Έκσταση

Με τον όρο έκσταση εννοείται στην θρησκειολογία η αίσθηση ή το συναίσθημα της απόσπασης από την καθημερινή συνείδηση και υπονοεί πιθανώς μία εκτεταμένη αίσθηση αγαλλίασης, όπως απαντάται τουλάχιστον στον Σαμανισμό. Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πλωτίνος αντελήφθη αρχικά την έκσταση ως ανάδυση της συνείδησης πέραν των ορίων της ατομικότητας και μυστική ένωση με την υπερβατική Οντότητα. Παρόμοιες ιδέες αναπτύχθηκαν από τον Χέγκελ και ειδικά από τον Φρίντριχ Νίτσε, ο οποίος μετέφερε στη σύγχρονη εποχή τη μυθική μορφή του Διονύσου, ως συμβόλου της έκστασης.^[1]

Στο σύγχρονο ψυχολογικό πλαίσιο η έκσταση είναι μία διευρυμένη ψυχική κατάσταση με συμπτώματα άμβλυνσης της συνείδησης, ευτυχίας, απόσπασης από την πραγματικότητα. Σε μια τέτοια κατάσταση συνείδησης είναι δυνατόν να ακούει κανείς φωνές ή να έχει ψευδαισθήσεις ως αποτέλεσμα είτε χρήσης ψυχότροπων ουσιών, είτε νηστείας ή εντατικού ρυθμικού χορού. Στη βαρύτερη μορφή της η έκταση υπονοεί μερικές φορές ψυχοπαθολογικές καταστάσεις όπως είναι η σχιζοφρένεια και η επιληψία^[2]

Αρκετοί συγγραφείς θεωρούν πως η έκσταση είναι ταυτόσημη με την θρησκευτική εμπειρία ενώ άλλοι θεωρούν την έκσταση διαφορετική από την υπνωτική καταληπτική κατάσταση^[3]. Ως θρησκευτική εμπειρία έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε εθνικές θρησκείες και τους μυστικιστές όλων των εποχών. Στον σαμανισμό είναι το μέσο για την επίτευξη της επαφής με τον υπεραισθητό κόσμο, ενώ μέσω του ενθουσιασμού του αρχικού διονυσιακού μυστικισμού ο θεός καταλαμβάνει το άτομο. Στην αραβική φιλοσοφία η έκσταση και η ιερή έκσταση -που προέρχεται από τη μουσική- είναι δύο διαφορετικές ποιότητες σύμφωνα με τον αλ-Γκαζαλί, ενώ στον σύγχρονο χριστιανισμό ανάλογο παράδειγμα θρησκευτικής έκστασης μπορεί να αναζητήσει κανείς στο πεντηκοστιανό κίνημα (βλ. γλωσσολαλιά)^[4].