Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί
Ο Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί ή Νασιραντίν Τουσί (περσ. محمد ابن محمد ابن حسن طوسی, Φεβρουάριος 1201 – 26 Ιουνίου 1274), γεννημένος ως Μουχάμαντ ιμπν Μουχάμαντ ιμπν αλ-Χασάν αλ Τούσι (περσ. محمد ابن محمد ابن حسن طوسی) ήταν Πέρσης πολυμαθέστατος λόγιος, αστρονόμος, μαθηματικός, φυσικός φιλόσοφος, θεολόγος, ιατρός και αρχιτέκτονας. Υπήρξε επίσης πολυγραφότατος συγγραφέας, γράφοντας πραγματείες μαθηματικών, μηχανικής, πεζογραφία και μυστικιστικά κείμενα.
Ο Νασιραντίν αλ-Τουσί πραγματοποίησε αρκετές συνεισφορές στις θετικές επιστήμες. Στην αστρονομία συνέταξε πολύ ακριβείς πίνακες των πλανητικών κινήσεων και διετύπωσε ένα επικαιροποιημένο πρότυπο για τις τροχιές των πλανητών, καθώς και επικρίσεις για το γεωκεντρικό μοντέλο του Σύμπαντος. Σημαντικές ήταν και οι ιδέες του στη λογική και τα μαθηματικά (ιδίως την τριγωνομετρία), και ακόμα σημαντικότερες στα θεμέλια της βιολογίας και της χημείας. Ο αλ-Τουσί θεωρείται από μερικούς ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες του μεσαιωνικού Ισλάμ[8], ως δημιουργός της τριγωνομετρίας ως ξεχωριστού κλάδου των μαθηματικών.[9][10][11] Ο Ιμπν Χαλντούν (1332-1406) θεωρούσε τον αλ-Τουσί τον μέγιστο των ύστερων Περσών σοφών.[12] Υπάρχουν επιχειρήματα ότι ίσως να είχε επηρεάσει την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου.[13][14][15][16][17][18] Ο Νασίρ πρότεινε τη θεωρία ότι οι άνθρωποι είναι συγγενικά όντα με τα ζώα και ότι κάποια ζώα έχουν ένα περιορισμένο επίπεδο συνειδητότητας, ενώ οι άνθρωποι έχουν ένα ανώτερο επίπεδο συνειδητότητας ανάμεσα στα ζώα. Επίσης διατύπωσε μια πολύ βασική εξελικτική θεωρία, αν και πολύ διαφορετική από τη σύγχρονη Θεωρία της Εξέλιξης.[19]
Η ζωή του
Ο Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί γεννήθηκε στην πόλη Τους του Χορασάν (στο σημερινό βορειοανατολικό Ιράν) το έτος 1201 μ.Χ. και άρχισε σπουδές σε μικρή ηλικία, εκπληρώνοντας την επιθυμία του πατέρα του, που τον έχασε νεαρός. Στις πόλεις Τους και Χαμαντάν (τα αρχαία Εκβάτανα) μελέτησε το Κοράνιο, χαντίθ, τζαφαριτικό δίκαιο, λογική, φιλοσοφία, μαθηματικά, ιατρική και αστρονομία.[20] Ταξίδεψε πολύ προκειμένου να παρακολουθήσει τις διαλέξεις και τα μαθήματα ονομαστών σοφών της εποχής του. Νεαρός ακόμα πήγε στη Νισαπούρ για να μελετήσει φιλοσοφία με δάσκαλο τον Φαρίντ αλ-Ντιν Νταμάντ και μαθηματικά με δάσκαλο τον Μουχάμαντ Χασίμπ.[21] Γνώρισε επίσης τον θρυλικό σουφιστή Ατάρ της Νισαπούρ, που σκοτώθηκε αργότερα από τους Μογγόλους, και παρακολούθησε τις παραδόσεις του Κουτμπ αλ-Ντιν αλ-Μισρί.
