Ορόντιος Φιναίος

Γεννημένος στο Μπριανσόν, γιος και εγγονός ιατρών, σπούδασε στο Παρίσι (στο Κολέγιο της Ναβάρας) και απέκτησε πτυχίο ιατρικής το 1522.

Ο Φιναίος μεγάλωσε σε ένα ακαδημαϊκό οικογενειακό περιβάλλον, και η συμβολή των γονιών του στις επιστήμες ήταν αξιοσημείωτη στη Γαλλία εκείνη την εποχή.^[12] Μεγάλο μέρος της πρώιμης παιδικής ηλικίας του Φιναίου διαμορφώθηκε από τη συμμετοχή και την υποστήριξη τού πατέρα του στις επιστήμες. Ο πατέρας του Φιναίου, εκτός από ιατρός, ήταν δυνατός μελετητής στην αστρονομία.^[12] Είχε δημιουργήσει πολλά αστρονομικά όργανα και είχε δημοσιεύσει μία πραγματεία, που ήταν μία από τα ελάχιστα αστρονομικά αρχέτυπα γαλλικής προέλευσης.^[12]

Το πανεπιστήμιο του Φιναίου ήταν γνωστό ως κορυφαίο κέντρο στο Παρίσι για τη μελέτη της σχολαστικής φιλοσοφίας και θεολογίας.^[13] Εκεί ενίσχυσε την ικανότητα διόρθωσης κειμένων και αργότερα τύπωσε πολλές εκδόσεις κειμένων από μελετητές.^[13] Πιστεύεται ότι η σταδιοδρομία του τελείωσε απότομα, όταν βρέθηκε στη φυλακή, για λόγους που αμφισβητούνται ιδιαίτερα. ^[13]

Φυλακίστηκε το 1524, ημερομηνία που έχει συμφωνηθεί από τους μελετητές, πιθανώς για την άσκηση δικαστικής αστρολογίας. 

Το 1531 διορίστηκε στην έδρα των μαθηματικών στο Βασιλικό Κολέγιο (το σημερινό Κολέγιο της Γαλλίας), που ιδρύθηκε από τον βασιλιά Φραγκίσκο Α', όπου δίδαξε μέχρι το τέλος του.^[14]

Με τον καιρό, καθώς κατείχε την πρώτη έδρα των μαθηματικών, είχε γίνει ο κορυφαίος μαθηματικός της Γαλλίας.^[13] Αναμφισβήτητα, μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του στις επιστήμες είναι η δημοσιευμένη συλλογή του με τους τέσσερις κύριους τομείς των μαθηματικών, που ονόμασε Πρωτομάθηση (Protomathesis).^[13] Ωστόσο, ο Φιναίος ήταν γνωστός στους σύγχρονούς του ότι ήταν πολύ περισσότερο από απλός μαθηματικός. Δίδαξε στο Βασιλικό Κολλέγιο της Γαλλίας ως ο πρώτος βασιλικός ομιλητής (lecturer) στα μαθηματικά, κατασκεύαζε όργανα και επέβλεπε τα τυπογραφεία τού Παρισιού. ^[13] Άσκησε επίσης επιρροή στη ζωή των μαθητών του, ιδιαίτερα του Πέδρο Νούνες και του Πέτρου Ράμου καθώς και πολλών άλλων, και τους ενέπνευσε να συνεχίσουν τις σχολαστικές τους προσπάθειες.^[13]

Αν και άφησε μεγάλη λόγια κληρονομιά με τις δημοσιευμένες εργασίες του στα μαθηματικά, αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα και νομικά ζητήματα σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του.^[13] Εργάστηκε ως εικονογράφος και αναγνώστης τεκμηρίωσης για τα τυπογραφεία του Παρισιού, με την ελπίδα να ανακουφίσει την οικονομική πίεση, που έφεραν τα έξι παιδιά του και το τέλος τού πατέρα του. ^[13] Δυστυχώς, οι προσπάθειές του δεν ήταν αρκετές, γεγονός που αύξησε δραστικά τη φτώχεια της οικογένειάς του μετά το τέλος του. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα για τα παιδιά του, η γυναίκα του απεβίωσε λίγο μετά το τέλος του Φιναίου.^[13]

Ο Φιναίος είναι γνωστός για τη συνεισφορά του στα μαθηματικά.^[15] Είναι γνωστός στους περισσότερους ιστορικούς ως ο πρώτος διδάσκαλος μαθηματικών ως βασιλικός λέκτορας.^[15] Ωστόσο ο Φιναίος δεν είναι απαραίτητα γνωστός για τη συμβολή του στις ανακαλύψεις των μαθηματικών, αλλά μάλλον για τη διάδοση της μαθηματικής διδασκαλίας σε όλη τη Γαλλία.^[15] Είχε καθήκον να κάνει τα μαθηματικά πιο διαφανή και να μεταρρυθμίσει το πρόγραμμα σπουδών, που διδάσκονταν στη Γαλλία εκείνη την εποχή.^[15] Ο Φιναίος αντιμετώπισε την ανάγκη να ενσωματώσει πρακτικούς κλάδους των μαθηματικών, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε άλλους τομείς, όπως η ιατρική, το δίκαιο και η θεολογία.^[15]

