Γκέτο της Τσενστοχόβα
Το Γκέτο της Τσενστοχόβα ήταν γκέτο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο δημιουργήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία με σκοπό τη δίωξη και την εκμετάλλευση των Εβραίων της Τσενστοχόβα κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Πολωνίας. Ο κατά προσέγγιση αριθμός ατόμων που περιορίστηκαν στο γκέτο ήταν περίπου 40.000 στην αρχή και στα τέλη του 1942, στο αποκορύφωμά του αμέσως πριν από μαζικές απελάσεις, 48.000. Οι περισσότεροι τρόφιμοι του γκέτο μεταφέρθηκαν με τα τρένα του Ολοκαυτώματος στους θανάτους τους στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα. Τον Ιούνιο του 1943, οι εναπομείναντες κάτοικοι του γκέτο ξεκίνησαν την Εξέγερση του Γκέτο της Τσενστοχόβα, η οποία εξαλείφθηκε από την Σούτσσταφφελ μετά από λίγες μέρες μάχης.[1]
| Γκέτο της Τσενστοχόβα | |
|---|---|
.jpg) Εβραίοι καθαρίζουν το χιόνι για τα γερμανικά στρατεύματα, Γκέτο της Τσενστοχόβα, Πολωνία π. 1941-1942. | |
 Η τοποθεσία της Τσεχνστοχόβα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος στην Πολωνία. | |
| Τοποθεσία | Τσενστοχόβα, Γερμανοκρατούμενη Πολωνία |
| Κατατρεγμός | φυλάκιση, καταναγκαστική εργασία, λιμοκτονία |
| Οργανισμοί | Σούτσσταφφελ (SS) |
| Στρατόπεδο εξόντωσης | Στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα |
| Θύματα | 40.000 Πολωνοεβραίοι |
Ιστορία του γκέτο
Η επίσημη εντολή για τη δημιουργία του Γκέτο της Τσενστοχόβα εκδόθηκε στις 9 Απριλίου 1941 από τον Κυβερνήτη της πόλης Ρίχαρντ Βέντλερ. Εκτός από τους Εβραίους από την Τσενστοχόβα, περισσότεροι Εβραίοι μεταφέρθηκαν με τρένα από κοντινές πόλεις και χωριά του Γενικού Κυβερνείου της κατεχόμενης νοτιοδυτικής Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένων των Κσεπίτσε, Όλστιν, Μστουφ, Γιάνουφ και Πσίρουφ, επιπλέον των εκδιωγμένων από τα πολωνικά εδάφη που προσαρτήθηκαν στο Ράιχ στην αρχή του πολέμου, κυρίως από τον Πουότσκ και το Λοτζ. Οι κρατούμενοι του γκέτο αναγκάστηκαν να κάνουν καταναγκαστική εργασία στη βιομηχανία εξοπλισμών, η πλειοψηφία τους στο διευρυμένο πολωνικό χυτήριο «Metalurgia» που βρισκόταν στην οδό Κρότκα (το οποίο είχε αναλάβει ο Γερμανός κατασκευαστής HASAG και μετονομάστηκε Hassag-Eisenhütte AG), καθώς και σε άλλα τοπικά εργοστάσια ή εργαστήρια.[2]
Οι Ναζί άρχισαν να εκκαθαρίζουν το γκέτο στις 22 Σεπτεμβρίου 1942 κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ράινχαρντ (την επομένη του Γιομ Κιπούρ). Το πρώτο κύμα απελάσεων ολοκληρώθηκε το βράδυ της 7ης Οκτωβρίου. Η δράση πραγματοποιήθηκε από γερμανικές μονάδες μαζί με τις βοηθητικές μονάδες στην Ουκρανία και τη Λετονία (Χίβι), γνωστοί ως άντρες Τραβνίκι, υπό τη διοίκηση του αρχηγού της αστυνομίας Σούτσπολιτσαϊ, Πάουλ Ντέγκενχαρντ. Κάθε μέρα, οι Εβραίοι συγκεντρώνονταν στην πλατεία Ντασίνσκι για «επανεγκατάσταση» και στη συνέχεια μεταφέρονταν με τρένα του Ολοκαυτώματος - άνδρες, γυναίκες και παιδιά - στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα. Συνολικά, τα θύματα ήταν 40.000.
