Κοινωνικές Ιστορίες

Οι Κοινωνικές Ιστορίες είναι μια ιδέα που επινοήθηκε από την Κάρολ Γκρέυ το 1991 για να βελτιώσει τις κοινωνικές δεξιότητες των ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ).^[3] Ο στόχος είναι η ανταλλαγή πληροφοριών, που συχνά γίνεται μέσω περιγραφής των γεγονότων που συμβαίνουν γύρω από το θέμα και επίσης το γιατί συμβαίνουν.^[4] Οι κοινωνικές ιστορίες χρησιμοποιούνται για εκπαίδευση και ως έπαινος. Μπορούν να ειπωθούν από έναν εκπαιδευτικό, γονέα, έναν κοινωνικό λειτουργό ή σχολικό ψυχολόγο.^[5] Οι κοινωνικές ιστορίες επιδεικνύουν την κατάλληλη κοινωνική αλληλεπίδραση, περιγράφοντας μια κατάσταση με σχετικές κοινωνικές ενδείξεις, τις προοπτικές των άλλων και μια προτεινόμενη κατάλληλη απάντηση. Περίπου το ήμισυ του χρόνου, οι ιστορίες χρησιμοποιούνται για να αναγνωρίσουν και να επαινέσουν την επιτυχή ολοκλήρωση ενός επιτεύγματος.^{[6] [7] [8]}

Οι κοινωνικές ιστορίες θεωρούνται ένα είδος κοινωνικής αφήγησης.^[9]

Τα άτομα με ΔΑΦ έχουν σημαντικές βλάβες στον κοινωνικό τομέα όπως ορίζεται από τη φύση της διάγνωσης όπως αναφέρεται στο DSM-IV. Η κοινωνική βλάβη μπορεί να περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτήν, τη χρήση της γλώσσας του σώματος, τις δεξιότητες παιχνιδιού, την κατανόηση των συναισθημάτων και την ικανότητα κοινωνικής επικοινωνίας.^[10] Δίνεται μεγάλη έμφαση στη σημασία της διδασκαλίας κοινωνικών δεξιοτήτων σε άτομα με ΔΑΦ καθώς έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους καλύτερους δείκτες θετικών μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων.^[11]

Σύμφωνα με τον Attwood, «Μια κοινωνική ιστορία γράφεται με την πρόθεση να παρέχει πληροφορίες και διδασκαλία για το τι κάνουν, σκέφτονται ή αισθάνονται οι άνθρωποι σε μια δεδομένη κατάσταση, την ακολουθία των γεγονότων, τον προσδιορισμό σημαντικών κοινωνικών ενδείξεων και το νόημά τους και το σενάριο για το τι να κάνουν ή να πούνε· με άλλα λόγια, τις πτυχές του τι, πότε, ποιος και γιατί των κοινωνικών καταστάσεων».^[12] Αναλύει μια απαιτητική κοινωνική κατάσταση σε κατανοητά βήματα, παραλείποντας άσχετες πληροφορίες, ούσα ιδιαίτερα περιγραφική για να βοηθήσει ένα άτομο με ΔΑΦ να κατανοήσει την ολότητα μιας κατάστασης. Περιλαμβάνει απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως ποιος, τι, πότε, πού και γιατί σε κοινωνικές καταστάσεις μέσω της χρήσης απεικονίσεων και γραπτού κειμένου.^[13] Οι κοινωνικές ιστορίες χρησιμοποιούνται για τη διδασκαλία συγκεκριμένων κοινωνικών δεξιοτήτων,^[14] όπως ο εντοπισμός σημαντικών ενδείξεων σε μια δεδομένη κατάσταση, το να αντιλαμβάνεσαι την οπτική ενός άλλου, την κατανόηση κανόνων, ρουτίνων, καταστάσεων, επερχόμενων γεγονότων ή αφηρημένων εννοιών· και κατανόηση των προσδοκιών.^[15]

Ο στόχος μιας κοινωνικής ιστορίας είναι να αποκαλύψει ακριβείς κοινωνικές πληροφορίες με σαφή και καθησυχαστικό τρόπο που γίνεται εύκολα κατανοητό από το άτομο με ΔΑΦ. Η βελτιωμένη κατανόηση των γεγονότων και των προσδοκιών μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή συμπεριφοράς, αν και προτείνεται ότι ο στόχος μιας κοινωνικής ιστορίας δεν πρέπει να είναι η αλλαγή της ατομικής συμπεριφοράς.^[14]

