Αμύνταιο

Η ονομασία της κωμόπολης, από τον 15ο αιώνα, ήταν Συροβίτσεβο. Η ονομασία αυτή με διάφορες παραλλαγές απαντάται έως την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Εμφανίζεται και ως Σουροβίτσεβο, Σούροβιτς και τελικά Σόροβιτς. Μετονομάστηκε το 1928 σε Αμύνταιο, προς τιμήν του τοπικού άρχοντα της Λυγκηστίδας, Αμύντα, παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.^[2]

Η δημοτική κοινότητα Αμυνταίου είναι χαρακτηρισμένη ως αστικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 25,782 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τους οικισμούς Ανάληψη και Σωτήρας. ^[3]

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της δημοτικής κοινότητας)

Δεν έχει καταστεί ακριβές πότε κατοικήθηκε για πρώτη φορά η περιοχή. Η αρχαιολογική σκαπάνη επιβεβαιώνει ύπαρξη οικισμού στα βόρεια της λίμνης των Πετρών που ανάγεται στη εποχή του σιδήρου, ενώ στη νοτιοδυτική πλευρά της ίδιας λίμνης και σε λόφο με την επωνυμία «Γκραντίστα» άνθισε πόλη κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.^[9] Η πόλη ήλεγχε το πέρασμα από τη Λυγκιστίδα στην Εορδαία, δηλαδή τη δίοδο από την Άνω στην Κάτω Μακεδονία. Πάντως στα μέσα του 18ου αιώνα δημιουργείται ο πρώτος οργανωμένος οικιστικός πυρήνας του Αμυνταίου, όταν οικογένειες από τις γύρω ορεινές περιοχές κατέβηκαν στην εύφορη κοιλάδα δίπλα στις λίμνες.

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, ανθούσε στην περιοχή πόλη με την επωνυμία Κέλλα^[10] χωρίς να έχει προσδιορισθεί η θέση της. Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων έγινε κύριος της περιοχής. Μετά το θάνατό του, πέρασε στα χέρια ενός υπασπιστή του σουλτάνου και προς το τέλος του 19ου αιώνα έγινε τσιφλίκι του Ρεούφ πασά. Οι κάτοικοί της περιοχής έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό αγώνα και την είδαν να ελευθερώνεται από την προέλαση του Ελληνικού στρατού προς το Μοναστήρι το Νοέμβριο του 1912. Σπουδαίος Μακεδονομάχος από το Αμύνταιο ήταν ο Αλέξανδρος Χατζής.^[11][12] Ο δημογραφικός χάρτης της περιοχής άλλαξε στα τέλη της δεκαετίας του 1910 οπότε οι Τούρκοι κάτοικοι αποχωρούν και αντικαθίστανται από Έλληνες του Πόντου.

Η μοίρα της περιοχής άλλαξε με την έλευση του σιδηροδρόμου. Το 1892 ο σουλτάνος αποφάσισε την επέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης - Θεσσαλονίκης μέχρι το Μοναστήρι. Η γαλλική εταιρεία που ανέλαβε το έργο χάραξε την γραμμή να περνά από το Αμύνταιο. Ο σιδηρόδρομος κατέστησε την πόλη ως ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας. Η άνθηση αυτή κράτησε μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα.

Στον Αμυνταίο υπάρχουν δυο μονάδες συνολικής ισχύος 30MW που παράγουν ενέργεια από την υπολειμματική βιομάζα, απόβλητα είδη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Εκεί πραγματοποιείται συνδυασμός καύσης με λιγνίτη από θρυμματισμένο ξύλο (κλαδέματα αμπελιών) και υπολείμματα καλαμποκιού.^[13][14]

• Βασίλης Γεωργιάδης, Μακεδονομάχος
• Αλέξανδρος Χατζής.^[11][15] Μακεδονομάχος
• Θανάσης Χατζής,^[15] στέλεχος του ΚΚΕ και του Ε.Α.Μ., αντιστασιακός και μέλος του ΔΣΕ.
• Γιώργος Λιάνης, Δημοσιογράφος, Βουλευτής ΠΑΣΟΚ
• Νίκος Νταμπίζας, Διεθνής Έλληνας ποδοσφαιριστής
• Ηλίας Ηλιάδης, Ολυμπιονίκης Τζούντο
• Θωμάς Κώττας, διεθνής καλαθοσφαιριστής
• Άδωνις Γεωργιάδης, πολιτικός και αντιπρόεδρος της Νέα Δημοκρατίας.^[16]

• 
  Ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός της ΔΕΗ Αμυνταίου - Φιλώτα
• 
  Τραίνα στο σταθμό Αμυνταίου
• 
  Ο σιδηροδρομικός σταθμός το 1894
• 
  Ο σιδηροδρομικός σταθμός σήμερα

• Τσίρι-Βάρβαρα, τοπικό έθιμο στο Αμύνταιο που διεξάγεται κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου.
• Εμποροπανήγυρη, τοπικό έθιμο που διεξάγεται εντός της πόλης του Αμυνταίου το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου.

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1981, 2006 (ΠΛΜ)
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

• H Πόλη του Αμυνταίου