Κατάλογος έργων του Ντιέγο Βελάθκεθ

κατάλογος εγχειρήματος Wikimedia

Αυτός είναι ο κατάλογος των πινάκων και σχεδίων του Ισπανού ζωγράφου Ντιέγο Βελάθκεθ. Δεν πρόκειται περί ιδιαίτερα παραγωγικού ζωγράφου δεδομένου ότι τα έργα του υπολογίζονται σε 120 πίνακες το πολύ,[1] πολλοί από τους οποίους όμως είναι πασίγνωστοι και άσκησαν ιδιαίτερη επίδραση στην εξέλιξη της Τέχνης.

Όλοι οι πίνακες είναι ελαιογραφίες σε καμβά εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Δεν περιλαμβάνονται τα αμφισβητούμενης πατρότητας έργα και τα σχέδια.

Σεβίλλη (μέχρι το 1622)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Οι τρεις μουσικοί1617–161887 × 110Βερολίνο, Staatliche Museen1/1
Το γεύμαc. 1618108.5 × 102Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ2/3
La mulata (Η μαύρη)c. 162055 × 118Δουβλίνο, Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίαςμεταξύ 1617 και 1622.3/17
Γριά που τηγανίζει αυγά1618100.5 × 119.5Εδιμβούργο, Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίαςχρονολογημένο στην κάτω δεξιά γωνία.5/6
Ο Χριστός στο σπίτι της Μάρθας και της Μαρίας161860 × 103.5Λονδίνο, Εθνική ΠινακοθήκηDated.6/7
Δύο νεαροί στο τραπέζι162265.3 × 104Λονδίνο, Apsley House9/24
Άγιος Θωμάς1619–162095 × 73Ορλεάνη, Musée des Beaux-Arts10/10
Η Άσπιλη Σύλληψη1619135 × 101.6Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη11/11
Ο Άγιος Ιωάννης Ευαγγελιστής στην Πάτμο1619135.5 × 102.2Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη12/12
Η προσκύνηση των Μάγων1619204 × 126.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΧρονολογημένο στην πέτρα κάτω από το πόδι της Παναγίας.13/13
Άγιος Παύλος1619–162099 × 78Βαρκελώνη, Μουσείο Καταλωνικής Τέχνης14/14
Κεφαλή Αποστόλου162238 × 29Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο15/15
Ο νερουλάς της Σεβίλλης1620106.7 × 81Λονδίμο, Apsley House16/16
Δόν Κριστόμπαλ Σουάρεθ ντε Ριμπέρα1620207 × 148Σεβίλλη, Museo de Bellas ArtesΥπογεγραμμένο και χρονολογημένο σε μια πτυχή του ενδύματος, δυσδιάκριτα όμως.[2] Πιθανόν μεταθανάτιο πορτραίτο, μια και ο εικονιζόμενος πέθανε το 1618. Ο Mayer έχει επιφυλάξεις.[3]17/19
Η σεβάσμια Μητέρα Χερόνιμα ντε λα Φουέντε1620162 × 107Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΥπογεγραμμένο και χρονολογημένο "Diego Velazquez f. 1620".[4]18/20
Η σεβάσμια Μητέρα Χερόνιμα ντε λα Φουέντε1620162.5 × 105Μαδρίτη, συλλογή Fernández AraozΥπογεγραμμένο και χρονολογημένο "Diego Velazquez f. 1620" μεταγενέστερα όμως και όχι από τον ζωγράφο.[5] Η ταινία γύρω από τον σταυρό φέρει επιγραφή που σβύστηκε από την προηγούμενη εκδοχή.19/21
Η χειροτονία του Αγίου Ιλδεφόνσου1620–1623166 × 120Σεβίλλη, ΔημαρχείοΣε κακή κατάσταση με πολύ ξεθωριασμένα χρώματα.20/22
Προσωπογραφία του Φρανθίσκο Πατσέκο1620–162240 × 36Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο21/23

