Wilhelm Steinitz

Ganwyd Steinitz ar 14 Fai, 1836 mewn ghetto Iddewig ym Mhrâg (prifddinas y Weriniaeth Tsiec bellach;) yn Bohemia, rhan o Ymerodraeth Awstria. Yn fab i deiliwr, dysgodd chwarae gwyddbwyll yn 12 oed ^[1] Dechreuodd chwarae gwyddbwyll go iawn yn ei ugeiniau, ar ôl gadael Prâg ym 1857 i astudio mathemateg yn Fienna, ^[1] yng Ngholeg Polytechneg Fienna . ^[2] Treuliodd Steinitz ddwy flynedd yn y brifysgol. ^[3]

Gwellodd Steinitz yn gyflym yn niwedd y 1850au, yn codi o'r drydydd safle ym mhencampwriaeth Dinas Fienna i gyntaf ym 1861, gan sgorio 30/31.^[4]Yn ystod y cyfnod hwn galwyd ef yn "Morphy Awstria". ^[5]Golygai hyn mai ef oedd chwaraewr cryfaf Awstria.^[6]

Anfonwyd Steinitz wedyn i gynrychioli Awstria yn nhwrnamaint gwyddbwyll Llundain 1862 . Daeth yn chweched, ond enillodd ei fuddugoliaeth dros Augustus Mongredien wobr ddisgleirdeb y twrnamaint. ^{[7] [8]} Heriodd yn syth y cystadleuydd orffennodd yn bumed, yr Eidalwr cryf Serafino Dubois, i gêm, ac enillodd Steinitz (+5, =1, -3). ^[9] Anogodd hyn ef i droi'n broffesiynol, a symudodd i Lundain i fyw. ^[10] Ym 1862–63 sgoriodd Steinitz fuddugoliaeth aruthrol mewn gêm gyda Joseph Henry Blackburne, a aeth ymlaen i fod yn un o'r deg gorau'n y byd am 20 mlynedd, ond a oedd ond wedi dechrau chwarae gwyddbwyll ddwy flynedd ynghynt. ^[11] Yna curodd Steinitz rai o chwaraewyr blaenllaw y DU mewn gornestau: Frederick Deacon ac Augustus Mongredien ym 1863 ac yna Valentine Green ym 1864. ^[12]

Cydnabyddwyd Steinitz erbyn hyn yn un o chwaraewyr gorau'r byd, a llwyddodd i drefnu gêm yn Llundain yn 1866 yn erbyn Adolf Anderssen, a ystyrid yn chwaraewr gweithgar cryfaf y byd oherwydd iddo ennill Twrnameintiau Rhyngwladol Llundain 1851 a 1862 ac am fod yr unig chwaraewr cryfach, Paul Morphy, wedi ymddeol o wyddbwyll cystadleuol. ^[1] Enillodd Steinitz gydag wyth buddugoliaeth a chwe cholled (doedd dim gêm gyfartal), ond roedd hi'n ornest galed; ar ôl 12 gêm roedd y sgôr yn gyfartal 6-6, yna Steinitz enillodd y ddwy gêm ddiwethaf. ^[13]

O ganlyniad i'r fuddugoliaeth hon, roedd Steinitz yn cael ei ystyried yn gyffredinol fel chwaraewr gorau'r byd. ^[14] Y wobr ariannol ar gyfer y ornest hon oedd £100 i'r enillydd (Steinitz) ac £20 i'r collwr (Anderssen). Roedd gwobr yr enillydd yn swm mawr yn ôl safonau'r oes, yn cyfateb i tua £57,500 yn arian 2007. ^[15]

Yn y blynyddoedd yn dilyn ei fuddugoliaeth dros Anderssen, curodd Steinitz Henry Bird ym 1866 (+7, -5, =5) a llwyddodd hefyd i guro Johannes Zukertort yn gyfforddus ym 1872 (+7 =4, -1;) 'roedd Zukertort wedi profi ei hun yn un o'r goreuon trwy guro Anderssen o gryn dipyn ym 1871). ^[12]

Cymerodd fwy o amser i Steinitz gyrraedd y brig mewn chwarae twrnamaint. Yn ystod y blynyddoedd nesaf 'roedd yn: drydydd ym Mharis 1867 y tu ôl i Ignatz Kolisch a Simon Winawer ; daeth yn ail yn Dundee 1867 gyda Gustav Neumann yn fuddugol, ac ail eto yn nhwrnamaint gwyddbwyll Baden-Baden 1870 ; tu ôl i Anderssen ond o flaen Blackburne, Louis Paulsen a chwaraewyr cryf eraill. ^[16] Ei fuddugoliaeth gyntaf mewn twrnament cryf oedd Llundain 1872, o flaen Blackburne a Zukertort; ^[17] a'r twrnamaint cyntaf i Steinitz orffen o flaen Anderssen ynddo oedd twrnamaint gwyddbwyll Fienna 1873, pan oedd Anderssen yn 55 oed. 

Cyflawnwyd holl lwyddiannau Steinitz hyd at 1872 yn yr arddull " Rhamantaidd " ymosod-o-flaen-bob-dim a arddangosir gan Anderssen. Ond yn nhwrnamaint gwyddbwyll Fienna 1873, dadorchuddiodd Steinitz arddull chwarae "strategol" newydd a fyddai'n dod yn sail i wyddbwyll modern. ^[12] Gorffennodd yn gyfartal gyntaf gyda Blackburne, o flaen Anderssen, Samuel Rosenthal, Paulsen a Henry Bird, ac enillodd y gemau ail gyfle yn erbyn Blackburne. Cafodd Steinitz ddechrau sigledig, ond enillodd y 14 gêm ddiwethaf yn y prif dwrnamaint (gan gynnwys canlyniadau 2-0 dros Paulsen, Anderssen, a Blackburne ^[12] ) ynghyd â'r ddwy gêm ail gyfle – dyma ddechrau rhediad buddugol o 25 gêm mewn cystadleuaeth ddifrifol. ^[18]

Rhwng 1873 a 1882 ni chwaraeodd Steinitz unrhyw dwrnameintiau a dim ond un ornest (buddugoliaeth o 7-0 yn erbyn Blackburne ym 1876). Roedd ei gemau eraill yn ystod y cyfnod hwn mewn arddangosfeydd cydamserol a mwgwd, ^[7]  a gyfrannodd ran bwysig o incwm chwaraewr gwyddbwyll proffesiynol yn y dyddiau hynny (er enghraifft ym 1887 talwyd 9 gini i Blackburne am ddwy arddangosfa ar-y-pryd ac arddangosfa mwgwd dan ofal Cymdeithas Gwyddbwyll Teesside; ^[19] roedd hyn yn gyfwerth i tua £4,800 yn 2007 ^[20] ).

Yn hytrach, canolbwyntiodd Steinitz ar ei waith fel newyddiadurwr gwyddbwyll, yn arbennig i The Field, sef prif gylchgrawn chwaraeon Prydain. Cododd rhai o sylwebaethau Steinitz ddadleuon tanbaid, yn arbennig gan Zukertort a Leopold Hoffer yn The Chess Monthly (a sefydlwyd ganddynt ym 1879). ^[21] Cynyddodd y "Rhyfel Ink" hwn yn sydyn ym 1881, pan feirniadodd Steinitz anodiadau Hoffer o gemau yng Nghyngres Berlin 1881 (a enillwyd gan Blackburne ar y blaen i Zukertort) yn ddidrugaredd. Roedd Steinitz yn awyddus i setlo'r dadleuon dadansoddol gydag ail ornest yn erbyn Zukertort, ac 'roedd ei amharodrwydd ef i'w chwarae wedi ysgogi sylwadau dirmygus gan Steinitz. Yng nghanol 1882 heriodd James Mason, chwaraewr cryf, ^[22] Steinitz i ornest, a cyhuddodd Steinitz o lwfrdra pan fynnodd Steinitz y dylid datrys y mater gyda Zukertort yn gyntaf. Ymatebodd Steinitz trwy wahodd Mason i enwi cyfran ddigon uchel ar gyfer gêm, o leiaf £150 y chwaraewr (cyfwerth â thua £73,000 yn arian 2007 ^[23] ), ond nid oedd Mason yn fodlon mentro mwy na £100. Yn ddiweddarach cytunodd Mason i chwarae gornest gyda Zukertort am gyfran o £100 y chwaraewr, ond yn fuan iawn "gohiriodd" y gêm honno, gan ysgrifennu bod "amgylchiadau wedi codi sy'n ei gwneud yn anghyfleus iawn i mi symud ymlaen . . ." ^[24]

Achosodd saib hir Steinitz i rai sylwebwyr awgrymu y dylai Zukertort, oedd wedi sgorio buddugoliaethau nodedig mewn twrnamaint, gael ei ystyried yn bencampwr gwyddbwyll y byd. ^[14] Er enghraifft, dywedodd The Chess Player's Chronicle ym mis Gorffennaf 1883 fod 'Steinitz, ar un adeg, gyda'r hawl i swydd pencampwr y byd ,ond. . . Mae newydd gymryd lle israddol i Zukertort, mewn twrnamaint, ac am y tro mae Zukertort, ym marn rhai, yn dod yn bencampwr'. ^[14]

Dychwelodd Steinitz i wyddbwyll cystadleuol difrifol yn nhwrnamaint gwyddbwyll Fienna 1882, sydd wedi'i ddisgrifio fel y twrnamaint gwyddbwyll cryfaf erioed i fyny at hynny. Er gwaethaf dechrau sigledig fe ddaeth yn gyfartal gyntaf gyda Szymon Winawer - ar y blaen i James Mason, Zukertort, George Henry Mackenzie, Blackburne, Berthold Englisch, Paulsen a Mikhail Chigorin, a cafodd gêm gyfartal yn y gemau ail gyfle. ^{[25] [26]}