Για να παρουσιάσει τις νέες του διδασκαλίες και εξελίξεις, κυκλοφόρησε μία συλλογή τού έργου του μέσω της Πρωτομάθησις του.^[15] Αυτή η συλλογή περιλάμβανε τη διδασκαλία του στα πρακτικά μαθηματικά, όχι μόνο στα παραδοσιακά μαθηματικά.^[15] Το Πρωτομάθησις ενσωμάτωσε επίσης τόσο πρακτικές, όσο και θεωρητικές διδασκαλίες, οι οποίες ήταν εντελώς νέες στη Γαλλία, και άλλαξε τον τρόπο διδασκαλίας και θεώρησης των μαθηματικών.^[15] Η μελέτη και οι διδασκαλίες του στα μαθηματικά τού επέτρεψαν να είναι επίσης παραγωγικός σε ένα ευρύ φάσμα μαθηματικών πεδίων, όπως η πρακτική γεωμετρία, η αριθμητική, η οπτική, η γνωμονική, η αστρονομία και η οργανολογία.^[16]

Μία συνεισφορά που πρότεινε ο Φιναίος, και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σήμερα, είναι μία προσέγγιση της τιμής του π. Έδωσε την τιμή του π (≈ 3,14159) να είναι (22+2/9)7 ≈ 3,1746 το 1544. Αργότερα, έδωσε το 47/15 ≈ 3,1333 και, στο De rebus mathematicis (1556), έδωσε 3+11/78 ≈ 3,1410. 

Το 1542 ο Φιναίος δημοσίευσε το De mundi sphaera (Περί των κοσμικών σφαιρών), ένα δημοφιλές εγχειρίδιο αστρονομίας, του οποίου οι ξυλογραφίες εκτιμήθηκαν πολύ.^[17] Το έργο του για την αστρονομία περιελάμβανε οδηγούς για τη χρήση αστρονομικού εξοπλισμού και μεθόδων (π.χ. την αρχαία πρακτική τού προσδιορισμού τού γεωγραφικού μήκους μέσω της συντονισμένης παρατήρησης σεληνιακών εκλείψεων από δύο σταθερά σημεία με αρκετή απόσταση μεταξύ τους, ώστε να εμφανίζονται τα φαινόμενα σε διαφορετικές ώρες της νύχτας). Περιέγραψε επίσης πιο πρόσφατες καινοτομίες, όπως ένα όργανο που ονόμασε μεθεωροσκόπιο (ένας αστρολάβος που τροποποιήθηκε με την προσθήκη μίας πυξίδας).

Οι επεξηγηματικές εργασίες συμπληρώθηκαν από άμεσες συνεισφορές. Ο ξυλόγλυπτος χάρτης του της Γαλλίας (1525) είναι ένας από τους πρώτους τού είδους του. Κατασκεύασε ένα ηλιακό ρολόι από ελεφαντόδοντο το 1524, το οποίο υπάρχει ακόμη.^[18]

Η χαρτογραφική προβολή του 1531 σε σχήμα καρδιάς του Φιναίου μπορεί να είναι η πιο διάσημη απεικόνισή του και χρησιμοποιήθηκε συχνά από άλλους αξιόλογους χαρτογράφους, συμπεριλαμβανομένων των Πέτρου Απιανού και Γεράρδου Μερκάτορα. ^[19] Ο χάρτης έφερε μία αφιερωματική επιγραφή που έλεγε:

Ο Ορόντιος Φιναίος από το Ντωφινύ προς τον αναγνώστη: Σας προσφέρουμε, αγαπητέ αναγνώστη, μία αναπαράσταση ολόκληρου τού κόσμου σύμφωνα με τις απόψεις των σύγχρονων Γεωγράφων και Υδρογράφων, διατηρώντας την αναλογία του κέντρου, τόσο στον Ισημερινό όσο και στα γεωγραφικά πλάτη, που εκτίθενται στις ένα επίπεδο με τη μορφή διμερούς ανθρώπινης καρδιάς. Από τα δύο μέρη, το αριστερό περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα και το δεξί το νότιο τμήμα του Κόσμου. Λάβετε αυτό το μικρό δώρο ευγενικά. Ευχαριστώ τον Christian Wechel, με την καλή θέληση και με τα έξοδα του οποίου το μοιράστηκα μαζί σας. Έρρωσθε, Ιούλιος 1531. ^[20]