Μαδρίτη (1622–29)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Προσωπογραφία του Λούις ντε Γκόνγκορα162250.3 × 40.5Βοστώνη, Museum of Fine Arts22/25
Προσωπογραφία ανδρός1623–162455.5 × 38Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΕνδεχομένως αυτοπροσωπογραφία ή προσωπογραφία του αδελφού του καλλιτέχνη Χουάν.[6]24/27
Φίλιππος Δ΄1623–162461.6 × 48.2Ντάλλας, Meadows MuseumΑμφισβητήσεις ως προς την ταυτότητα του εικονιζομένου.[7][8]25/28
Προσωπογραφία γυναικός162532 × 24Κάποτε στο Βασιλικό Ανάκτορο της Μαδρίτης. Άγνωστο πού βρίσκεται σήμερα.Τμήμα μεγαλύτερου πίνακα που πιθανώς καταστράφηκε στην πυρκαγιά του Αλκάθαρ.[9]28/31
Κεφάλι ελαφιού1626–162858 × 44.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΔιαφωνίες ως προς την χρονολόγηση.[10][11][12]31/33
Η χριστιανική ψυχή ατενίζει τον Χριστό1626–1628165 × 206.4Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη32/35
Φίλιππος Δ΄1623–1628198 × 101.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο33/36
Ο ινφάντης Δον Κάρλος1626–1628209 × 12Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο34/37
Ο Φίλιππος Δ΄ με πανοπλίαc. 162857 × 44.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΘεωρείται τμήμα μεγαλύτερου πίνακα, ζωγραφισμένου σε δύο φάσεις.[13]35/38
Δημόκριτος (Ο Γεωγράφος)1628–1629101 × 81Ρουέν, Musée des Beaux-ArtsΚεφάλι και χέρι ξαναζωγραφισμένα γύρω στο 1640.[14]37/40
Los Borrachos (Ο θρίαμβος του Βάκχου)1628–1629165.5 × 227.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο38/41
Δείπνον εις Εμμαούς1628–1629123.2 × 132.7Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό ΜουσείοΕνδεχομένως έργο του 1619.[15]39/42

Πρώτο ταξίδι στην Ιταλία (1629–30)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Η ινφάντα Μαρία Άννα, βασίλισσα της Ουγγαρίας163059.5 × 45.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο40/48
Ο χιτώνας του Ιωσήφ1630223 × 250Εσκοριάλ, San Lorenzo de El Escorial41/43
Ο Απόλλων στο σιδηρουργείο του Ηφαίστου1630222 × 290Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο42/44
Κεφαλή του Απόλλωνα163036 × 25Νέα Υόρκη, ιδιωτική συλλογήΘεωρείται σπουδή του προηγουμένου.[16]43/45
Το περίπτερο της Κλεοπάτρας (Αριάδνη)163044.5 × 38.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΔιαφωνίες ως προς την χρονολόγηση.[17]44/46
Οι κήποι της Βίλλα Μέντιτσι στην Ρώμη163048.5 × 43Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο45/47

Μαδρίτη (1631–48)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Μία σίβυλλα (Χουάνα Πατσέκο ;)1630–163162 × 50Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο46/49
Προσωπογραφία νεαρού1630–163189.2 × 69.5Μόναχο, Παλαιά ΠινακοθήκηΦαίνεται έργο ημιτελές, αλλά υπάρχουν αντιρρήσεις.[18]47/50
Η δοκιμασία του Αγίου Θωμά1631–1632244 × 203Οριχουέλα, Μουσείο της μητρόπολης48/130
Ο ινφάντης Μπαλτάσαρ Κάρλος με ένα νάνο1631128.1 × 102Βοστώνη, Museum of Fine Arts49/51
Ο Φίλιππος Δ΄ με καφέ και αργυρόχρωμη ενδυμασία1631–1632199.5 × 113Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη50/52
Ισαβέλλα των Βουρβώνων1631–1632207 × 119Νέα Υόρκη, ιδιωτική συλλογή51/53
Δον Ντιέγκο ντελ Κοράλ υ Αρεγιάνο1631–1632205 × 116Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο52/55
Η Δόννα Αντονία ντε Ιπενιαρριέτα υ Γκάλδος και ο γιος της Δον Λουίς1631–1632205 × 115Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΕνδεχομένως συμμετοχή και άλλου εργαστηρίου.[19][20]53/54
Ανδρικό χέρι163027 × 24Άγνωστο πού βρίσκεται. Στο παρελθόν στο Βασιλικό Ανάκτορο της Μαδρίτης54/56
Δον Πέντρο ντε Μπαρμπεράνα υ Απαρρεγκούι1631–1632198.2 × 111.8Φορτ Ουόρθ, Τέξας, Kimbell Art Museum55/57
Δον Χουάν Ματέος1632108 × 90Πινακοθήκη της ΔρέσδηςΟλοκληρωμένο έργο παρά την αχνή εικόνα των χεριών.56/58
Εσταυρωμένος1632250 × 170Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο57/59
Ο ινφάντης Μπαλτάσαρ Κάρλος 1632117.8 × 95.9Λονδίνο, Συλλογή Wallace58/60
Φίλιππος Δ΄1632127.5 × 86.5Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της ΤέχνηςΔιαφωνίες ως προς την πατρότητα του πίνακα.[21][22]59/61
Ισαβέλλα των Βουρβώνων1632132 × 101.5Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης60/62
Ο γελωτοποιός ο επονομαζόμενος Δον Ιωάννης ο Αυστριακός1632–1633210 × 124.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο61/65
Ο κόμης-δούκας Ολιβάρες έφιππος1634314 × 240Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο62/66
Άσπρο άλογο1634–1635310 × 245Μαδρίτη, Βασιλικό Ανάκτορο63/67
Ο Φίλιππος Γ΄ έφιππος1634–1635305 × 320Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο64/68
Η Μαργαρίτα η Αυστριακή έφιππη1634–1635302 × 311.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοVelazquez and workshop.65/69
Η Ελισάβετ της Γαλλίας έφιππη1634–1635304.5 × 317.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΒελάθκεθ και εργαστήριό του.[23]66/70
Ο Φίλιππος Δ΄ έφιππος1634–1635305.5 × 317.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο67/71
Ο ινφάντης Μπαλτάσαρ Κάρλος έφιππος1634–1635209.5 × 174Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο68/72
La rendición de Breda ο Las lanzas (Η παράδοση της Μπρέντα ή Οι λόγχες)1634–1635307.5 × 370.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο69/73
Ο Χουάν Μαρτίνεθ Μοντάνιες φιλοτεχνώντας την προτομή του Φιλίππου Δ΄1635–1636110.5 × 87.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο70/76
Ο Φίλιππος Δ΄ ως κυνηγός1632–1633189 × 124.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο71/63
Ο καρδινάλιος ινφάντης Δον Φερνάντο της Αυστρίας ως κυνηγός1632–1633191.5 × 108Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο72/64
Ο ινφάντης Μπαλτάσαρ Κάρλος ως κυνηγός1635–1636191 × 102Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο73/77
Μάθημα ιππασίας του ινφάντη Μπαλτάσαρ Κάρλος1636144 × 96.5Λονδίνο, συλλογή του δούκα του Ουέστμινστερ74/78
Η κυρία με την βεντάλια163595 × 70Λονδίνο, συλλογή Wallace Collection75/79
Η κεντήστρα1635–164374 × 60Ουάσινγκτον, Εθνική ΠινακοθήκηUnfinished and of uncertain date.77/81
Πάμπλο ντε Βαγιαδολίδ1636–1637213.5 × 125Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο78/82
Ο γελωτοποιός Καλαμπασίλας1637–1639105.5 × 82.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο79/83
Ο γελωτοποιός Μπαρμπαρρόχα1637–1640200 × 121.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο80/84
Οι Άγιοι Αντώνιος Αββάς και Παύλος ο Ερημίτης1635–1638261 × 192Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο81/85
Ο κόμης-δούκας Ολιβάρες163867 × 54Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ82/87
Φραγκίσκος Β΄ ντ' Έστε163868 × 51Μόντενα, Galería Estense84/89
Ο ινφάντης Μπαλτάσαρ Κάρλος1639128.5 × 99Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της ΤέχνηςΒελάθκεθ και εργαστήριό του.[24]86/90
Προσωπογραφία ανδρός1635–164576 × 64.8Λονδίνο, Apsley House87/91
Αίσωπος1639–1641179.5 × 94Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΕπιγραφή άνω δεξιά : "AESOPVS".88/92
Μένιππος1639–1641178.5 × 93.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΕπιγραφή άνω αριστερά : "MOENIPVS".89/93
Άρης αναπαυόμενος1639–1641181 × 99Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο90/94
Αυτοπροσωπογραφία164045.8 × 38Βαλένθια, Museu de Belles Arts91/96
Προσωπογραφία κοριτσιού164051.5 × 41Νέα Υόρκη, Ισπανική Εταιρεία της ΑμερικήςΗμιτελές κατά μία γνώμη [25] και "ένα από τα συναρπαστικότερα γυναικεία πορτραίτα του Βελάθκεθ" κατ' άλλην.[26]92/97
Ο νάνος Φρανθίσκο Λεθκάνο 1643–1645107.5 × 83.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο93/99
Ο Φίλιππος Δ΄ στην Φράγκα1644129.8 × 99.4Νέα Υόρκη, Frick Collection94/100
Ο γελωτοποιός Δον Ντιέγκο ντε Αθέντο1645106 × 82.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο96/102
Ο νάνος Σεμπαστιάν ντε Μόρρα1645106 × 81.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο97/103
Η Στέψη της Παρθένου1645178.5 × 134.5Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο98/105
La Venus del espejo (Η Αφροδίτη του καθρέφτη)122.5 × 177Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη100/106
Γυναικεία μορφή1644-164864 × 58Ντάλλας, Meadows Museum101/108
Η ινφάντα Μαρία Τερέζα 164848 × 37Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο102/109
Ιππότης του Τάγματος του Σαντιάγκο1645–165067 × 56Πινακοθήκη της Δρέσδης103/110

Δεύτερο ταξίδι στην Ιταλία (1649–51)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Προσωπογραφία του Χουάν ντε Παρέχα1649–165081.3 × 69.9Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο104/112
Ο αποκαλούμενος κουρέας του πάπα165050.5 × 47Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο105/113
Ιννοκέντιος Ι΄1650140 × 120Ρώμη, Πινακοθήκη Ντόρια ΠαμφίλιΥπογραφή στο χαρτί που κρατά ο πάπας : "Alla santa di Nro Sigre / Innocencio Xº / Per / Diego de Silva / Velázquez dela Ca / mera di S. Mte Cattca"106/114
Ιννοκέντιος Ι΄165082 × 71.5Λονδίνο, Apsley House107/115
Καμίλλο Μάσσιμι165073.6 × 58.5Ντόρσετ, Kingston Lacy108/116
Ο καρδινάλιος Αστάλλι1650–165161 × 48.5Νέα Υόρκη, Ισπανική Εταιρεία της Αμερικής109/117

Μαδρίτη (1651–60)

ΠίνακαςΤίτλοςΧρονολογίαΔιαστάσεις (σε εκατοστά)ΧώροςΠαρατηρήσειςΑριθμοί καταλόγου : Morán–Sánchez/López-Rey
Η ινφάντα Μαργαρίτα Τερέζα1651–165234.3 × 40Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό ΜουσείοΚομμένο τμήμα έργου.[27] Ομόφωνα δεκτό ως έργο του Βελάθκεθ. Ενδεχομένως σπουδή για άλλα έργα με το ίδιο θέμα.[28]110/118
Η ινφάντα Μαργαρίτα Τερέζα1651–1653127 × 98.5Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης111/119
Φίλιππος Δ΄1653–165569 × 56Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο112/120
Η Μαριάνα της Αυστρίας, βασίλισσα της Ισπανίας1652–1653234 × 131.5Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΕπιζωγράφιση σε πορτραίτο του βασιλιά. Το παραπέτασμα πιθανώς από άλλο χέρι.[29][30]113/121
Ινφάντα Μαργαρίτα1653128.5 × 100Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης114/122
Ινφάντα Μαργαρίτα1656105 × 88Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης115/123
Las Meninas (Οι κυρίες της Αυλής)1656–1657318 × 276Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο116/124
Las Hilanderas (Οι κλώστρες) ή Ο μύθος της Αράχνηςc. 1657167 × 252Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΠροσθήκη στο άνω τμήμα μετά την πυρκαγιά στο Αλκάθαρ το 1734.117/107
Η βασίλισσα Μαριάνα η Αυστριακή1655–165646.5 × 43Ντάλλας, Meadows MuseumΠιθανώς ημιτελής σπουδή.[31]118/125
Ερμής και Άργος1659128 × 250Μαδρίτη, Μουσείο του ΠράδοΖωγραφισμένο για την Αίθουσα των Κατόπτρων του Αλκάθαρ μαζί με τρεις ακόμη πίνακες μυθολογικών θεμάτων, που χάθηκαν στην πυρκαγιά του 1734.120/127
Η ινφάντα Μαργαρίτα Τερέζα με μπλε φόρεμα 1659127 × 107Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης121/128
Ο ινφάντης Φίλιππος Πρόσπερος1659128.5 × 99.5Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης122/129