Στο βιβλίο του Αγκάζ ου αντζάμ ο αλ-Τουσί γράφει ότι οι ιστορικές καταγραφές που συναντώνται σε θεόπνευστα βιβλία (π.χ. Παλαιά Διαθήκη) και τις αντιλαμβανόμαστε ως μέσα στα όρια του χώρου και του χρόνου, συμβολίζουν γεγονότα που δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς. Αποτυπώθηκαν μέσα σε ιστορικά πλαίσια έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τα κατανοήσουν.[22]
Στη Μοσούλη ο αλ-Τουσί μελέτησε μαθηματικά και αστρονομία υπό τον Καμάλ αλ-Ντιν Γιουνούς (θαν. 1242).[23] Αργότερα αλληλογράφησε με τον Σαντρ αλ-Ντιν αλ-Κουναουί, γαμπρό του Ιμπν Αραμπί. Από αυτή διαφαίνεται ότι ο μυστικισμός, με τη μορφή που διέδιδαν οι σουφιστές της εποχής του, δεν ήταν ελκυστικός για τον αλ-Τουσί. Μόλις η περίσταση ήταν κατάλληλη, συνέθεσε το δικό του «εγχειρίδιο» φιλοσοφικού Σουφισμού με τη μορφή ενός μικρού φυλλαδίου υπό τον τίτλο Αουσάφ αλ-Ασράφ, δηλαδή «Οι συνεισφορές των Επιφανών».
Καθώς οι μογγολικές ορδές του Τζένγκις Χαν σάρωναν την πατρίδα του, ο Νασιραντίν αλ-Τουσί τέθηκε στην υπηρεσία του Νιζαριτικού Ισμαηλιτικού Κράτους και, μετακινούμενος από το ένα προπύργιο στο άλλο, κατόρθωσε να δώσει τις σημαντικότερες συνεισφορές του στην επιστήμη[24], αρχικώς στο Κουχιστάν, όπου συνέγραψε τα Νασίρεια Ηθικά. Αργότερα στάλθηκε στα μεγάλα φρούρια, το Αλαμούτ και το Μαϋμούν-Ντιζ για να συνεχίσει το έργο του υπό τον Νιζαρίτη ιμάμη Αλά αλ-Ντιν Μουχάμαντ.[25][26] Αιχμαλωτίσθηκε μετά την άλωση του Μαϋμούν-Ντιζ από τους Μογγόλους του Χουλάγκου Χαν.[27]
Εργογραφία
Ο Τουσί συνέγραψε περίπου 150 έργα, από τα οποία τα 25 στην περσική γλώσσα και τα υπόλοιπα στην αραβική,[28] με μία πραγματεία να είναι γραμμένη κατά ένα μέρος στην περσική, ένα άλλο στην αραβική και ένα άλλο τμήμα σε τουρκική γλώσσα.[29] Τα γνωστά έργα του είναι τα εξής:
- Sayr wa-Suluk (= «Το ταξίδι») — αυτοβιογραφία[30]
- Kitāb al-Shakl al-qattāʴ (= «Βιβλίο επί του πλήρους τετραπλεύρου»), μία πεντάτομη παρουσίαση της τριγωνομετρίας
- Al-Tadhkirah fi'ilm al-hay'ah (= «Υπόμνημα επί της επιστήμης της Αστρονομίας»), ένα έργο για το οποίο γράφηκαν πολλοί σχολιασμοί, που συνοψίζονται στο Sharh al-Tadhkirah και γράφηκαν από τον Αλ-Μπιρτζάντι και τον Ναζάμ Νισαπούρι.
- Akhlaq-i Nasiri, μια πραγματεία περί ηθικής
- al-Risalah al-Asturlabiyah (= «Πραγματεία επί του αστρολάβου»).
- Zij-i Ilkhani (= «Ιλχανικοί πίνακες»), μια μεγάλη αστρονομική πραγματεία, που ολοκληρώθηκε το 1272
- Sharh al-Isharat (= «Σχόλιο εις το Ισαράτ του Αβικέννα)
- Awsaf al-Ashraf, ένα σύντομο μυστικιστικό έργο περί ηθικής στην περσική[31]
- Tajrīd al-Iʿtiqād (= «Επιτομή της Πίστεως»), ένας σχολιασμός των σιιτικών δογμάτων
- Talkhis al-Muhassal (= «Σύνοψη των συνόψεων»)
- Maṭlūb al-muʾminīn (= «Το ποθητό των πιστών»)[32]
- Aghaz u anjam, μια εσωτεριστική ερμηνεία του Κορανίου[22]
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Nasir al-Din Tusi στο Wikimedia Commons