Εξαρτημένο κράτος

Αρχαία κράτη όπως η Περσική Αυτοκρατορία και η Ελληνικές πόλεις-κράτη δημιουργούσαν εξαρτημένα κράτη με το να κάνουν τους αρχηγούς του κράτους υποτακτικό τους. Η πόλη-κράτος της Αρχαίας Αθήνας για παράδειγμα υποχρέωσε αδύναμες χώρες να προσχωρήσουν στη Συμμαχία της Δήλου, και σε κάποιες περιπτώσεις επέβαλαν σε αυτές δημοκρατική κυβέρνηση. Ομοίως ο Φίλιππος Β΄ επέβαλε το Συνέδριο Κορίνθου. Ένας από τους πιο συχνούς χρήστες της δημιουργίας εξαρτημένων κρατών ήταν η Ρωμαϊκή Δημοκρατία^[2][3], η οποία αντί να κατακτά και να απορροφά στην αυτοκρατορία κράτη, προτιμούσε να τα καθιστά εξαρτημένα, τακτική που συνεχίστηκε μέχρι τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν, όταν και τη διαδέχθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Κάποιες φορές το εξαρτημένο κράτος δεν ήταν πρώην εχθρός, αλλά σφετεριστής, με το πιο γνωστό παράδειγμα να είναι ο Ηρώδης. Η χρήση των εξαρτημένων κρατών συνεχίστηκε και κατά τον Μεσαίωνα, όταν και άρχισε να επικρατεί η φεουδαρχία.

Κατά το 13ο αιώνα, η Δυναστεία Γκοριό της Κορέας ανατράπηκε από τους Μογγόλους, οι οποίοι ίδρυσαν την ισχυρή Μογγολική Αυτοκρατορία. Μετά την συνθήκη ειρήνης του 1260 και την εξέγερση sambyeolcho το 1270, η Γκοριό έγινε ημιαυτόνομο εξαρτημένο κράτος της Δυναστείας Γιουάν για περίπου 80 χρόνια.

Κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης και του Ναπολέοντα, η Γαλλία κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης και εγκαθίδρυσε πολλά εξαρτημένα κράτη. Στην αρχή, κατά τη διάρκεια των Πολέμων της Γαλλικής Επανάστασης τα κράτη αυτά δημιουργήθηκαν ως δημοκρατίες (οι λεγόμενες "Républiques soeurs", "αδελφές δημοκρατίες"). Ιδρύθηκαν στην Ιταλία (Δημοκρατία εντεύθεν των Άλπεων στην Βόρειο Ιταλία, Παρθενόπεια Δημοκρατία στη Νότια Ιταλία), Ελβετία, Βέλγιο και Ολλάνδία ως δημοκρατία και ως μοναρχία.

Κατά την Πρώτη Γαλλική Αυτοκρατορία, καθώς ο Ναπολέων και ο Γαλλικός στρατός κατακτούσε την Ευρώπη, τέτοια κράτη άλλαζαν και πολλά νέα δημιουργούνταν. Οι ιταλικές δημοκρατίες μετατράπηκαν στο Βασίλειο της Ιταλίας υπό την άμεση εξουσία του Ναπολέοντα στο Βορρά, και το Βασίλειο της Νάπολης στο νότο, υπό την εξουσία του Ιωσήφ Βοναπάρτη και μετά υπό του Στρατάρχη της Αυτοκρατορίας Ζοακίμ Μυρά.

Η δυτική όχθη του Ρήνος προσαρτήθηκε ως μέρος της Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Τα πολλά Γερμανικά κράτη που απάρτιζαν την Συνομοσπονδία του Ρήνου ήταν εξαρτημένα κράτη της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, περιλαμβανομένου και του Βασιλείου της Βεστφαλίας το οποίο έλεγχε ο Ιερώνυμος Βοναπάρτης.

Η Ισπανία αποτελούσε επίσης εξαρτημένο βασίλειο, μετά τη Γαλλική εισβολή στην Ιβηρική χερσόνησο, όπως και η Πολωνία, τότε Δουκάτο της Βαρσοβίας.

