Μπετζάγια

Πάνω από την πόλη βρίσκεται το όρος Γιεμμά Γκουράγια, του οποίου η διατομή λέγεται ότι μοιάζει με γυναίκα που κοιμάται. Σε άλλα γειτονικά γραφικά σημεία περιλαμβάνεται η παραλία Αιγκιάντ (Aiguades) και το Πικ ντε Σενζ (Pic des Singes, Κορυφή των Μαϊμούδων). Το τελευταίο αποτελεί βιότοπο για τον απειλούμενο Μακάκο της Μπαρμπαριάς, ο οποίος προϊστορικά κατοικούσε σε ευρύτερη περιοχή από ότι σήμερα. Και τα τρία αυτά γεωγραφικά χαρακτηριστικά βρίσκονται στο Εθνικό Πάρκο Γκουράγια. Ο ποταμός Σουμάμ (Soummam) περνά από την πόλη.

Κατά τη γαλλική αποικιοκρατία, ήταν παλαιότερα γνωστή με διάφορα ευρωπαϊκά ονόματα, όπως Μπουτσάγια (Budschaja) στα γερμανικά, η Μπούτζια (Bugia) στα ιταλικά, και Μπουζί (Bougie) στα γαλλικά. Η γαλλική και η ιταλική εκδοχή, λόγω του εμπορίου κεριών της πόλης, απέδωσαν τελικά τη μετωνυμική έννοια του «κεριού».^[2]

Σύμφωνα με τον Αλ-Μπάκρι, ο κόλπος κατοικήθηκε για πρώτη φορά από Ανδαλουσιανούς.^[3]

Η Μπετζάγια βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλης Σάλδαι (Saldae), ενός μικρού λιμανιού στην καρχηδονική και ρωμαϊκή εποχή, σε μια περιοχή που κατοικήθηκε αρχικά από τον Νουμιδιανούς Βέρβερους και ιδρύθηκε ως αποικία για απόστρατους από τον αυτοκράτορα Αύγουστο. Ήταν σημαντική πόλη και επισκοπή στην επαρχία της Καισαρικής Μαυριτανίας, και αργότερα της Σιτιφένσις.^[4]

Τον 5ο αιώνα, οι Σάλδαι έγιναν η πρωτεύουσα του βραχύβιου Βανδαλικού Βασιλείου των Γερμανικών Βανδάλων, το οποίο τελείωσε γύρω στα 533 με την βυζαντινή κατάκτηση, η οποία δημιούργησε έναν αφρικανικό νομό και αργότερα το Εξαρχάτο της Καρχηδόνας.^[5]

Μετά τη μουσουλμανική κατάκτηση του 7ου αιώνα, η πόλη ιδρύθηκε και πάλι ως «Μπετζάγια». Η Δυναστεία των Χαμαδιδών όρισε την πόλη ως πρωτεύουσά της η οποία έγινε σημαντικό λιμάνι και κέντρο πολιτισμού.

Ο γιος ενός Πιζανού εμπόρου (και πιθανόν προξένου), μεταθανάτια γνωστός ως Φιμπονάτσι (περ. 1170 – περίπου 1250), έμαθε εκεί μαθηματικά (τα οποία ονόμασε "Modus Indorum") και τα ινδοαραβικά αριθμητικά. Εισήγαγε σύγχρονα μαθηματικά στη μεσαιωνική Ευρώπη.^[6] Μια μαθηματική-ιστορική ανάλυση του πλαισίου και της εγγύτητας του Φιμπονάτσι με τη Μπετζάγια, ενός σημαντικού εξαγωγέα κεριού στην εποχή του, ανέφερε ότι στην πραγματικότητα ήταν οι μελισσοκόμοι της Μπετζάγια και η γνώση των μελισσοκομικών προγόνων που ενέπνευσαν πραγματικά την ακολουθία Φιμπονάτσι και όχι το μοντέλο αναπαραγωγής των κουνελιών όπως παρουσιάστηκε στο διάσημο βιβλίο του Liber Abaci.^[7]

Σύμφωνα με τον Μουχαμάντ αλ-Ιντρίσι, το λιμάνι ήταν, στον 11ο αιώνα, μια εμπορική θέση μεταξύ των μεσογειακών εμπορικών πλοίων και των καραβανιών που έρχονταν από την έρημο της Σαχάρας. Οι χριστιανοί έμποροι εγκατέστησαν fundunqs (ή Χάνια) στη Μπετζάγια. Η ιταλική πόλη της Πίζας ήταν στενά συνδεδεμένη με τη Μπετζάγια, μιας και δημιούργησε εκεί ένα από τα δύο μόνιμα προξενεία της στην αφρικανική ήπειρο.^[3]

Το 1315, ο Ραμόν Λιουλ έχασε τη ζωή του ως αποτέλεσμα λιθοβολισμού στη Μπετζάγια,^[8][9] όπου, μερικά χρόνια πριν, ο Πέτρος Αρμενγάδιος φημολογείται ότι κρεμάστηκε. ^[10]

Μετά από ισπανική κατοχή (1510–55), η πόλη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους στην κατάληψη του Μπουζί το 1555. Για σχεδόν τρεις αιώνες, η Μπετζάγια αποτελούσε προπύργιο των πειρατών των Βαρβάρων. Η πόλη αποτελούνταν από αραβόφωνους Μαυριτανούς, Μορίσκο και Εβραίους η κοινότητα των οποίων ενισχύθηκε από Εβραίους πρόσφυγες από την Ισπανία, με τους βερβερικούς λαούς να μην βρίσκονται στην πόλη, αλλά να καταλαμβάνουν τα γύρω χωριά και να ταξιδεύουν περιστασιακά στην πόλη κατά τις ημέρες της αγοράς.^[11]

Στα αξιοθέατα της πόλης περιλαμβάνονται ένα τζαμί του 16ου αιώνα και ένα φρούριο που χτίστηκε από τους Ισπανούς το 1545.

