Συνθήκη του Μάαστριχτ

• 1951 18 Απριλίου. Συνθήκη των Παρισίων (1951). Έξι Ευρωπαϊκές Χώρες (η τότε Δυτική Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο) ιδρύουν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα - (ΕΚΑΧ).
• 1957 25 Μαρτίου. Συνθήκη της Ρώμης (1957). Οι ίδιες παραπάνω Χώρες ιδρύουν και συγκροτούν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) καθώς και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ), γνωστότερη ως ΕΥΡΑΤΟΜ.
• 1962. Θεσπίζεται σε εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης της Ρώμης - 1957, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) γνωστότερη ως Γεωργικό Ταμείο - FEOGA (που προκαλεί και την προσοχή της τότε ελληνικής Κυβέρνησης).
• 1965 8 Απριλίου. Σύμβαση των Βρυξελλών - 1965 με την οποία και συγχωνεύονται τα όργανα των τριών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και γίνονται κοινά και για τις τρεις (ιδιαίτερα το Συμβούλιο και η Επιτροπή).
• 1968 Με την λήξη των προθεσμιών που ορίζονταν από την Συνθήκη της Ρώμης - 1957, πραγματοποιείται η Τελωνειακή Ένωση μεταξύ των παραπάνω έξι Χωρών μελών.
• 1970 22 Απριλίου. Σύμβαση του Λουξεμβούργου - 1970. Πρόκειται για την 1η Σύμβαση καθορισμού προϋπολογισμού.
• 1972 22 Ιανουαρίου. Συνθήκη των Βρυξελλών - 1972 δια της οποίας προσχωρούν στην ΕΟΚ το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και η Ιρλανδία με έναρξη εφαρμογής από 1-1-1973.
• 1975 Ιδρύεται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, γνωστότερο ως "Περιφερειακό".
• 1975 22 Ιουλίου Σύμβαση των Βρυξελλών - 1975 που αφορά την 2η Σύμβαση προϋπολογισμού και την ίδρυση του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
• 1976 20 Σεπτεμβρίου. Πράξη που αφορά την εκλογή των μελών της Συνέλευσης (του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) με καθολική ψηφοφορία.
• 1979 Θέσπιση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ) και της Ευρωπαϊκής νομισματικής μονάδας (ΕCU).
• 1979 28 Μαΐου Συνθήκη των Αθηνών - 1979 δια της οποίας προσχωρεί η Ελλάδα από 1-1-1981.
• 1985 Συνθήκη της Μαδρίτης Προσχώρηση της Ισπανίας με έναρξη εφαρμογής από 1-1-1986.
• 1985 Συνθήκη της Λισαβόνας (1985) Προσχώρηση της Πορτογαλίας με έναρξη εφαρμογής από 1-1-1986.
• 1985 Δεκέμβριος - Λουξεμβούργο. Διάσκεψη Κορυφής στο Λουξεμβούργο, όπου και εγκρίνεται το κείμενο της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ). Η ΕΕΠ μαζί με τις σχετικές δηλώσεις υπογράφεται στο Λουξεμβούργο στις 17 Φεβρουαρίου του 1986 και στη Χάγη στις 28 Φεβρουαρίου 1986. Μετά την κύρωση αυτής ακολουθεί το πρώτο πακέτο Ντελόρ.
• 1988 Ιούνιος. Σύνοδος Ανοβέρου. Συστήνεται τριμελής επιτροπή από τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ προκειμένου να καταρτισθεί ένα σχέδιο για τα τρία στάδια της Νομισματικής και Οικονομικής Ένωσης (ΟΝΕ).
• 1989 Ιούνιος Μαδρίτη. Σύνοδος Κορυφής. Εγκρίνεται το Σχέδιο Ντελόρ για την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων με έναρξη εφαρμογής το 1990.
• 1989 Δεκέμβριος Στρασβούργο. Αποφασίζεται να συνέλθει διακυβερνητική διάσκεψη με κύριο σκοπό την προπαρασκευή της νέας συνθήκης για την ΟΝΕ.
• 1990 Δεκέμβριος Ρώμη. Αποφασίζεται η ετοιμασία των σχεδίων των συνθηκών για την ΟΝΕ και την πολιτική ένωση μέχρι τη Σύνοδο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία το 1991.
• 1991 Ιούνιος, Λουξεμβούργο. Διεξάγονται συζητήσεις επί των προτεινομένων παραπάνω σχεδίων.
• 1991 Δεκέμβριος. Στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας συνέρχεται το Συμβούλιο Κορυφής (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) και εγκρίνει το κείμενο της νέας Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
• 1992 7 Φεβρουαρίου Σύνοδος Μάαστριχτ. Υπογράφεται η νέα Συνθήκη του Μάαστριχτ, στην οποία και ορίζεται ότι μέχρι το τέλος του 1992 θα πρέπει να έχει κυρωθεί απ΄ όλες τις Χώρες Μέλη, σύμφωνα με τα συνταγματικά για κάθε Χώρα Μέλος οριζόμενα.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ στο σύνολό της περιλαμβάνει το Προοίμιο και 7 Τίτλους (λατιναριθμούμενους).

Ο Τίτλος Ι αφορά κοινές διατάξεις (ίδρυση Ευρωπαϊκής Ένωσης, θέση στόχων και σύσταση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου).

Ο Τίτλος ΙΙ αφορά διατάξεις για την τροποποίηση της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ε.Ο.Κ. ενόψει της ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (πρακτικά μετονομάστηκε η Ε.Ο.Κ. σε Ε.Κ. και προστέθηκαν οι σημαντικότατες διατάξεις περί Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης).

Ο Τίτλος ΙΙΙ αφορά διατάξεις για την τροποποίηση της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ε.Κ.Α.Χ..

Ο Τίτλος ΙV αφορά διατάξεις για την τροποποίηση της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ε.Κ.Α.Ε. (ΕΥΡΑΤΟΜ).

Ο Τίτλος V αφορά διατάξεις σχετικά με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (πρόκειται για το δεύτερο πυλώνα του νέου συστήματος).

Ο Τίτλος VΙ αφορά διατάξεις σχετικά με τη συνεργασία στους τομείς της Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών Υποθέσεων (πρόκειται για τον τρίτο πυλώνα του νέου συστήματος).

Ο Τίτλος VΙΙ που περιλαμβάνει τις τελικές διατάξεις.

Τα παραπάνω ακολουθούν 17 Πρωτόκολλα, τα περισσότερα από τα οποία προσαρτήθηκαν στη Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ε.Κ., και 33 Δηλώσεις. Η εν λόγω διάρθρωση έγινε προκειμένου να παρέχεται η ευχέρεια, οσάκις απαιτηθούν αλλαγές, τροποποιήσεις κ.λπ., να μην παρασύρουν κάθε φορά και τη μετατροπή ολόκληρης της Συνθήκης.

Κάθε χώρα που επιθυμούσε να υιοθετήσει το νέο νόμισμα έπρεπε να πληροί τα λεγόμενα «Κριτήρια Σύγκλισης» που προέβλεπε η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Τα κριτήρια συμπεριλάμβαναν τέσσερις προϋποθέσεις:

1. Οι ισοτιμίες του νομίσματος της κάθε χώρας πρέπει να παραμείνουν μέσα στη ζώνη που ορίζει ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ) για δύο τουλάχιστον χρόνια.
2. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν μπορούν να ξεπερνάνε κατά περισσότερες από δύο ποσοστιαίες μονάδες τα επιτόκια των τριών πιο αποδοτικών κρατών μελών.
3. Ο πληθωρισμός πρέπει να είναι κάτω από μια τιμή αναφοράς (μέσα σε 3 χρόνια οι τιμές δεν πρέπει να ξεπερνάνε κατά περισσότερο από 1,5% τις αντίστοιχες του πιο αποδοτικού κράτους μέλους).
4. Το δημόσιο χρέος πρέπει να είναι μικρότερο από το 60% του ΑΕΠ ή να βαίνει προς αυτόν το στόχο (δηλαδή μπορεί να είναι μεγαλύτερο το ποσοστό, αλλά να έχει πτωτική τάση και να τείνει προς αυτό) και τα ελλείμματα του προϋπολογισμού μικρότερα από 3% του ΑΕΠ.

Τα κριτήρια αυτά τέθηκαν με απώτερο σκοπό την ομαλή ενοποίηση-σύγκλιση των κρατών μελών. Πριν τη συνθήκη είναι λογικό η κάθε χώρα να είχε τη δική της ανεξάρτητη οικονομία, ανάλογα με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ), το Μέσο Εισόδημα και το καταναλωτικό προφίλ. Έτσι κρίθηκε απαραίτητο να τεθούν ορισμένα κριτήρια τα οποία θα εξασφάλιζαν την ομοιογένεια των χωρών.

Η συνθήκη του Μάαστριχτ επικυρώθηκε στις περισσότερες χώρες της ΕΕ από τα κοινοβούλια των κρατών, με εξαίρεση την Ιρλανδία, τη Γαλλία και τη Δανία, στις οποίες η συνθήκη τέθηκε σε δημοψήφισμα.^[1] Στη Γαλλία η συνθήκη επικυρώθηκε με ποσοστό μόλις 51% έναντι 49% που τάχτηκε κατά. Στη Δανία η συνθήκη αρχικά απορρίφθηκε. Ύστερα όμως από τη συμφωνία του Εδιμβούργου, η οποία εξαιρούσε τη Δανία από τέσσερα σημεία της συνθήκης του Μάαστριχτ, ακολούθησε νέο δημοψήφισμα, το οποίο υπήρξε θετικό. Στην Ελλάδα η συνθήκη επικυρώθηκε από τη βουλή. Υπέρ της συνθήκης τάχτηκαν τα κόμματα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός^[2] και ΠΟΛΑΝ, ενώ κατά της συνθήκης τάχθηκε μόνο το ΚΚΕ.^[3]

Το Μάαστριχτ είχε τρεις σημαντικές συνέπειες. Η πρώτη ήταν η απρόβλεπτη ώθηση στο ΝΑΤΟ. Επειδή οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης δεν πληρούσαν τους περιοριστικούς όρους της Συνθήκης, λόγω των ασθενικών οικονομιών τους ή των εύθραστων νομικών και χρηματοπιστωτικών οργανισμών τους, για να ενταχθούν άμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήλθε σαν αντιστάθμισμα η επέκταση της αμυντικής κοινότητας του ΝΑΤΟ προς ανατολάς με την ένταξη μιας ομάδας κρατών της Κεντρικής Ευρώπης.^[4]

Η δεύτερη συνέπεια ήταν η συνειδητοποίηση των Ευρωπαίων καθώς προκλήθηκε έντονο ενδιαφέρον των Ευρωπαϊκών λαών «για τις μέχρι τότε αφανείς λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ανώνυμης γραφειοκρατίας της». Παρά την έγκριση της Συνθήκης σε όλες τις χώρες, για πρώτη φορά ετέθη θέμα Ευρώπης στην εσωτερική πολιτική ατζέντα αρκετών χωρών.^[4]Τέλος, άνοιξε ο δρόμος της συνένωσης τουλάχιστον του δυτικού τμήματος της Ευρώπης. Οι χώρες που μέχρι τότε ανήκαν στην παλιά Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (Σουηδία, Αυστρία, Φινλανδία) έκαναν αίτηση προσχώρησης αφού δεν περιορίζονταν από την δέσμευση της ουδετερότητάς τους.^[4]

Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίαρχα ευρωπαϊκά κράτη έχουν συνάψει συνθήκες και ως εκ τούτου συνεργάστηκαν και εναρμόνισαν πολιτικές (ή συνέδεσαν την κυριαρχία) σε έναν αυξανόμενο αριθμό τομέων, στο έργο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή στην οικοδόμηση της Ευρώπης (γαλλικά: la construction européenne). Το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα περιγράφει τη νομική έναρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) - το κύριο πλαίσιο για αυτήν την ενοποίηση. Η ΕΕ κληρονόμησε πολλές από τις σημερινές της ευθύνες από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚ), οι οποίες ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1950 στο πνεύμα της Διακήρυξης Σουμάν.

Υπόμνημα:   Υ: υπογραφή   Ι: θέση σε ισχύ   Τ: τερματισμός   Λ: λήξη     de facto αντικατάσταση   Σχετ. με πλαίσιο ΕΚ/ΕΕ:    de facto εντός    εκτός

Ευρωπαϊκη Ενωση (ΕΕ)

[Συν.]

Ευρωπαϊκες Κοινοτητες (ΕΚ)

(1ος πυλώνας)

Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ ή Ευρατόμ)

[Συν.]

/ / / Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ)

(Περιοχή αρμοδιοτήτων)

Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ)

Κανόνες Σένγκεν

Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ)

'TREVI'

Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις (ΔΕΥ, 2ος πυλώνας)

/ Βορειοατλαντική Συμμαχία (NATO)

[Συν.]

Αστυνομική και Δικαστική Συνεργασία σε Ποινικές Υποθέσεις (ΑΔΣΠΥ, 2ος π.)

Αγγλογαλλική συμμαχία

[Αμυντικά πέρασε στο NATO]

Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ)

Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ, 3ος πυλώνας)

Δυτική Ένωση (ΔΕ)

/ Δυτική Ευρωπαϊκή Ένωση (WEU)

[Καθήκοντα που καθορίστηκαν μετά την επανενεργοποίηση της ΔΕΕ το 1984 και πέρασαν στην ΕΕ]

[Κοινωνικοπολιτικά πέρασε στο ΣτΕ]

[Συν.]

π • σ • ε

Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ)

Συνθήκη Δουνκέρκης[α] Υ: 4 Μαρτίου 1947 Ι: 8 Σεπτεμβρίου 1947 Λ: 8 Σεπτεμβρίου 1997

Συνθήκη Βρυξελλών[α] Υ: 17 Μαρτίου 1948 Ι: 25 Αυγούστου 1948 Τ: 30 Ιουνίου 2011

Συνθήκες Λονδίνου και Ουάσινγκτον[α] Υ: 5 Μαΐου/4 Απριλίου 1949 Ι: 3 August/24 Αυγούστου 1949

Συνθήκες Παρισιού: ΕΚΑΧ και ΕΑΚ[β] Υ: 18 Απριλίου 1951/27 Μαΐου 1952 Ι: 23 Ιουλίου 1952/— Λ: 23 Ιουλίου 2002/—

Πρωτόκολλο τροποποίησης και ολοκλήρωσης Συνθήκης Βρυξελλών[α] Υ: 23 Οκτωβρίου 1954 Θ: 6 Μαΐου 1955

Συνθήκες Ρώμης: ΕΟΚ και ΕΚΑΕ Υ: 25 Μαρτίου 1957 Θ: 1 Ιανουαρίου 1958

Συμφωνία ΔΕΕ-ΣτΕ[α] Υ: 21 Οκτωβρίου 1959 Ι: 1 Ιανουαρίου 1960

Συνθήκη (Συγχώνευσης) Βρυξελλών[γ] Υ: 8 Απριλίου 1965 Ι: 1 Ιουλίου 1967

Έκθεση Νταβινιόν Υ: 27 Οκτωβρίου 1970

Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υ: 2 Δεκεμβρίου 1975

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) Υ: 17/28 Φεβρουαρίου 1986 Ι: 1 Ιουλίου 1987