Ο Φιναίος προσπάθησε να συμφιλιώσει τις ανακαλύψεις στον Νέο Κόσμο με παλαιούς μεσαιωνικούς θρύλους και πληροφορίες (που προέρχονταν από τον Πτολεμαίο) σχετικά με την Ανατολή. Έτσι, σε έναν από τους δύο παγκόσμιους χάρτες του, στον Nova Universi Orbis Descriptio (1531), η επιγραφή με την ένδειξη Ασία καλύπτει τόσο τη Βόρεια Αμερική όσο και την Ασία, οι οποίες αναπαριστώνται ως μία στεριά. Χρησιμοποίησε το τοπωνύμιο «Αμερική» για τη Νότια Αμερική, και έτσι τα Mangi, Tangut και Catay τού Mάρκο Πόλo εμφανίζονται στις ακτές τού σημερινού Κόλπου του Μεξικού. Στον ίδιο χάρτη, ο Φιναίος σχεδίασε τη Νότια Γη (Terra Australis) προς τα νότια, με την επιγραφή "που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, αλλά δεν έχει ακόμη πλήρως εξερευνηθεί", με το οποίο εννοούσε την ανακάλυψη της Γης του Πυρός από τον Φερδινάνδο Μαγγελάνο. ^[21]

Η κοσμογραφία του Φιναίου προήλθε από τον Γερμανό μαθηματικό και κοσμογράφο Γιοχάνες Σένερ. ^[22] Στη μελέτη του για την Υδρόγειος σφαίρα του Γιοχάνες Σένερ, ο Φραντς φον Βήζερ, βρήκε ότι η προέλευση του Mappemonde του Φιναίου από αυτές ήταν "αδιαμφισβήτητη" (unverkennbar). Άναφέρει: «ο Oρόντιος Φιναίος πήρε από τον Σένερ όχι μόνο το Brasilie Regio, αλλά και ολόκληρη τη Νότια Ήπειρο, το Στενό του Μαγγελάνου και πάνω απ' όλα ολόκληρη τη διάταξη των εδαφών· με μία λέξη, το Μappemonde του Ορόντιου Φιναίου είναι αντίγραφο του Σένερ».^[23] Ο Λυσιέν Γκαλουά σημείωσε επίσης την αδιαμφισβήτητη τέλεια ομοιότητα (ressemblance parfaite) μεταξύ του Mappemonde τού Φιναίου τού 1531 και της υδρογείου του Σένερ του 1533.^[24] Καθώς η υδρόγειος του Σένερ του 1523, η οποία έμοιαζε επίσης πολύ με το Μappemonde του Φιναίου, δεν αναγνωρίστηκε παρά το 1925 από τον Φρέντερικ (Φ. Κ.) Βήντερ, ο Γκαλουά αναγκάστηκε να υποστηρίξει ότι ο Φιναίος, ο οποίος έλεγε ότι εργαζόταν στο Μappemonde του από το 1521, είχε άμεση ή έμμεση προσωπική επικοινωνία με τον Σένερ ή είχε βασιστεί στην Σαφέστατη περιγραφή (Luculentissima descriptio) του 1515. Ο εντοπισμός από τον Βήντερ για τους χάρτες του Σένερ του 1523 ενισχύει την υπόθεση του Γκαλουά για την εξάρτηση του Φιναίου από τον Σένερ. ^[25]

Ο παγκόσμιος χάρτης του Φιναίου του 1536 έφερε μία αφιερωματική επιγραφή στην κάτω αριστερή γωνία, η οποία έλεγε:

Πριν από 15 έτη, αγαπητέ αναγνώστη, σχεδιάσαμε για πρώτη φορά, σε σχήμα ανθρώπινης καρδιάς, αυτόν τον παγκόσμιο χάρτη του κόσμου, από ευγνωμοσύνη προς τον Χριστιανότερο και Ισχυρότατο Φραγκίσκο Α΄, τον βασιλιά των Γάλλων, τον ευγενέστατο μαικήνα μας. Διότι αφού είδαμε ότι ο χάρτης ευχαρίστησε τον Βασιλιά, έναν πολυμαθή και ασυνήθιστο γεωγράφο, και ότι τον χάρτη τον επαίνεσαν πολλοί, ακόμη και σε ξένες χώρες, θέλησα επιτέλους να μεταφέρω την ίδια περιγραφή ολόκληρης της υδρογείου σε όλους τους μαθητές των Μαθηματικών: η οποία, μετά από εναλλαγές της τύχης και κρίσεις στις σπουδές που ακολουθήσαμε, αν και μέχρι τώρα μας δημιουργούσαν εμπόδιο, τελικά κάναμε την έκδοση με δική μας ευθύνη. Και έτσι, επαυξημένη και διορθωμένη από πολλές παρατηρήσεις σύγχρονων υδρογράφων, την ίδια γεωγραφική εικόνα σε σχήμα καρδιάς παρουσιάζουμε σε εσάς, τον αφοσιωμένο αναγνώστη και σε όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης, που έχουν ένα σοφό και φιλελεύθερο μυαλό. Μένει, λοιπόν, ότι δεν θα αρνηθείτε να δεχτείτε αυτή την εργασία και την παραγωγή μας, που έχει ανθρώπινη εμφάνιση και να τη συμβουλευτείτε δίκαια και καλά. Τέλος, ενώ αγωνιζόμαστε όλο και πιο ένθερμα για την εύνοια και τη γενναιοδωρία του Χριστιανότερου και μεγαλειώδους Βασιλιά μας, του οποίου την ευτυχία και την επιτυχία επιθυμείτε διακαώς, το μοιραστήκαμε μαζί σας. Να ευτυχείτε. Από το Παρίσι. ^[26]