Οι Δίκαιοι των Εθνών που βοήθησαν τους Εβραίους του Γκέτο του Γκρόντνο περιλάμβαναν την Ελένα Σιτκόφσκα,[3] την οικογένεια Κοζμίνσκι,[4] την οικογένεια Κλεβίτσκι[5] και την οικογένεια Σικόρα.[6] Ο Γιαν Μπρουστ από την Ζεγκότα πυροβολήθηκε στο πρώτο εξάμηνο του 1944 για παράδοση φαγητού στους Εβραίους κρατούμενους της μονάδας καταναγκαστικής εργασίας.[7] Άλλα μέλη της οικογένειας Μπρουστ στην Τσενστοχόβα βοήθησαν και στέγασαν τους Εβραίους, και μετά τον πόλεμο έλαβαν το βραβείο Ηθικής.[8]
Η εξέγερση
Όσοι επέζησαν από την κύρια εκκαθάριση του γκέτο (περίπου 5.000-6.000 σκλάβοι εργάτες και οι οικογένειές τους) τοποθετήθηκαν στο λεγόμενο Μικρό Γκέτο για το εργοστάσιο πυρομαχικών του Χούγκο Σνάιντερ. Εκεί, 850 Εβραίοι εκτελέστηκαν. Σύντομα, ιδρύθηκε ένας παράνομος Εβραϊκός Οργανισμός Μάχης από τους Μόρντεχαϊ Ζίλμπερμπεργκ, Σούμεκ Αμπραμόβιτς και Χένιεκ Πέσακ, μεταξύ άλλων. Ο οργανισμός αποτελούταν από 300 μέλη.[2]
Όταν οι Γερμανοί προχώρησαν στην εκκαθάριση του Μικρού Γκέτο στις 26 Ιουνίου 1943 , ξέσπασε η Εξέγερση του Γκέτο της Τσενστοχόβα. Ο Ζίλμπερμπεργκ αυτοκτόνησε όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην αποθήκη του. 1.500 Εβραίοι πέθαναν στη μάχη. Στις 30 Ιουνίου η αντίσταση κατεστάλη με 500 επιπλέον Εβραίους να καίγονται ζωντανοί ή να θάβονται κάτω από τα ερείπια. 3.900 Εβραίοι συνελήφθησαν και στάλθηκαν για καταναγκαστική εργασία στα στρατόπεδα εργασίας Apparatebau, Warthewerk και Eisenhütte. 400 άτομα πυροβολήθηκαν ύστερα από επιλογή τους. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, 1.200 κρατούμενοι μεταφέρθηκαν στη Γερμανία. Οι άνδρες στάλθηκαν στο Μπούχενβαλντ και οι γυναίκες στο Νταχάου (όλοι χάθηκαν). Ωστόσο, τα στρατόπεδα χυτηρίου που χρειάστηκαν αναζωογονήθηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 1944 με περίπου 10.000 νέους εργαζόμενους που στάλθηκαν από το Λοτζ, το Κιέλτσε, το Ραντόμσκ και το Σκαζίσκο-Καμιένα. Στις 15 και 16 Ιανουαρίου 1945, πριν από τη σοβιετική προέλαση, περίπου 3.000 κρατούμενοι στάλθηκαν στο Τρίτο Ράιχ (όλοι χάθηκαν). Οι υπόλοιποι 5.200 Εβραίοι που απασχολούνταν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της Τσενστοχόβα απελευθερώθηκαν από τον Κόκκινο Στρατό.[1][2]