Άγιος Νικόλαος Πάφου

Ο Άγιος Νικόλαος είναι κτισμένος σε απόσταση 47 χιλιομέτρων από την Πάφο και 45 χιλιομέτρων από τη Λεμεσό.^[11] Βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.^[12] Στα βόρεια συνορεύει με το Μηλικούρι, στα βορειοδυτικά με τον Άγιο Ιωάννη, στα δυτικά με την Αρμίνου και τη Φιλούσα, στα νοτιοδυτικά με το Πραιτώρι, στα νότια με το Άρσος, στα ανατολικά με το Φοινί και το Όμοδος και στα βορειοανατολικά με τα Καμινάρια.

Τον 9ο αιώνα κατασκευάζεται στην περιοχή το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Κοντά στο μοναστήρι κατασκευάζεται η εκκλησία του Αγίου Νικόλαου. Γύρω από την εκκλησία δημιουργείται η κοινότητα Αγίου Νικολάου. Στα μετέπειτα χρόνια η εκκλησία καταστράφηκε. Από τα υλικά της εκκλησίας οικοδομείται νέος ναός στο ίδιο σημείο. Η νέα εκκλησία αφιερώνεται στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.^[13] Όταν ξεκίνησε η Τουρκοκρατία στην Κύπρο, οι κάτοικοι της κοινότητας έγιναν Λινοβάμβακοι και ασπάστηκαν τον μουσουλμανισμό. Η εκκλησία παραμελήθηκε. Όλες οι νωπογραφίες καταστράφηκαν, εκτός από αυτήν του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.^[13]

Από το 1958, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι ονόμαζαν τον οικισμό Εσέντεπε. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, μετακινήθηκαν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, κυρίως στον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας, τον οποίον ονόμασαν Εσέντεπε. Στον Άγιο Νικόλαο εγκαταστάθηκαν Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες.^[11][14]

Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός τους Αγίου Νικολάου, ως το 1974, αποτελείτο από Τουρκοκύπριους. Μέχρι το 1960 στην κοινότητα υπήρχαν και μερικοί Ελληνοκύπριοι. Μετά τις διακοινοτικές διαταραχές της περιόδου 1963-64, ο Άγιος Νικόλαος αποτέλεσε κέντρο υποδοχής Τουρκοκυπρίων από τις γειτονικές κοινότητες Κίδασι και Κέδαρες. Μερικοί από αυτούς παρέμειναν στον Άγιο Νικόλαο και μετά το τέλος των εχθροπραξιών.^[14]

Ως απάντηση στην τουρκική εισβολή του 1974, Ελληνοκύπριοι μαχητές επιτέθηκαν στην κοινότητα στις 22 Ιουλίου 1974. Οι Τουρκοκύπριοι μαχητές υπερασπίστηκαν για δύο μέρες την κοινότητα, αλλά στο τέλος διέφυγαν μέσω των βουνών. Οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις εισήλθαν στην κοινότητα και συνέλαβαν όλους τους Τουρκοκύπριους κατοίκους της, τους οποίους στη συνέχεια ελευθέρωσαν. Μετά από αυτά τα γεγονότα, οι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου έφυγαν κρυφά, διαμέσου των βουνών, προς τη βόρεια Κύπρο ή στη Βρετανική Βάση Ακρωτηρίου. Πολλοί εξαγόρασαν την ελευθερία τους από Ελληνοκύπριους στρατιώτες ή οδηγούς ταξί, που τους μετέφεραν στη Νεκρή Ζώνη ή στη Βρετανική Βάση.^[14]

Όταν υπογράφτηκε η συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών, οι περισσότεροι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου βρίσκονταν ήδη στη βόρεια Κύπρο. Οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στις 16 Αυγούστου 1975 με τη συνοδεία της UNFICYP. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Αμβρόσιο. Μερικοί εγκαταστάθηκαν στη Λευκωσία, στην Κερύνεια, στην Αμμόχωστο και στη Μόρφου.^[14]

Στον Άγιο Νικόλαο εγκαταστάθηκαν Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες από το βόρειο τμήμα της χώρας.^[14][15]

Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του χωριού όπως καταγράφηκε στις απογραφές πληθυσμού που έγιναν στην Κύπρο.

• «Άγιος Νικόλαος Πάφου - Χωριό - Κύπρος». Cyprus. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2019. 
• «Ι. Ν. Αρχάγγελος Μιχαήλ - Άγιος Νικόλαος, Πάφος». IX-ANDROMEDA / Η Κύπριδα Γη μέσα από την φωτογραφία. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2019. 
• «Agios Nikolaos». www.prio-cyprus-displacement.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2019.