Ο ίδιος χάρτης έφερε μία άλλη επιγραφή στην κάτω δεξιά γωνία, η οποία εξηγούσε, πώς να χρησιμοποιήσετε τον χάρτη, για να μετρήσετε με ακρίβεια τις αποστάσεις μεταξύ των τοποθεσιών, που εμφανίζονται σε αυτόν:

Από την περιγραφή του κόσμου σε αυτόν τον χάρτη, για οποιουσδήποτε δύο τόπους των οποίων δίνονται τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη (και δεν υπερβαίνουν τις 90 μοίρες), μπορεί να υπολογιστεί προσεγγιστικά η πραγματική απόσταση μεταξύ τους. Έχοντας υπολογίσει τα γεωγραφικά μήκη και τα γεωγραφικά πλάτη των τόπων, επιλέξτε τις θέσεις τους στο γράφημα ταυτόχρονα, τοποθετήστε το ένα σκέλος του διαβήτη στον ένα τόπο και εκτείνετε το άλλο σκέλος στον άλλο τόπο. Στη συνέχεια, ο διαβήτης διαγράφει μια αμετάβλητη ευθεία γραμμή, η οποία διαιρεί το σχήμα εξίσου και οι μοίρες κατανέμονται μεταξύ τους. Παρατηρήσετε πόσες μοίρες δείχνει ο διαβήτης: εάν τις πολλαπλασιάσετε επί 62 μίλια, ή 31 γαλλικές λεύγες, ή 20 κοινές, επί 1/10 ή περισσότερο, με αυτόν τον τρόπο, θα λάβετε την απόσταση των δύο τόπων. ^[27]

Ο Φιναίος απεβίωσε στο Παρίσι σε ηλικία 60 ετών.

Ο Ζαν Κλουέ λέγεται ότι ζωγράφισε ένα πορτρέτο τού Φιναίου το 1530, όταν ο Φιναίος ήταν 36 ετών. Μετά την απώλεια του αρχικού πίνακα, η μορφή του Φιναίου είναι πλέον γνωστή μόνο μέσω εκτυπώσεων, που προέρχονται από τον αρχικό πίνακα.

Ο σεληνιακός κρατήρας Oρόντιος και ο Φιναίος Όρμος στην Ανταρκτική ονομάστηκαν από τον Ορόντιο Φιναίο, το λατινοποιημένο όνομά του. Το 2014 μία πλατεία με το όνομα Oronce Fine εγκαινιάστηκε στο Παρίσι της Γαλλίας.

• Τσαρλς Χάπγκουντ

• Lestringant, Frank· Pelletier, Monique (2007). «47 - Maps and Descriptions of the World in Sixteenth-Century France». Στο: Woodward, David. The History of Cartography, Volume Three, Part Two. Chicago: University of Chicago Press. σελίδες 1464–1467. ISBN 978-0-226-31633-8. 
• Marr, Alexander, επιμ. (2009). The worlds of Oronce Fine : mathematics, instruments, and print in Renaissance France. Donington: Shaun Tyas. ISBN 978-1-900289-96-2. 
• Gauvin, J.-F. (2012-12-01). «The Worlds of Oronce Fine: Mathematics, Instruments and Print in Renaissance France» (στα αγγλικά). French History 26 (4): 545–547. doi:10.1093/fh/crs095. ISSN 0269-1191. https://academic.oup.com/fh/article-lookup/doi/10.1093/fh/crs095. 

• Βιογραφία του Ορόντιου Φιναίου στο MacTutor
• Monique Pelletier (1995). «The Cordiform World Maps by Oronce Fine». Cartographica Helvetica: 27–37.  Περίληψη .
• Τα μυστήρια του χάρτη πιρι ρεις: Το καράτι του Ορόντιου Φιναίου