Οι κοινωνικές ιστορίες χρησιμοποιούν ένα συγκεκριμένο στυλ και δομή. ^{[16] [17]} Στην αρχική έκδοση, χρησιμοποιήθηκαν τέσσερις τύποι προτάσεων (περιγραφική, προοπτική, κατευθυντική, καταφατική), μαζί με μια αναλογία βασικών προτάσεων. Στο μοντέλο έχουν προστεθεί τύποι προτάσεων όπως ελέγχου, συνεργασίας και μερικές προτάσεις.^[18]

Ενώ ο κύριος τρόπος παρουσίασης των Κοινωνικών Ιστοριών παραμένει γραπτό κείμενο, άλλες μορφές έχουν δοκιμαστεί με μικρότερα παιδιά και άτομα με νοητική αναπηρία. Τέτοιες μορφές έχουν συμπεριλάβει τραγούδι,^[19] αφήγηση ιστοριών με ποδιά (Αγγλικά apron story-telling),^[20] και παρουσιάσεις μέσω υπολογιστή.^{[15] [21]}

Υπάρχουν επτά τύποι προτάσεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια Κοινωνική Ιστορία.^[16]

• Περιγραφικές προτάσεις: είναι ειλικρινείς και παρατηρήσιμες προτάσεις (χωρίς γνώμες και υποθέσεις) που προσδιορίζουν τους πιο σχετικούς παράγοντες σε μια κοινωνική κατάσταση. Συχνά απαντούν σε ερωτήσεις "γιατί".
• Προοπτικές προτάσεις: αναφέρονται ή περιγράφουν την εσωτερική κατάσταση άλλων ανθρώπων (τις γνώσεις/σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, τις πεποιθήσεις τους, τις απόψεις, τα κίνητρα ή τη φυσική κατάστασή τους), έτσι ώστε το άτομο να μπορεί να μάθει πώς αντιλαμβάνονται οι άλλοι διάφορα γεγονότα.
• Κατευθυντικές προτάσεις: παρουσιάζουν ή προτείνουν, με θετικούς όρους, μια απάντηση ή επιλογή απαντήσεων σε μια κατάσταση ή έννοια.
• Καταφατικές προτάσεις: ενισχύουν το νόημα των δηλώσεων και μπορούν να εκφράσουν μια ευρέως αποδεκτή αξία ή άποψη. Μπορούν επίσης να τονίσουν τα σημαντικά σημεία, να αναφερθούν σε έναν νόμο ή κανόνα για να καθησυχάσουν τον μαθητή.
• Προτάσεις ελέγχου: προσδιορίζουν τις προσωπικές στρατηγικές που θα χρησιμοποιήσει το άτομο για να ανακαλέσει πληροφορίες και να τις εφαρμόσει. Γράφονται από το άτομο μετά από ανασκόπηση της Κοινωνικής Ιστορίας.
• Συνεργατικές προτάσεις: περιγράφουν τι θα κάνουν οι άλλοι για να βοηθήσουν το άτομο. Αυτό βοηθά στη διασφάλιση σταθερών απαντήσεων από μια ποικιλία ανθρώπων.
• Μερικές προτάσεις: ενθαρρύνουν το άτομο να κάνει εικασίες σχετικά με το επόμενο βήμα σε μια κατάσταση, την απάντηση ενός άλλου ατόμου ή τη δική του απάντηση. Οποιαδήποτε από τις παραπάνω προτάσεις μπορεί να γραφτεί ως μερική πρόταση με ένα μέρος της πρότασης να είναι κενό για συμπλήρωση. ^[14]

Αναλογία Κοινωνικής Ιστορίας: Δύο έως πέντε συνεργατικές, περιγραφικές, προοπτικές ή/και καταφατικές προτάσεις για κάθε κατευθυντική ή πρόταση ελέγχου. ^[18]

Αρχικά προτάθηκε ότι αυτή η μέθοδος πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε άτομα υψηλότερης λειτουργικότητας που διαθέτουν βασική γλωσσική ικανότητα,^[17] ωστόσο, αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές διευρύνθηκαν ώστε να συμπεριλάβουν παιδιά με πιο σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες.^[22] Για να αντιμετωπιστούν οι διαφορές στην ικανότητα, μια πρόταση ανά σελίδα σε συνδυασμό με εικόνες θα μπορούσε να βοηθήσει τα άτομα να συγκεντρωθούν σε μια ιδέα κάθε φορά, ενώ οι εικόνες ενισχύουν το νόημα του κειμένου. Η προσθήκη εικονογραφικής αναπαράστασης ή οπτικής υποστήριξης υποστηρίζεται από ισχυρισμούς ότι πολλά άτομα με ΔΑΦ μαθαίνουν οπτικά.^{[10] [23]} Η αποτελεσματικότητα της χρήσης των Κοινωνικών Ιστοριών με άλλους πληθυσμούς, εκτός ατόμων με ΔΑΦ, δεν έχει ακόμη μελετηθεί επαρκώς.^[24]