Στην Βρετανική Αυτοκρατορία τα Πριγκιπικά Κράτη τυπικά ήταν ανεξάρτητα (τους δόθηκε τυπικά και επίσημα η ανεξαρτησία το 1947) σε εξαρτημένη σχέση επικυριαρχίας από το Βρετανικό Στέμμα. Με την Αιγυπτιακή Ανεξαρτησία το 1922 η Βρετανία τερμάτισε τυπικά το καθεστώς του προτεκτοράτου, εκτός από του Σουδάν το οποίο συνέχισε να διοικείτε ως Αγγλό-Αιγυπτιακό Σουδάν ως την ανεξαρτησία του το 1956. Η Βρετανία διατήρησε το ενδιαφέρον της στην Αίγυπτο μέχρι την Κρίση του Σουέζ. Το Ιράκ δημιουργήθηκε σε βασίλειο το 1932. Στις παραπάνω περιπτώσεις η οικονομική και στρατιωτική πραγματικότητα δεν ισοδυναμούσε με πλήρη ανεξαρτησία, αλλά οι τοπικοί ηγεμόνες και ηγέτες ήταν εξαρτημένοι από τους Βρετανούς. Παρομοίως στην Αφρική (π.χ. η Βόρεια Νιγηρία υπό τον Λόρδο Lugard), και η Μαλαισία με τα Ομόσπονδα Κράτη της Μαλαισίας και τα Μη Ομόσπονδα Κράτη της Μαλαισίας, αποτελούν παραδείγματα της τακτικής της έμμεσης διακυβέρνησης που άσκησαν η Βρετανία (και η Γαλλία) στις αποικίες.

Μετά την ήττα της Γαλλίας στη Μάχη της Γαλλίας, δημιουργήθηκε η Γαλλία του Βισύ ως εξαρτημένο κράτος της Ναζιστικής Γερμανίας, και παρέμεινε ως τέτοιο μέχρι το 1942 όταν και περιορίστηκε σε κράτος-μαριονέτα μέχρι την απελευθέρωσή της το 1944. Η Γερμανία δημιούργησε εξαρτημένα κράτη επίσης στα κατακτημένα της εδάφη, όπως για παράδειγμα τη Σλοβακική Δημοκρατία και το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας.

Μετά το 1945 ο όρος εξαρτημένο κράτος συχνά χρησιμοποιούταν για κράτη που κυβερνούσαν δικτατορίες τις οποίες στήριζαν ανοιχτά είτε οι Ηνωμένες Πολιτείες είτε η Σοβιετική Ένωση. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου πολλές Λατινικά Αμερικανικά κράτη όπως η Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Νικαράγουα μέχρι το 1979, η Κούβα μέχρι το 1959 και η Χιλή υπό το καθεστώς του Πινοσέτ, θεωρούνταν ως εξαρτημένα κράτη των ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε σημαντική επιρροή στην πολιτική αυτών των δικτατοριών. Ο όρος είχε επίσης χρήση με άλλα αυταρχικά καθεστώτα με στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, περιγραφόμενα καλύτερα ως καθεστώτα μαριονέτες των ΗΠΑ, όπως το Νότιο Βιετνάμ, η Ινδονησία (1966-1998) υπό το καθεστώς του Σουχάρτο, το Ιράν μέχρι το 1979, η Καμπότζη υπό το καθεστώς του Λον Νολ, οι Φιλιππίνες υπό το καθεστώς του Φερδινάντο Μάρκος, και η Σαουδική Αραβία. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιραν υπό το καθεστώς του Σάχη έχουν αναφερθεί ως ένα σύγχρονο παράδειγμα μελέτης στις Πολιτικές επιστήμες^[4].

Ο όρος μπορεί ίσως επίσης να χρησιμοποιηθεί και για χώρες που εξαρτώνται οικονομικά πάρα πολύ από ένα ισχυρότερο κράτος. Οι τρεις χώρες του Ειρηνικού που συνδέονται με τις ΗΠΑ με το Σύμφωνο Ελεύθερης Σύνδεσης (Μικρονησία, Νήσοι Μάρσαλ και Παλάου), μπορεί με κάποιο τρόπο να θεωρηθεί ότι εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας περιόρισε το στάτους της Κορέας σε αυτό του εξαρτημένου κράτους. Στις αρχές του 20ου αιώνα το στάτους άλλαξε σε αυτό της άμεσης διακυβέρνησης. Αντιθέτως, το Μαντσουκούο παρέμεινε κράτος-μαριονέτα καθ’ όλο το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα Σοβιετικά εξαρτημένα ή κράτη μαριονέτες περιελάμβαναν τα περισσότερα μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας, οι πολιτικές των οποίων επηρεάζονταν σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό από την Σοβιετική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Άλλα κράτη του Τρίτου Κόσμου με μαρξιστικές-λενινιστικές κυβερνήσεις, επίσης δέχονταν μόνιμα κριτική ως Σοβιετικά κράτη-μαριονέτες, όπως η Κούβα μετά την Κουβανική Επανάσταση, η Λαϊκή Δημοκρατία της Αγκόλας, η Λαϊκή Δημοκρατία της Μοζαμβίκης, η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αφγανιστάν, και η Λαοκρατική Δημοκρατία του Βιετνάμ (Βόρειο Βιετνάμ). Μέσα στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση, η ΣΣΔ Ουκρανίας και η ΣΣΔ Λευκορωσίας είχαν έδρα στα Ηνωμένα Έθνη, αλλά στην πραγματικότητα ήταν καθαυτές Σοβιετική επικράτεια.