφή του 1907 είχε 5.178 κατοίκους^[5].

Η Τριταία αποτελούμενη από πολλά χωριά χαρακτηρίζεται ως κατεξοχήν αγροτική περιοχή και η τοπική οικονομία βασίζεται κατά κύριο λόγο στον πρωτογενή τομέα, ιδιαίτερα στην γεωργία και την κτηνοτροφία καθώς και σε σαφώς μικρότερο βαθμό στην μελισσοκομία. Επίσης, στην περιοχή υπάρχουν διάσπαρτα αρκετά καταστήματα εμπορικού χαρακτήρα και πολλών άλλων ειδών, όπως και φυσικά παραδοσιακά καφενεία, ταβέρνες, ψητοπωλεία και μεζεδοπωλεία, με το μεγαλύτερο πλήθος όλων αυτών φυσικά να συγκεντρώνονται στα μεγαλύτερα χωριά και τα κεφαλοχώρια. Η περιοχή της Τριταίας είναι ένας εκ των βασικών τροφοδοτών της πόλης της Πάτρας σε κρέας.

Στην περιοχή υπάρχουν: ΕΛ.ΤΑ., Κατάστημα Τραπέζης Πειραιώς, δύο Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.), δημόσια σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και νηπιαγωγεία, Κέντρο Υγείας, καθώς και αγροτικά ιατρεία.

Την περιοχή διασχίζει από βορά προς νότο (ή και αντιστρόφως) ο οδικός άξονας Πατρών-Τριπόλεως (Ε.Ο. «111»).

• Δήμος Τριταίας
• Τρίτεια
• Βουντούχλα Αχαΐας
• Ερύμανθος
• Σκιαδοβούνι
• Κοινότητα Καλεντζίου
• Τευθέας ποταμός
• Λιμνοδεξαμενή Ντασκά
• Μονή Νοτενών

• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
• Α.Ι. Κλάδου, Εφετηρίς (Almanach) του Βασιλείου της Ελλάδος δια το Έτος 1837, Εκ της Βασιλικής Τυπογραφίας και Λιθογραφίας, Εν Αθήναις 1837.
• Χ. Π. Κορύλλου και Στ. Θεοχάρη, Πεζοπορία από Πατρών εις Καλάμας, Τυπογραφείον "Ο Κάδμος", Εν Πάτραις 1891.
• Χρήστου Π. Κορύλλου, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α'. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων "Ανέστη Κωνσταντινίδου", Εν Αθήναις 1903.
• Βασίλειος Κυριαζής, Η Προστοβίτσα στο χρόνο, εκδ. Σύλλογος Δροσιωτών Πάτρας, Πάτρα 2002.
• Γεώργιος Αθ. Πετρόπουλος, Καλέτζι και Καλετζιώτες, Αθήνα 2003.

• Βασίλης Οικονομόπουλος (εκδ.), Πατρινό Αθλητικό Πανόραμα, Εκδόσεις "ΠΑΝΟΡΑΜΑ", Πάτρα 1994. (σχετικά λήμματα ποδοσφαιρικών ομάδων της περιοχής Τριταίας)
• Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄ - Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση.