Liste der Statthalter von Niedergermanien

Wikimedia-Liste

Die Liste der Statthalter von Niedergermanien enthält die Heereskommandeure und Statthalter der Provinz Germania inferior, die in Köln residiert haben.

Porträt des Kaisers Vitellius, zuvor Statthalter in Niedergermanien, in den Kapitolinischen Museen, Rom.

Hinweise zur Benutzung:

  • Die Amtszeiten als Statthalter lassen sich teilweise nur unsicher bestimmen. Genauere Erläuterungen zur Datierung finden sich unter Umständen in den Einzelartikeln.
  • Zur eindeutigen Zuordnung ist, sofern bekannt, auch das Jahr angegeben, in dem die jeweilige Person als Konsul amtierte.
  • Für jede Statthalterschaft sind die Belegstellen in den antiken (literarischen und epigraphischen) Quellen angegeben. Bei Inschriften wird stets nur eine moderne Publikation angegeben, bevorzugt das Corpus Inscriptionum Latinarum oder die Année épigraphique.

Bis zur Einrichtung der Provinz

DatierungNameKonsul
im Jahr
Belege
12–9 v. Chr.Nero Claudius Drusus9 v. Chr.
9–8 v. Chr.Tiberius13 v. Chr.; 7 v. Chr.; 18; 21; 31
4–1 v. Chr.Lucius Domitius Ahenobarbus16 v. Chr.
1–4Marcus Vinicius19 v. Chr.
4–6Tiberius (erneut)siehe oben
6/7–9Publius Quinctilius Varus13 v. Chr.
9–11Tiberius (erneut)siehe oben
12–16Germanicus Caesar12
14–16?Aulus Caecina Severus (als legatus Augusti pro praetore)1 v. Chr.Tac. ann. 1,31,2; 1,37,2; 1,48,1 f.; 1,50,3; 1,56,1–5; 1,60,2; 1,61,1; 1,63–68; 1,72,1; 2,6,1.
21Gaius Visellius Varro12Tac. ann. 3,41,2; 3,42,2; 3,43,3.
28Lucius Apronius8Tac. ann. 4,73,1; 6,30,2; CIL XIII, 7088; CIL VI, 31687[1].
40–41Aulus Gabinius Secundus35Suet. Claud. 24,3; Dio 60,8,7.
46Quintus Sanquinius Maximuswohl 21 oder 22; 39Tac. ann. 11,18,1.
47Gnaeus Domitius Corbulowohl 39Tac. ann. 11,18,1; 11,19,3; 11,20,1 f.; Dio 60,30,3–6.
54–56Pompeius Paulinusspätestens 54Tac. ann. 13,53,1 f.; Bronzebeschlag einer Kassette[2]; Plin. nat. hist. 33,143; AE 1938, 75; CIL XIII, 8548[3]
57?–58Lucius Duvius Avitus56CIL XII, 1354; AE 1976, 391; Tac. ann. 13,54,2; 13,56,2.
63–67?Publius Sulpicius Scribonius Rufusvielleicht vor 56AE 1969/70, 443; Dio 63,17,2 f.
67–68Fonteius Capito67Tac. hist. 1,7,1; 1,52,1; 4,13,1; 1,58,1 f.; Plut. Galba 15,3; Suet. Galba 11; Dio 64,2,3.
68–69Aulus Vitellius Germanicus48Tac. hist. 1,9,1; 1,52,1; Suet. Vit. 7,1.
69–70Gaius Dillius VoculaTac. hist. 4,25,4.
70–71Quintus Petillius Cerialiswohl 70; 74Tac. hist. 4,68,1; 4,71–79; 4,86; 5,14–26; Dio 66,3,3; Joseph. bell. Iud. 7,82 f.
?71–73Aulus Marius Celsus69AE 1979, 413
Zw. 69 und 81UnbekanntInschrift[4]
?76–78Quintus Iulius Cordinius Gaius Rutilius GallicusUm 71; 85CIL XVI, 23; Statius, Silvae 1,4,89 f.
79–80Decimus Iunius Novius Priscus78CIL XVI, 158; AE 1955, 61
ca. 80–83Sextus Iulius FrontinusWohl 73; 98; 100CIL XIII, 8624
wohl in den 80ern[5]Lucius Acilius Strabo71 oder 80CIL XIII, 7709
Vor 85UnbekanntAE 1976, 511

Nach Einrichtung der Provinz (um 85)

DatierungNameKonsul
im Jahr
Belege
88–89Aulus Bucius Lappius Maximus86; 95Dio 67,11,1 f.; Epit. de Caes. 11,9 f.; CIL VI, 1347
Zw. 81 und 97Titus Vestricius Spurinna98Plin. ep. 2,7,1 f.
97?–98?Lucius Licinius Suraevtl. 93; 102; 107AE 1923, 33
98?–99?Lucius Neratius Priscus97CIL IX, 2455; AE 1978, 287; AE 1969/70, 152; Plin. ep. 2,13.
100UnbekanntAE 1984, 667
Um 101–102Quintus Acutius Nerva100CIL XIII, 7697; CIL XIII, 7715; CIL XIII, 7716
Anfang 2. Jh.UnbekanntCIL III, 10804
Zw. 119 und 122Aulus Platorius Nepos Manilianus Gaius Licinius Pollio119CIL V, 877
127Lucius Coelius Rufus119AE 1997, 1314[6]
um 130[Marcus Valerius Propinquus?] Grani[us Fabianus?] Grattius [Cerealis?] Geminius R[estitutus?]126CIL II, 6084
zw. 135 und 139Quintus Lollius Urbicusum 135CIL VIII, 6706
zw. ca. 142 und 150Gaius Iulius Severuswohl 138/139IGR III, 174.
Nach 151Lucius Octavius Cornelius Publius Salvius Iulianus Aemilianus148CIL VIII, 24094; CIL XIII, 7791; CIL XIII, 8159
zw. ca. 153 und 158Gnaeus Iulius Veruswohl 151CIL III, 2732
ca. 158–160Tiberius Claudius Iulianus154CIL XIII, 8036; Fronto ad am. 1,5,1 f.; 1,20,1.
nach 160Gaius Septimius Severuswohl 155 oder 160AE 1917/18, 60
Um 171–172Quintus Antistius AdventusAE 1893, 88; CIL XIII, 8812
unter Commodus oder kurz vorher?Iunius Macr[…] oder MacerCIL XIII, 12521,41; CIL XIII, 12528,11; AE 1935, 140; weitere Ziegelstempel[7]
ca. 180/181–184/185Marcus Didius Iulianus175CIL VI, 1401; CIL XIII, 8260; CIL XIII, 12515,8; CIL XIII, 12521,39; HA v. Did. Iul. 1,6–9.
Zw. 180 und 192?Gaius Allius FuscianusAE 1935, 100
196–197Virius Lupus?Dio 75,6,2.
197Gaius Valerius PudensCIL XIII, 8824
spätes 2./frühes 3 Jh.?Novius PriscusCIL XIII, 11990
Zw. Mitte 2. und Mitte 3. Jh.FrontoCIL XIII, 8265
Zw. 2. und Mitte 3. Jh.Aemilius [--]orCIL XIII, 8150
2./3. Jh.Quintus Tarquitius CatulusCIL XIII, 8170
200/201Unbekannter (evtl. identisch mit Lucius Marius Maximus Perpetuus Aurelianus)CIL XIII, 8826
ca. zw. 200 und 204Lucius Marius Maximus Perpetuus Aurelianus223CIL VI, 1450; CIL VI, 1451; CIL XIII, 8829
Ende 2./Anfang 3. Jh.Unbekannt (Iasdius?)CIL VI, 31651
205Quintus Venidius Rufus Marius Maximus Lucius CalvinianusCIL XIII, 8828; CIL XIII, 8825
211Lucius Lucceius MartinusCIL XIII, 8201
211Unbekannt (evtl. identisch mit L. Lucceius Martinus)CIL XIII, 8050
etwa in den 210ernMarcus Valerius SenecioCIL VIII, 2751; CIL VIII, 2750; AE 1917/18, 77
frühes 3. Jh.[?Clau]dius Agr[ipp]aCIL XIII, 7798
218UnbekanntCIL XIII, 7800
Zw. 212 und 222UnbekanntCIL XIII, 8048/CIL XIII, 8049
222/223Titus Flavius Aper CommodianusCIL XIII, 8035; CIL XIII, 8607
wohl in den 220er/230ern[8]Gaius Fulvius MaximusCIL XIII, 8807
um 230?Unbekannt (evtl. identisch mit Titus Clodius Aurelius Saturninus)AE 1957, 161; AE 1972, 598
231Flav[ius--]ian[us]CIL XIII, 8017
zw. 231 und 235Aufidius Coresnius Marcellus[9]AE 2002, 1772
233–234?Gaius Furius Sabinus Aquila TimesitheusCIL XIII, 1807
in den frühen 230ernGaius Messius Quintus Decius[10]232AE 1985, 752
nach 238Lucius Domitius Gallicanus PapinianusCIL II, 4115
–260Marcus Cassianius Latinius Postumus260, 261, 262, 268, 269[11]Aur. Vict. 33,8; HA Tyr. tr. 3,9; Zos. 1,38,2; Zonar. 12,24; Petrus Patricius Excerpta Vaticana 165.
Ende 2. oder 3. Jh.UnbekanntAE 1979, 111
3. Jh.UnbekanntAE 1968, 396
3. Jh.?Dom(itius?)CIL XIII, 8665

Literatur

  • Werner Eck: Die Statthalter der germanischen Provinzen vom 1.–3. Jahrhundert. Rheinland-Verlag in Kommission bei Rudolf Habelt, Köln/Bonn 1985, ISBN 3-7927-0807-8 (Standardwerk; umfassende Zusammenstellung der 1985 bekannten Quellen und vorhandenen Literatur mit Diskussion der Statthalterschaften).
  • Werner Eck: Köln in römischer Zeit (= Geschichte der Stadt Köln. Band 1). Greven-Verlag, Köln 2004, ISBN 3-7743-0357-6, S. 700 f., Anhang 2 (aktualisierte Liste der Statthalter, ohne größere Kommentare).

Anmerkungen