Θεόδωρος Μανούσης

Γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1793. Ο πατέρας του ήταν πλούσιος έμπορος και τον έστειλε να σπουδάσει στη Βουδαπέστη και στα Πανεπιστήμια της Λειψίας και του Γκέτινγκεν. Είχε χάσει τους γονείς του σε μικρή ηλικία και το 1808 πέρασε στην κηδεμονία ενός θείου του στη Βιέννη.^[1] Εκεί γνωρίστηκε με τον Θεόκλητο Φαρμακίδη και μαζί του διετέλεσε για σύντομο χρονικό διάστημα διευθυντής του περιοδικού Ερμής ο Λόγιος.^[2] Ήταν πνευματικός πατέρας του Δημήτριου Βερναρδάκη, ενώ κατείχε συλλογή ελληνικών δημοτικών τραγουδιών τα οποία την οποία εξέθεσε κατά την παρουσία του στη Βιέννη.^[3] Για ένα διάστημα φυλακίστηκε από τις αυστριακές αρχές για τη δράση του υπέρ των επαναστατών στην Ελλάδα. Το 1828 βρέθηκε στην Ιταλία όπου συνεχίσε τις σπουδές του στην ιστορία και στην αρχαιολογία και λίγο αργότερα (1830) γύρισε στην Ελλάδα, έφυγε ξανά και επέστρεψε οριστικά το 1834.^[2] Αρχικά υπηρέτησε ως δικαστής στον Αρείο Πάγο^[4] και ως βασιλικός επίτροπος της Ιεράς Συνόδου (1835-1843). Από τον πρώτο χρόνο ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και για είκοσι περίπου χρόνια (1840-1858) διετέλεσε καθηγητής του ιδρύματος όπου δίδαξε το μάθημα της Γενικής Ιστορίας. Εκλέχτηκε πρύτανης το ακαδημαϊκό έτος 1845-1846,^[5] ενώ το ακαδημαϊκό έτος 1849-1850 διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής.^[6] Όπως σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Δημαράς, «Η νεοσύστατη πολιτεία είχε ανάγκη από καλλιεργημένους ανθρώπους: η ευρεία μόρφωση του Μανούση,η οικονομική του άνεση, η γερμανομάθειά του, διευκόλυναν κατά πολύ την αξιοποίησή του[...]».^[7]

Απεβίωσε το 1858 στην Αθήνα.^[8]

Το Φεβρουάριο του 1848 η εφημερίδα «Αιών», που εξέφραζε τις θέσεις του Ρωσικού κόμματος, δημοσίευσε άρθρο ενός φοιτητή που κατηγορούσε τον καθηγητή Μανούση ότι στις παραδόσεις του μιλούσε «ανευλαβώς περί της θρησκείας και του κλήρου»^[9]. Μεγάλη αντίδραση προκάλεσε η πιο ορθολογική προσέγγιση του τη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, επισημαίνοντας πως ο Μωυσής δεν άνοιξε δρόμο στη θάλασσα με το ραβδί του, αλλά εκμεταλλεύτηκε το φαινόμενο της άμπωτης. Οι φοιτητές της Φιλοσοφικής και της Νομικής Σχολής υποστήριξαν τον Μανούση όπως και πολλές εφημερίδες, καθώς και η πλειοψηφία της κοινής γνώμης θεωρώντας υποκινητή της σκευωρίας τον Κωνσταντίνο Οικονόμο. Ακολούθησαν ταραχές, στη διάρκεια των οποίων κακοποιήθηκαν φοιτητές της Θεολογικής Σχολής, που έληξαν με την παρέμβαση της Συγκλήτου. Τα γεγονότα αυτά είναι γνωστά ως Μανούσεια.

Ο Θεόδωρος Μανούσης κληροδότησε την περιουσία του σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και δημιούργησε την Μανούσειο Βιβλιοθήκη στη Σιάτιστα προσφέροντας 5.000 τόμους βιβλίων.^[10]

Κληροδότησε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο το ακίνητό του στην Αθήνα και ίδρυσε δύο υποτροφίες για φοιτητές από την τότε υπόδουλη Ελλάδα σε όποια Σχολή του Πανεπιστημίου προτιμούν, ιδιαίτερα στην Φιλολογική και Θεολογική Σχολή.

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τ. 34 ^{[Χρειάζεται σελίδα]}
• Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών (1921). Δημήτριος Α. Δημητριάδης, επιμ. Οι ευεργέται των πανεπιστημίων : Βιογραφικόν απάνθισμα μετά εικόνων. Εν Αθήναις: Τυπογραφικά Καταστήματα Ταρουσοπούλου. σελίδες 179. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2010. 
• Κωνσταντίνος Δημαράς, «Στην Σιάτιστα», «Στην Σιάτιστα πάλι», «Θεόδωρος Μανούσης», στο: Κ. Θ. Δημαράς, Σύμμικτα Α΄: Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ. Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ. 166-171

• Πεντάζου, Ιουλία (1995). «Ο Θεόδωρος Μανούσης, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1858)» (pdf). Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 17: 69–106. http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/issue/view/455.