Βουτάδες

Ο δήμος πήρε το όνομά του από τον επώνυμο μυθικό ήρωα Βούτη, που αναφέρεται ως βοσκός, αγρότης, πολεμιστής, Αργοναύτης και ιερέας. Από τη μυθολογία είναι γνωστό, ότι ο Βούτης ήταν ο γενάρχης του γένους των Βουτάδων. Ο βωμός του στο Ερέχθειο τον συσχετίζει με τον Ποσειδώνα Εριχθόνιο, του οποίου κατά τον Ησίοδο πιστευόταν ότι ήταν γιος. Αργότερα θεωρήθηκε γιος του βασιλιά της Αττικής Πανδίονα και της Ζευξίππης, αδελφός του Ερεχθέα, της Πρόκνης και της Φιλομήλας. Ο Ερεχθεύς κληρονόμησε από τον Πανδίονα τη βασιλεία και ο Βούτης την ιερατεία του Ποσειδώνα Εριχθόνιου και της Πολιάδος Αθηνάς. Έλαβε ως σύζυγό του την κόρη του αδελφού του Ερεχθέα, Χθονία.

Οι απόγονοι του Βούτη ονομάζονταν Βουτάδες και απετέλεσαν ιερατικό γένος της αρχαίας Αθήνας. Στη σημαντική αυτή οικογένεια (οι οποίοι μεταγενέστερα ονομάσθηκαν από Βουτάδαι σε Ετεοβουτάδαι)^[4] ανήκαν διάφορα κληρονομικά ιερατικά αξιώματα. Οι άνδρες του γένους λάμβαναν κληρονομικά την ιερατεία του Εριχθονίου Ποσειδώνα και οι γυναίκες την ιερατεία της Αθηνάς Πολιάδος. Ανάμεσα στα άλλα καθήκοντά τους ήταν και η τέλεση θυσιών στον οικογενειακό βωμό του Βούτη, στο Ερέχθειο. Οι τοίχοι επίσης του Ερεχθείου ήσαν διακοσμημένοι με εικόνες από τις παραδόσεις του γένους και στον ίδιο ναό φυλασσόταν ο κατάλογος των ιερέων και ιερειών των Βουτάδων.

Πιθανώς ο Κλεισθένης έδωσε στο δήμο το ίδιο όνομα της οικογένειας των ιερέων, προκειμένου να μειώσει τη δύναμη τους. Το ιερατικό αυτό γένος των Βουτάδων προφανώς κατοικούσε πλέον στην περιοχή του ομώνυμου δήμου. Επιπλέον, υποστήριξαν τους κατοίκους της αττικής πεδιάδας, που αγωνίζονταν ενάντια στους Αλκμεωνίδες για τον έλεγχο της Αττικής. Ο Κλεισθένης τους αποδυνάμωσε ακόμα περισσότερο και με την τοποθέτηση του δήμου στην Οινηίδα φυλή, αντί για την Ερεχθηίδα φυλή, δεδομένου ότι οι Βουτάδες κατείχαν επίσης τη λατρεία του Ερεχθείου, αλλά και η Ερεχθηίδα φυλή, με τη σειρά της, διέθετε ιερείς του ίδιου θεού και μάλλον υπήρχε μεταξύ των ιερέων αυτών ισχυρός ανταγωνισμός. Εξαιτίας αυτής της αντιπαράθεσης, ή ακόμα και της θεωρούμενης ως προσβολής από τον Κλεισθένη προς την οικογένεια, αλλά πιθανώς και λόγω της αύξησης των δημοτών σταδιακά παρουσιάστηκε πλέον η ανάγκη η οικογένεια και το γένος των ιερέων Βουτάδων να μετονομαστούν σε Ετεοβουτάδες,^[5] με την προσθήκη του προθέματος «έτεον»,^[6] δηλαδή οι «αληθείς» Βουτάδες, ^[7] ώστε να μπορούν να διακρίνονται οι ιερείς, από τους λοιπούς Βουτάδες, δηλαδή τους άλλους δημότες, που κατοικούσαν στην περιοχή αυτή.

Ο δήμος των Βουτάδων, ήταν μικρός δήμος του άστεως. Η θέση του σήμερα είναι αβέβαιη, αλλά αρχαιολογικά ευρήματα υποδεικνύουν τη τοποθεσία στα βορειοανατολικά του Κεραμεικού, κατά μήκος της Ιεράς Οδού, κοντά στις Λακιάδες και τον ποταμό Κηφισό,^[8] δηλαδή βρισκόταν ανάμεσα στον Κηφισό και το Δίπυλο. Πιθανώς η συνοικία Γκάζι της Αθήνας συμπεριλαμβανόταν στην περιοχή του αρχαίου δήμου. Σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του δήμου βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Δήμου Κεραμέων.^[9]

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, τοποθετούσε τον δήμο βορειοδυτικά των Αθηνών, πιστεύοντας ότι «τα νυν Πατίσια είνε ο δήμος Βουτεία• διότι άλλος δήμος δεν υπάρχει περί την πόλιν ακατονόμαστος, ειμή μόνον τα Πατίσια, άτινα από Αδριανού Αυτοκράτορος κατασταθέντα Παράδεισος δια το υπό του Αυτοκράτορος ύδωρ Περσός ήτοι περισσός καλούμενον• και έκτοτε ωνομάζοντο Παραδείσια μέχρι της ελεύσεως Μωάμεθ του β', πορθητού των Αθηνών, Πατισάχ επικαλουμένου, αφ' ου Πατίσια ωνομάσθησαν μέχρι σήμερον.».^[10]

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[11] ως μέλος αρχικά της Οινηίδας φυλής, συμμετείχε με 1 βουλευτή στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.) και τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.), επίσης με 1 βουλευτή στη Βουλή των 600. Κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος μεταφέρθηκε στην «αιγυπτιακή» Πτολεμαΐδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος και πάλι από 1 βουλευτή, ενώ για την επόμενη τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127), καθώς και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Ο δημότης των αρχαίων Βουτάδων ονομαζόταν Βουτάδης.^[12] Γενικά ο δήμος, σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, θεωρείται ότι ήταν δήμος της Οινηίδας φυλής, αν και ο Στέφανος Βυζάντιος τον αναφέρει ως δήμο της Αιγηίδας φυλής.

• Αρχαία Αθήνα
• Οινηίδα φυλή
• Πτολεμαΐδα φυλή

Πρωτογενείς πηγές

• Ευστάθιος ο Θεσσαλονικεύς, "Παρεκβολαὶ εις την Ομήρου Ιλιάδα καὶ Οδύσσειαν", σελ. 363.
• “Μέγα Ετυμολογικόν”, "Ετυμολογικόν το Μέγα, ήγουν η Μεγάλη Γραμματική", Λειψία 1816, λήμματα: “Βουτάδαι” (στήλες 190-191), “Ετεός“ (στήλη 349) και “Ετεοβουτάδαι“ (στήλη 349).
• Ελληνικές επιγραφές - IG Βουτάδ.

Δευτερογενείς πηγές

• Butadae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”, (9, 48, 62, 69, 109 (no. 27), table 6,13.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN=978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 134.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

• «Boutadai». www.ancientworlds.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2015. 
• Traill, J. «Places: 579897 (Boutadai)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2017. 
• Boutadai, NW Kerameis, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
• Boutadai^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
• Boutadai, Attic Inscriptions Online.