Παρότι οι Κοινωνικές Ιστορίες έχουν προταθεί ως αποτελεσματική παρέμβαση για παιδιά με ΔΑΦ από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η έρευνα για την αποτελεσματικότητά τους εξακολουθεί να είναι περιορισμένη.^[8]

Η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση έχει προσδιορίσει δύο επίπεδα κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για να θεωρηθεί μια παρέμβαση «εμπειρικά υποστηριζόμενη».^[25] Μια παρέμβαση θεωρείται καλά εδραιωμένη εάν πληροί τα ακόλουθα κριτήρια:

• περισσότερες από εννέα καλά ελεγχόμενες μεμονωμένες μελέτες περιπτώσεων (single-case design) που συγκρίνουν την παρέμβαση με άλλη θεραπεία
• οι μελέτες έχουν εγχειρίδια θεραπείας
• οι μελέτες περιγράφουν με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά των δειγμάτων συμμετεχόντων

Μια παρέμβαση θεωρείται πιθανώς αποτελεσματική εάν πληροί τα παραπάνω κριτήρια για περισσότερες από τρεις μεμονωμένες μελέτες περιπτώσεων.

Οι Κοινωνικές Ιστορίες ούτε θεωρούνται καλά εδραιωμένες, ούτε θεωρούνται πιθανώς αποτελεσματικές, λόγω των περιορισμών της τρέχουσας ομάδας ερευνών.^[24]

Οι ανασκοπήσεις σχετικά με τη χρήση των Κοινωνικών Ιστοριών διαπίστωσαν ότι οι αναφερόμενες επιδράσεις ήταν πολύ ασυνεπείς,^{[8] [14] [24] [26]} ότι η συμπεριφορά ελέγχεται από διακριτικά ερεθίσματα (stimulus control) από δασκάλους και συνομηλίκους απευθείας στον μαθητή με ΔΑΦ,^[13] και ότι υπήρχε σημαντική διακύμανση στην εφαρμογή της παρέμβασης.^[8] Οι αλλαγές στη συμπεριφορά στόχου ήταν γενικά μέτριες.^{[8] [14]} Μια ανασκόπηση του 2006 διαπίστωσε ότι οι Κοινωνικές Ιστορίες βρίσκονται στο μη αποτελεσματικό εύρος των παρεμβάσεων ή στην καλύτερη περίπτωση, στο χαμηλό άκρο του ήπιου αποτελεσματικού εύρους.^[26] Ήταν συχνά δύσκολο να αποδοθεί επιτυχία στην τεχνική των Κοινωνικών Ιστοριών, καθώς υπήρχαν πολλαπλές παρεμβάσεις που χρησιμοποιήθηκαν ταυτόχρονα.^{[8] [14] [27] [28]} Συγκεκριμένα, πολλές από τις μελέτες χρησιμοποίησαν μεθόδους προτροπής, όπως λεκτικές, οπτικές ή φυσικές προτροπές ή/και θετική ενίσχυση. Δύο αναθεωρήσεις πρότειναν ότι μπορεί να απαιτείται συνεχής εφαρμογή· τα παιδιά πρέπει να ξαναδιαβάζουν τις Κοινωνικές Ιστορίες τους με κάποια συχνότητα για να συνεχίσουν να επωφελούνται από τις επιθυμητές επιπτώσεις τους.^{[8] [18]}

Οι Κοινωνικές Ιστορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επικοινωνήσουν τρόπους με τους οποίους ένα αυτιστικό άτομο μπορεί να προετοιμαστεί για κοινωνική αλληλεπίδραση.^[29] Οι συνομιλίες με κόμικ στριπ (αγγλιστί Comic strip conversations), μια συμπληρωματική τεχνική που αναπτύχθηκε από την Κάρολ Γκρέυ, είναι "οπτικές αναπαραστάσεις" συνομιλιών και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που στοχεύουν να βοηθήσουν ένα άτομο να κατανοήσει τις κοινωνικές διαδικασίες και να αυξήσει την κατανόηση των σκέψεων και των πράξεων άλλων ανθρώπων.

Οι Κοινωνικές Ιστορίες χρησιμοποιούνται ως μέρος της Πρωτοβουλίας Θεάτρου Αυτισμού του Ταμείου Ανάπτυξης Θεάτρου (Αγγλικά Theatre Development Fund, συντ. TDF) για να «κάνουν το θέατρο προσβάσιμο σε παιδιά και ενήλικες στο φάσμα του αυτισμού». Κοινωνικές ιστορίες που εξηγούν δυνατούς θορύβους, ανάγκη διαλείμματος και μετακίνησης μέσα στο πλήθος, ήταν διαθέσιμες πριν από την παράσταση.^{[30] [31]}