Πολιτική των Σαμόα

Το Σύνταγμα του 1960 τέθηκε σε ισχύ επίσημα με την ανεξαρτησία και βασίζεται στο βρετανικό μοντέλο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τροποποιημένο ώστε να ακολουθεί και τα έθιμα των Σαμόα.^[1] Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι δύο από τους 4 ανώτατους αρχηγούς την περίοδο της ανεξαρτησίας διορίστηκαν από κοινού αρχηγοί Κράτους ισόβια. Ο Τουπούα Ταμασέσε Μεαόλε απεβίωσε το 1963, αφήνοντας μοναδικό και ισόβιο αρχηγό Κράτους το Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄. Ο τελευταίος πέθανε στις 11 Μαΐου του 2007 και η Σαμόα έγινε δημοκρατία. Ο επόμενος αρχηγός κράτους εξελέγη από τη Βουλή στις 17 Ιουνίου του 2007 για πενταετή θητεία.^[2]

Το 2007 ο Αρχηγός Κράτους (Ο Λε Άο Ο Λε Μάλο) έγινε αιρετός, για πέντε χρόνια, σύμφωνα με το Σύνταγμα, έπειτα από το θάνατο του Βασιλιά Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄.

Πρώτος αιρετός ηγέτης (Αρχηγός Κράτους) εξελέγη από το Κοινοβούλιο στις 16 Ιουνίου 2007 ο Τουφούγκα Έφι, πρώην πρωθυπουργός και μοναδικός υποψήφιος για να διαδεχθεί τον αποβιώσαντα Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄.

Ο Τουφούγκα Έφι, μοναδικός υποψήφιος, επανεξελέγη αρχηγός κράτους από το Κοινοβούλιο, στις 19 Ιουλίου 2012. Είχε προταθεί από τον πρωθυπουργό Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγκαόι, με δεύτερο τον Παλουσαλούε Φαάπο Φαάπο Β΄, ηγέτη της αντιπολίτευσης.^[3]

• Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄ (1η θητεία) και Τουπούα Ταμασέσε Μεαόλε (1η Ιανουαρίου 1962 - 5 Απριλίου 1963)
• Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄ (2η φορά) (5 Απριλίου 1963 - 11 Μαΐου 2007)
• 'Συμβούλιο βουλευτών (προσωρινά) (11 Μαΐου 2007 - 20 Ιουνίου 2007)
• Τουπούα Ταμασέσε Τουπουόλα Τουφούγκα Έφι (20 Ιουνίου 2007 - 21 Ιουλίου 2017)
• Βαλετόα Σουαλαούβι Β΄ (21 Ιουλίου 2017-σήμερα)

Αρχηγός κυβέρνησης στη χώρα είναι ο εκάστοτε πρωθυπουργός. Η Φιαμέ Ναόμι Ματαάφα, αρχηγός του κόμματος FAST, ανέλαβε πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός το 2021.

Η νομοθεσία βασίζεται στο αγγλικό ποινικό δίκαιο και επίσης στους τοπικούς νόμους και το εθιμικό δίκαιο των φυλών. Σημαντικότερο δικαστήριο είναι το Ανώτατο Δικαστήριο των Σαμόα. Ο ανώτατος δικαστής του διορίζεται από τον αρχηγό του Κράτους, έπειτα από πρόταση του πρωθυπουργού.

Το Κοινοβούλιο έχει μόνο ένα σώμα, που λέγεται Fono και απαρτίζεται από 49 μέλη των οποίων η θητεία διαρκεί πέντε έτη. Πρόκειται για 47 αυτόχθονες και 2 διαφορετικής καταγωγής, που εκλέγονται αυτόνομα από μη Σαμοανούς.^[4] Το δικαίωμα ψήφου επεκτάθηκε το 1990,όμως μόνο οι αρχηγοί (matai) έχουν δικαίωμα να κατέλθουν ως υποψήφιοι για την πλήρωση των εδρών της Βουλής. Περισσότεροι από 25.000 είναι οι ματάι στη χώρα, εκ των οποίων γύρω στο 5% είναι γυναίκες.^[5] Ο πρωθυπουργός εκλέγεται από την πλειοψηφία της Fono και διορίζεται από τον αρχηγό Κράτους. Επιλέγει τα μέλη του 12μελούς υπουργικού συμβουλίου, όμως ο διορισμός των τελευταίων γίνεται από τον αρχηγό του Κράτους.

Στις Σαμόα διεξάγονται εκλογές για Κοινοβούλιο. Δικαίωμα ψήφου στη χώρα χορηγείται σε όσους και όσες έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους. Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν το 1991 στη χώρα και σε αυτές κέρδισε το Κόμμα για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRPP). Το εν λόγω κόμμα κέρδισε τις εκλογές και τα έτη 1996, 2001, 2006 και 2011. Το 1997 η Βουλή ψήφισε υπέρ της μετονομασίας της χώρας από Δυτική Σαμόα σε Σαμόα.

Αναφορικά με τα πολιτικά κόμματα, το κυβερνών Κόμμα για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ήταν το μοναδικό αναγνωρισμένο και νόμιμο μέχρι πρόσφατα.^[6].Το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα των Σαμόα (SDUP) ιδρύθηκε το 2003 και είναι το κύριο κόμμα της Αντιπολίτευσης.

Στις 27 Απριλίου 2008, 12 ανεξάρτητοι βουλευτές, μεταξύ των οποίων και 2 πρώην μέλη του Κόμματος για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανακοίνωσαν την ίδρυση ενός νέου πολιτικού κόμματος ^[7]. Το όνομα του νέου κόμματος είναι Σαμοανό Κόμμα Ταουτούα (Tautua Samoa Party).^[8]

Η χώρα διαιρείται σε 11 διαμερίσματα. Αναλυτικά, τα διαμερίσματα αυτά είναι τα εξής:

Ο αναλφαβητισμός είναι μικρός στη χώρα (περ. 1%). Στην πρωτεύουσα έχει έδρα το Εθνικό Πανεπιστήμιο των Σαμόα, το οποίο αποτελεί παράρτημα του Πανεπιστημίου του Νοτίου Ειρηνικού. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η κυβέρνηση διαθέτει περισσότερο από το 4% του ΑΕΠ της για την παιδεία^[9].

Η άμυνα της χώρας είναι ευθύνη της Νέας Ζηλανδίας με βάση το σύμφωνο Φιλίας του 1962. Υπάρχει όμως Αστυνομική Δύναμη.

• Ιστότοπος του Αρχηγού Κράτους
• Κυβέρνηση
• Κοινοβούλιο
• Σύνταγμα