Συνθήκη και Σύμβαση Σένγκεν Υ: 14 Ιουνίου 1985/19 Ιουνίου 1990 Ι: 26 Μαρτίου 1995

Συνθήκη του Μάαστριχτ[δ][ε] Υ: 7 Φεβρουαρίου 1992 Ι: 1 Νοεμβρίου 1993

Συνθήκη Άμστερνταμ Υ: 2 Οκτωβρίου 1997 Ι: 1 Μαΐου 1999

Συνθήκη Νίκαιας Υ: 26 Φεβρουαρίου 2001 Ι: 1 Φεβρουαρίου 2003

Συνθήκη Λισσαβώνας[ζ] Υ: 13 Δεκεμβρίου 2007 Ι: 1 Δεκεμβρίου 2009

• Tony Judt, Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, μτφρ. Νικηφόρος Σταματάκης, εκδ.Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2012.

• Caporaso, James A.; Kim, Min-hyung (November 2012). «The Maastricht Treaty at twenty: a Greco-European tragedy?». Journal of European Integration 34 (7): 769–789. doi:10.1080/07036337.2012.726014. 
• Christiansen, Thomas; Duke, Simon; Kirchner, Emil (November 2012). «Understanding and assessing the Maastricht Treaty». Journal of European Integration 34 (7): 685–698. doi:10.1080/07036337.2012.726009. 
• Dinan, Desmond (November 2012). «The arc of institutional reform in post-Maastricht Treaty change». Journal of European Integration 34 (7): 843–858. doi:10.1080/07036337.2012.726018. 
• Dyson, Kenneth (November 2012). «'Maastricht plus': managing the logic of inherent imperfections». Journal of European Integration 34 (7): 791–808. doi:10.1080/07036337.2012.726015. 
• Kohler-Koch, Beate (November 2012). «Post-Maastricht civil society and participatory democracy». Journal of European Integration 34 (7): 809–824. doi:10.1080/07036337.2012.726016. 
• Monar, Jörg (November 2012). «Justice and Home Affairs: the treaty of Maastricht as a decisive intergovernmental gate opener». Journal of European Integration 34 (7): 717–734. doi:10.1080/07036337.2012.726011. 
• Monar, Jörg (November 2012). «Twenty years of co-decision since Maastricht: inter- and intrainstitutional implications». Journal of European Integration 34 (7): 735–751. doi:10.1080/07036337.2012.726012. 
• Smith, Michael (November 2012). «Still rooted in Maastricht: EU external relations as a 'third-generation hybrid'». Journal of European Integration 34 (7): 699–715. doi:10.1080/07036337.2012.726010. https://dspace.lboro.ac.uk/2134/15007. 
• Weiler, J.H.H. (November 2012). «In the face of crisis: input legitimacy, output legitimacy and the political Messianism of European integration». Journal of European Integration 34 (7): 825–841. doi:10.1080/07036337.2012.726017. 
• Wessels, Wolfgang (November 2012). «The Maastricht Treaty and the European Council: the history of an institutional evolution». Journal of European Integration 34 (7): 753–767. doi:10.1080/07036337.2012.726013. 
• Musaraj, Arta (January 2023). «The Maastricht Treaty and the accession of the Western Balkans. Reflections at its 30th anniversary over the coherence in the EU integration processes». Academicus International Scientific Journal 27 (27): 92-102. doi:10.7336/academicus.2023.27.06. ISSN 2079-3715. https://academicus.edu.al/nr27/Academicus-MMXXIII-27-092-102.pdf. 

• Το πλήρες κείμενο της συνθήκης στη σελίδα της Ε.Ε.
• Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (2009, PDF)
• Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (2009, iPhone / iPod Touch)
• Πρακτικά Βουλής των Ελλήνων - Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992)