Παραπομπές

Πηγές

  • Bardi, P.M. (1969). «Documentación sobre el hombre y el artista». La obra pictórica completa de Velázquez. Barcelona: Editorial Noguer SA y Rizzoli Editores. 
  • Brown, Jonathan (1986). Velázquez. Pintor y cortesano. Madrid: Alianza Editorial. ISBN 84-206-9031-7. 
  • Brown, Jonathan y Garrido, Carmen. Velázquez. La técnica del genio . Madrid: Ediciones Encuentro. ISBN 84-7490-487-0. 
  • Brown, Jonathan (2008). Escritos completos sobre Velázquez. Madrid: Centro de Estudios Europa Hispánica. ISBN 84-9360-605-7. 
  • Catálogo de la exposición (1990). Velázquez. Madrid : Museo Nacional del Prado. ISBN 84-87317-01-4. 
  • Catálogo de la exposición (1996). Obras maestras del arte español. Museo de Bellas Artes de Budapest. Madrid: Banco Bilbao Vizcaya. ISBN 84-860-2288-6. 
  • Catálogo de la exposición (1999). Velázquez y Sevilla. Sevilla: Junta de Andalucía. Consejería de Cultura. ISBN 84-8266-098-5. 
  • Catálogo de la exposición (1999). El dibujo europeo en tiempos de Velázquez. Madrid: Real Academia de Bellas Artes de San Fernando. ISBN 84-898-9514-7. 
  • Catálogo de la exposición (1999). Velázquez, Rubens y Van Dyck. Madrid: Museo Nacional del Prado. ISBN 84-87317-86-3. 
  • Catálogo de la exposición (1999). Velázquez a Roma Velázquez e Roma. Roma: Galería Borghese. ISBN 88-8118-669-1. 
  • Catálogo de la exposición (2005). De Herrera a Velázquez. El primer naturalismo en Sevilla. Bilbao Sevilla: Museo de Bellas Artes de Bilbao-Fundación Focus Abengoa. ISBN 84-898-9514-7. 
  • Catálogo de la exposición (2007). Fábulas de Velázquez. Madrid: Museo del Prado. ISBN 84-8480-129-2. 
  • Garrido Pérez, Carmen (1992). Velázquez, técnica y evolución. Madrid: Museo del Prado. ISBN 84-87317-16-2. 
  • Gudiol, José (1982). Velázquez. Barcelona: Ediciones Poligrafa SA. ISBN 84-343-03531. 
  • López-Rey, José (1978). Velázquez. Barcelona: Compañía Internacional Editora S. A. ISBN 84-85004-74-4. 
  • López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Colonia: Taschen Wildenstein Institute. ISBN 3-8228-8731-5. 
  • Marías, Fernando (1999). Velázquez. Pintor y criado del rey. Madrid: Nerea. ISBN 84-89569-33-9. 
  • Marini, Maurizio (1997). Velázquez. Madrid: Electa. ISBN 84-8156-160-6. 
  • Morán Turina, Miguel & Sánchez Quevedo, Isabel (1999). Velázquez. Catálogo completo. Madrid: Ediciones Akal SA. ISBN 84-460-1349-5. 
  • Palomino, Antonio (1988). El museo pictórico y escala óptica III. El parnaso español pintoresco laureado. Madrid : Aguilar S.A. de Ediciones. ISBN 84-03-88005-7. 
  • Pérez Sánchez· Alfonso E. (1996). «Escuela española». El Museo del Prado. Fundación Amigos del Museo del Prado y Fonds Mercator. ISBN 90-6153363-5. 
  • Pérez Sánchez· Alfonso E. (1999). «Novedades velazqueñas». Archivo Español de Arte nº 72. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. 
  • Ragusa, Elena (2004). «La vida y el arte.». Velázquez. Milán:RCS Libri S.p.A. ISBN 84-89780-54-4. 
  • Ragusa, Elena (2004). «Breve antología crítica». Velázquez. Milán:RCS Libri S.p.A. ISBN 84-89780-54-4. 
  • Salort Pons, Salvador (2002). Velázquez en Italia. Madrid : Fundación de Apoyo a la Historia del Arte Hispánico. ISBN 84-932891-1-6. 
🔥 Top keywords: Πύλη:ΚύριαΕυρωπαϊκό Πρωτάθλημα ποδοσφαίρουΕιδικό:ΑναζήτησηΜιχάλης ΔημητρακόπουλοςΕυρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2024Σερζ ΙμπάκαΘανάσης ΠαπακωνσταντίνουΣεβίτσεΛορένζο ΜπράουνΆμλετΑλέξης ΚούγιαςΠαναθηναϊκός (καλαθοσφαίριση ανδρών)ΣλοβακίαΝηλ ΆρμστρονγκΚιλιάν ΕμπαπέΠρωτάθλημα Ελλάδας καλαθοσφαίρισης ανδρώνΚώστας ΣλούκαςΕυρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2020Ιβάν ΓιοβάνοβιτςΝατάσα ΓιάμαληΔημήτρης ΣταρόβαςΕυρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2004Τζεφ ΜπέζοςΕυρωλίγκα ανδρώνΠαλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄Ρόμελου ΛουκάκουΕλλάδαΕθνική Γαλλίας (ποδόσφαιρο ανδρών)Λένα ΜαντάΔημήτρης ΓιαννακόπουλοςΟλυμπιακός Σ.Φ.Π. (καλαθοσφαίριση ανδρών)Τα Μυαλά που Κουβαλάς 2Παγκόσμιο Κύπελλο ΠοδοσφαίρουΠαγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2026Πρωτάθλημα Ελλάδας χειροσφαίρισης ανδρώνΟλυμπιακός Σ.Φ.Π. (ποδόσφαιρο)Ν'Γκολό ΚαντέΕθνική Ελλάδας (ποδόσφαιρο ανδρών)Ορθογραφία της Γαλλικής γλώσσας