Ένας πίνακας του οριενταλιστή ζωγράφου Μωρίς Μπουατέλ, ο οποίος ζωγράφισε στην πόλη για λίγο, βρίσκεται στο μουσείο της Μπετζάγια.

Καταλήφθηκε από τους Γάλλους το 1833 και έγινε μέρος της αποικιακής Αλγερίας.^[12] Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια ήταν η έδρα ενός διαμερίσματος (στα μέσα του 20ού αιώνα, 513.000 κάτοικοι, εκ των οποίων 20.000 κατοικούσαν στην πόλη) στο διαμέρισμα της Κωνσταντίνης, μέχρι που το Μπουζί απέκτησε το δικό του διαμέρισμα το 1957.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η επιχείρηση Πυρσός αποβιβάστηκε στις βόρειες περιοχές της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένου ενός τάγματος του Βρετανικού Βασιλικού Συντάγματος του Δυτικού Κεντ στη Μπετζάγια στις 11 Νοεμβρίου 1942.

Την ίδια ημέρα, στις 4:40 μ.μ., μια αεροπορική επιδρομή της γερμανικής Luftwaffe έπληξε τη Μπετζάγια με τριάντα βομβαρδιστικά Ju 88. Τα μεταγωγικά Awatea και Cathay βυθίστηκαν και το σκάφος επιτήρησης HMS Roberts υπέστη φθορές. Την επόμενη ημέρα, το αντιαεροπορικό πλοίο SS Tynwald τορπιλίστηκε και βυθίστηκε, ενώ το μεταγωγικό Karanja βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε.^[13]

Μετά την αλγερινή ανεξαρτησία, έγινε η επίσημη πρωτεύουσα της επαρχίας Μπετζάγια, καλύπτοντας τμήμα της ανατολικής βερβερικής περιοχής της Καβυλίας.

Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, οι Σάλδαι έγιναν επισκοπική έδρα. Ο επίσκοπος Πασχάσιος ήταν ένας από τους καθολικούς επισκόπους τους οποίους ο Αρειανός Βάνδαλος βασιλιάς Χουνέρικος κάλεσε στην Καρχηδόνα το 484 και στη συνέχεια εξόρισε.^[14]

Ο χριστιανισμός επιβίωσε την αραβική κατάκτηση, την εξαφάνιση της παλιάς πόλης Σάλδαι και την ίδρυση της νέας πόλης της Μπετζάγια. Υπάρχει επιστολή του Πάπα Γρηγορίου του Ζ (1073–1085), απευθυνόμενη στο clero et populo Buzee (κληρικοί και λαός της Μπετζάγια), όπου γράφει για τη συνύπαρξη ενός επισκόπου που ονομάζεται Σερβάντος για τη χριστιανική βόρεια Αφρική.^[8][9][15]

Χωρίς να είναι πλέον οικιστική επισκοπή, οι Σάλδαι σήμερα ορίζονται από την Καθολική Εκκλησία ως τιτουλάρια έδρα.^[16] και εξακολουθεί να έχει κατόχους αυτού του τίτλου (κυρίως από την κατώτερη (επισκοπική) τάξη, και μερικούς από τις ενδιάμεσες αρχιεπισκοπικές τάξεις).

Η Μπετζάγια, όπως και οι περισσότερες πόλεις κατά μήκος της ακτής της Αλγερίας, έχει μεσογειακό κλίμα (Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν Csa), με πολύ θερμά, ξηρά καλοκαίρια και ήπιους, υγρούς χειμώνες.

Ο πληθυσμός της πόλης το 2008, κατά την τελευταία απογραφή, ήταν 176.139 κάτοικοι.^[19]

Ως βόρειο άκρο του πετρελαιαγωγού Χάσσι Μεσαούντ από τη Σαχάρα, η Μπετζάγια είναι το κύριο πετρελαϊκό λιμάνι της Δυτικής Μεσογείου. Στις εξαγωγές, εκτός από το αργό πετρέλαιο, περιλαμβάνονται σίδηρος, φωσφορικά άλατα, κρασιά, ξηρά σύκα και δαμάσκηνα. Η πόλη έχει επίσης βιομηχανίεςκλωστοϋφαντουργίας και φελλού.

Η Cevital έχει την έδρα της στην πόλη.^[21]

Η ομάδα ποδοσφαίρου της πόλης είναι η JSM Béjaïa η οποία αγωνίζεται στην Β΄ Επαγγελματική Κατηγορία της Αλγερίας.

Η Μπετζάγια έχει επίσημες φιλικές σχέσεις (protocole d'amitié) με τις:

• Γλασκώβη, Σκωτία, από το 1995
• Βρέστη
• Μπαντ Χόμπουργκ