Κεφάλι

Το ανθρώπινο κεφάλι είναι μια ανατομική μονάδα η οποία αποτελείται από το κρανίο, το υοειδές οστό, και τους αυχενικούς σπόνδυλους. Ο όρος "κρανίο" συλλογικά ορίζεται ως η κάτω γνάθος (mandible) και το κρανίο (cranium). Το κρανίο επίσης μπορεί να περιγραφεί ότι περιλαμβάνει το κυρίως κρανίο (cranium), που περιλαμβάνει το εγκεφαλική κοιλότητα και το σκελετό του προσώπου ( περιλαμβάνει κε την κάτω γνάθο). Υπάρχουν8 οστά στο κρανίο, και 14 στο σκελετό του προσώπου^[1].Τα γλυπτά των ανθρώπινων κρανίων γενικά βασίζονται στο σκελετικό σύστημα που περιλαμβάνει το κρανία, το οστό της γνάθου και το ζυγωματικό οστό. Αν και ο αριθμός των μυών που απαρτίζουν το πρόσωπο είναι γενικά σταθερό μεταξύ των γλυπτών, το σχήμα διαφέρει ανάλογα με τη λειτουργία, ανάπτυξη, και τις εκφράσεις που αποτυπώνονται^[2].

• 
  Άποψη τομής ανθρώπινου κρανίου, από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, περ. 1489
• 
  Άποψη τομής ανθρώπινου κρανίου, Τόμας Μπάρθολιν (Thomas Bartholin), 1673

Η εξέλιξη του κεφαλιού στα σπονδυλωτά εμφανίστηκε με τη συνένωση συγκεκριμένου αριθμού πρόσθιων τμημάτων, με τον ίδιο τρόπο όπως σε άλλα ζώα με τμηματική ανατομία. Σε κάποιες περιπτώσεις τμήματα ή μέρη τμημάτων εξαλείφτηκαν. Το τμήμα του κεφαλιού επίσης έχασε τα περισσότερα από τα συστήματά του εκτός από το νευρικό σύστημα. Με τη σταδιακή ανάπτυξη της κεφαλοποίησης, "το κεφάλι περιλαμβάνει όλο και περισσότερα κοντινά τμήματα στη δομή του, ώστε μπορεί να ειπωθεί ότι όσο μεγαλύτερος ο βαθμός της κεφαλοποίησης, τόσο μεγαλύτερος ο αριθμός των τμημάτων που απαρτίζουν το κεφάλι"^[3].

Σε κάποια αρθρόποδα, ειδικά στους τριλοβίτες, η κεφαλική περιοχή, είναι η περιοχή του κεφαλιού που είναι το σύνολοI "τμημάτων που έχουν συγχωνευτεί"^[4].

Ένα τυπικό κεφάλι εντόμου αποτελείται από τα μάτια, τις κεραίες, και μέρη του στόματος. Καθώς τα μέρη αυτά διαφέρουν δραστικά από έντομο σε έντομο,σχηματίζουν σημαντικούς δεσμούς αναγνωρισημότητας. Τα μάτια που βρίσκονται στο κεφάλι, σε πολλά είδη εντόμων, είναι με τη μορφή σύνθετων ματιών με πολλαπλές όψεις. Σε πολλά άλλα είδη εντόμων τα σύνθετα μάτια απαντώνται σε "μία μόνο όψη ή ομάδα ξεχωριστών όψεων". Κατά περίπτωση, τα μάτια μπορεί να απαντώνται ως σημάδια στη νωτιαία πλευρά ή να βρίσκονται κοντά ή προς το κεφάλι, δύο ή τρία μάτια μονού χιτώνα^[5].Οι κεραίες στο κεφάλι του εντόμου υπάρχουν σε τμηματικές προσφύσεις, σε ζευγάρια, που συνήθως βρίσκονται ανάμεσα στα μάτια. Είναι σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, π.χ. σε μορφή νημάτων ή μεγαλύτερη σε σχήμα ροπάλου^[6][5].Τα έντομα έχουν στόμα σε διάφορα σχήματα ανάλογα με τις διατροφικές τους συνήθειες. Το "πάνω χείλος" (labrum) το οποίο είναι μπροστά και αποτελεί το πιο πρόσθιο τμήμα. Ένα ζευγάρι κάτω γνάθων (mandibulae) βρίσκεται στο πίσω μέρος του πάνω χείλους αμφοτέρων των πλευρών του στόματος, και το οποίο ζευγάρι διαδέχεται ένα ζευγάρι κάτω γνάθων (maxillae), στο πίσω μέρος του στόματος είναι το κάτω χείλος (labium), ενώ σε κάποια είδη εντόμων υπάρχει και ο υποφάρυγγας^[6][5].

Ενώ ασπόνδυλα χορδωτά όπως τα κεφαλοχορδωτά έχουν κεφάλια, έχει υπάρξει ένα ζήτημα για το πώς το κεφάλι των χορδωτών που χαρακτηρίζεται από οστέινο κρανίο σαφώς διαχωρισμένο από το σώμα, μπορεί να έχει εξελιχθεί από τη δομή του κεφαλιού αυτών των ζώων^[7]. Το 2014 ένας ιστός προνύμφης από κεφαλοχορδωτό βρέθηκε να είναι ουσιαστικά πανομοιότυπος από το χόνδρο από τη νευρική ακρολοφία που σχηματίζει το κρανίο των χορδωτών, υπονοώντας ότι η σταθερότητα αυτού του ιστού και η εξέλιξη του στο χώρο που καταλαμβάνει το κεφάλι μπορεί να είναι μια πιθανή εξελικτική οδός για το σχηματισμό του κεφαλιού των χορδωτών^[7].

Η σημαία της Κορσικής απεικονίζει ένα κεφάλι σε προφίλ

Τα κεφάλια ανθρώπων και άλλων ζώων εμφανίζονται συχνά στην εραλδική^[8]. Τα ανθρώπινα κεφάλια κάποιες φορές περιγράφονται απλά ως "κεφάλι άντρα", αλλά πιο συχνά περιγράφονται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, είτε ως προς τη φυλή ή εθνικότητα (π.χ. κεφάλι Μαυριτανών, κεφάλι Σαξόνων, κεφάλι Αιγυπτίων, κεφάλι Τούρκων), είτε συγκεκριμένα (π.χ. το κεφάλι του Μωυσή στο θυρεό του Χίλτον, το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή στο θυρεό της Εταιρείας London Company of Tallowchandlers)^[8][9]. Εμφανίζονται επίσης πολλές παραλλαγές γυναικείων κεφαλιών, που περιλαμβάνουν κεφάλια παρθένων (συνήθως κομμένα σε ευθεία γραμμή στο λαιμό με ελεύθερα μαλλιά) κεφάλια καλογριών (συνήθως καλυμμένα), και κάποιες φορές κεφάλια βασιλισσών. Ο θυρεός της οικογένειας Ντάβενεϊ (Daveney) του Νόρφολκ περιλαμβάνει "τρία καλυμμένα κεφάλια καλογριών κομμένα σε ευθεία γραμμή στους ώμους", ενώ ο μπούστος βασίλισσας εμφανίζεται στο θυρεό του Κουΐνμποροου (Queenborough) του Κεντ^[8]Τα κεφάλια βρεφών ή παιδιών συχνά είναι κομμένα σε ευθεία γραμμή στους ώμους με ένα φίδι γύρω από το λαιμό τους (π.χ. "Θυρεός, κεφάλι παιδιού κομμένο κάτω από τους ώμους, κόκκινα ρούχα με λεπτομέρειες σε χρυσό," στο θυρεό των Μπόιμαν (Boyman)^[8].

Σπουδή στις αναλογίες κεφαλιού και ματιών από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι

"Κεφάλι νεαρού άντρα" – Ντομένικο Μπεκαφούμι (Domenico Beccafumi)

Ένας τρόπος σχεδιασμού σκίτσων —όπως συμβουλεύει ο Jack Ham—είναι η ανάπτυξή του σε έξι καλά καθορισμένα βήματα αρχίζοντας με το σχήμα του κεφαλιού σε σχήμα αβγού. Το γυναικείο κεφάλι συγκεκριμένα σχεδιάζεται σε σχέδιο διπλού κύκλου με αναλογίες που θεωρούνται ιδανικές για το γυναικείο κεφάλι. Στον πρώτο κύκλο γίνεται χωρισμός σε πέντε τμήματα στη διάμετρο, με πέντε μάτια σε κάθε μέρος. Μετά αναπτύσσεται σε μια σειρά δέκα καθορισμένων βημάτων με τον μικρότερο κύκλο εν μέρη πάνω στο μεγαλύτερο μέρος στο κάτω μέρος του τέταρτου σταδίου. Τα μάτια και τα πηγούνια προσαρμόζονται σε διάφορα σχήματα για να σχηματίσουν το κεφάλι ^[10].

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του κόσμου που σχεδίαζε σκίτσα της ανθρώπινης ανατομίας με τη χρήση πλαισίου αναλογιών. Η εικόνα του του προσώπου σχεδιασμένου με την αρχή του πλαισίου αναλογιών είναι σε τέλειες αναλογίες^[11]. Σε αυτό το είδος, με την τεχνική του μολυβιού και του μελανιού, ο Λεονάρντο δημιούργησε ένα σκίτσο το οποίο είναι μια "Μελέτη των αναλογιών κεφαλιού και ματιών” (βλ. εικόνα)^[12].

Η λέξη κεφάλι ή και συχνά στην αρχαία μορφή κεφαλή, περιλαμβάνεται σε πάμπολλες ιδιωματικές εκφράσεις, και η σημασία της περιλαμβάνει το μυαλό, το ίδιο το άτομο, τον επικεφαλής / υπεύθυνο, κ.α.^{[13][14][15][16][17]}. Κάποιες από τις οποίες είναι:

• Σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι
• Το ψάρι βρομάει από το κεφάλι
• Δυο κεφάλια σ' ένα φέσι δεν χωρούν – δεν γίνεται να υπάρχουν δύο επικεφαλής
• Είναι μεγάλο κεφάλι – είναι πολύ έξυπνος, ή σημαντικός
• Κάνω του κεφαλιού μου
• Έχω κάποιον πάνω από το κεφάλι μου – με ελέγχει κάποιος, ή ανακατεύεται σε ό, τι κάνω / Φύγε από το κεφάλι μου – σταμάτα να με ζαλίζεις, μην ανακατεύεσαι με τις δουλειές μου
• Κακό του κεφαλιού σου (και επίσης κακό της κεφαλής σου) – η ευθύνη είναι δικιά σου, ας πρόσεχες
• Να σου πει παπάς στ' αφτί και διάκος στο κεφάλι – κατάρα: να σε διαβάσουνε νεκρό
• Όσα παθαίνει το κορμί τα φταίει το κεφάλι
• Βαράω / χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο –μετανιώνω, είμαι σε απελπιστική κατάσταση
• Κόβω το κεφάλι μου – είμαι εντελώς βέβαιος για κάτι
• Βάζω το κεφάλι μου στον ντορβά – αναλαμβάνω ρίσκο, έχω την ευθύνη για κάτι
• Σηκώνω κεφάλι – εξεγείρομαι, βελτιώνω τη θέση μου
• Σκύβω το κεφάλι – υποτάσσομαι, δεν αντιστέκομαι, ντρέπομαι, θλίβομαι
• Τα κεφάλια μέσα – τελείωσε η περίοδος άδειας / γιορτών / ο καθένας επιστρέφει στην καθημερινότητα
• Παίρνω κεφάλι – προηγούμαι
• Έχω τα μυαλά πάνω από το κεφάλι – είμαι απερίσκεπτος, αιθεροβατώ
• Πέφτουν κεφάλια – επιβάλλονται αυστηρές τιμωρίες, τιμωρούνται οι υπαίτιοι
• Αγύριστο κεφάλι – πείσμων
• Μου αναβαίνει το αίμα στο κεφάλι – εκνευρίζομαι, θυμώνω πολύ
• Σπάω το κεφάλι μου – αναρωτιέμαι (χωρίς να μπορώ να βρω προφανή λύση)
• Θα φας το κεφάλι σου – ρισκάρεις να αντιμετωπίσεις σοβαρές συνέπειες
• (δεν έχω) Πού την κεφαλήν κλίναι – δεν έχω ελπίδα, καταφύγιο, περιουσία
• (ζητάει κάποιος) Την κεφαλή επί πίνακι – ζητείται η αυστηρή τιμωρία, απόδοση ευθυνών
• Κυνηγός κεφαλών – αναφέρεται κυριολεκτικά σε φυλές που ασκούσαν κανιβαλισμό, και μεταφορικά σε κυνηγούς επικηρυγμένων (ΗΠΑ)

Η λέξη κεφάλι, ή πιο συχνά κεφαλή, απαντάται και έχει διαφορετικές σημασίες σε διάφορα πεδία. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τα: κεφαλή κυλίνδρου, το εξάρτημα που "κάθεται " απάνω στους κυλίνδρους της μηχανής, η κεφαλή του πικάπ, το εξάρτημα που φέρει τη βελόνα που διαβάζει το δίσκο, κεφαλή εκτυπωτή, βίντεο, κασετόφωνο κ.τ.λ. Σε άλλους τομείς, υπάρχουν μεταξύ άλλων τα κεφαλή ντους, κεφαλή υδρολίπανσης, ενώ κεφάλι λέγεται το πάνω μέρος σε διάφορα εργαλεία, εξαρτήματα κ.α. (π.χ. κεφάλι καρφιού, πυρηνική κεφαλή, το πάνω μέρος του φλάουτου κ.α.).

Στην ιατρική κεφαλή ονομάζεται το διογκωμένο μέρος οργάνου (π.χ κεφαλή παγκρέατος), το άκρο οστού, (π.χ κεφαλή μηριαίου οστού), και μεταλλική πρόθεση που τοποθετείται με εγχείρηση σε κατάγματα του ισχίου^[15]

Τέλος, εκτός των παραπάνω, λόγω του σχήματος κεφάλι λέμε και κάτι που έχει το (στρογγυλό) σχήμα του κεφαλιού, π.χ. κεφάλι τυρί, κεφάλι σκόρδο.