Ymwelodd Steinitz â'r Unol Daleithiau, ardal Philadelphia yn bennaf, rhwng Rhagfyr 1882 a Mai 1883. Cafodd dderbyniad brwdfrydig. Chwaraeodd Steinitz sawl arddangosfa, llawer o gemau achlysurol, a gornest am stanciau o £50 gydag amatur cyfoethog. Enillodd hefyd dair ornest fwy difrifol gyda dau o chwaraewyr proffesiynol y Byd Newydd, Alexander Sellman (dwywaith) a phencampwr Ciwba Celso Golmayo Zúpide. Rhoddwyd y gorau i'r gêm gyda Golmayo pan oedd Steinitz ar y blaen (wyth buddugoliaeth, un gêm gyfartal, un golled). Trefnodd ei westeion hyd yn oed ymweliad â New Orleans, lle roedd Paul Morphy yn byw. ^[24]

Yn ddiweddarach ym 1883, daeth Steinitz yn ail yn nhwrnamaint gwyddbwyll hynod gryf Llundain 1883 y tu ôl i Zukertort, a wnaeth ddechrau gwych, pylu ar y diwedd ond gorffen dri phwynt ar y blaen. ^[27] Gorffennodd Steinitz 2½ pwynt ar y blaen i Blackburne, a ddaeth yn drydydd. ^[28] Unwaith eto, arweiniodd buddugoliaeth Zukertort at rai sylwebwyr i awgrymu y dylid ystyried Zukertort fel pencampwr gwyddbwyll y byd, tra bod eraill yn dweud mai dim ond trwy ornest rhwng Steinitz a Zukertort y gellid datrys y mater. ^[14]

Ym 1883, yn fuan ar ôl twrnamaint Llundain, penderfynodd Steinitz adael Lloegr a symud i Ddinas Efrog Newydd, lle bu'n byw am weddill ei oes. ^[26] Ni ddaeth hyn â'r "Rhyfel Ink" i ben: perswadiodd ei elynion rai o'r wasg Americanaidd gyhoeddi erthyglau gwrth-Steinitz, ^{[24] [29]} ac yn 1885 sefydlodd Steinitz y International Chess Magazine, a olygodd hyd at 1895 . Yn ei gylchgrawn croniclodd y trafodaethau hirfaith ar gyfer gêm gyda Zukertort. Llwyddodd hefyd i ddod o hyd i gefnogwyr mewn adrannau eraill o'r wasg Americanaidd gan gynnwys Turf, Field and Farm a'r St Louis Globe-Democrat, y ddau yn adrodd ar gynnig Steinitz i ildio'r holl ffioedd, treuliau neu gyfran yn y fantol a gwneud y gêm yn " berfformiad budd-dal, ar gyfer elw ariannol Mr Zukertort yn unig”. ^[14]

Yn y diwedd cytunwyd y byddai Steinitz a Zukertort yn chwarae gornest yn Efrog Newydd, St. Louis a New Orleans ym 1886, ac mai'r enillydd fyddai'r chwaraewr a enillodd 10 gêm gyntaf. Mynnodd Steinitz y dywedodd y gytundeb y byddai "ar gyfer Pencampwriaeth y Byd". ^{[14] [30]} Ar ôl y pum gêm a chwaraewyd yn Efrog Newydd, 'roedd Zukertort 4-1 ar y blaen, ond yn y diwedd enillodd Steinitz yn hawdd 12½–7½ (+10. =5, -5), gan ddod yn bencampwr swyddogol cyntaf y byd ar 29 Fawrth. ^[31] Mae cwymp Zukertort, a enillodd un o’r 15 gêm ddiwethaf yn unig, wedi’i ddisgrifio fel “efallai y gwrthdroad mwyaf trwyadl yn hanes chwarae pencampwriaeth y byd.” ^[32]

Er nad oedd yn ddinesydd Americanaidd yn swyddogol eto, roedd Steinitz eisiau i faner yr Unol Daleithiau gael ei gosod wrth ei ymyl yn ystod yr ornest. Daeth yn ddinesydd yr Unol Daleithiau ar 23 Tachwedd, 1888, ar ôl byw am bum mlynedd yn Efrog Newydd, a newidiodd ei enw cyntaf o Wilhelm i William. ^[7] 

Ym 1887 dechreuodd Cyngres Gwyddbwyll America ar y gwaith o lunio rheoliadau ar gyfer cynnal cystadlaethau pencampwriaeth gwyddbwyll y byd. Cefnogodd Steinitz yr ymdrech hon yn frwd, gan ei fod yn meddwl ei fod yn mynd yn rhy hen i aros yn bencampwr – ysgrifennodd yn ei gylchgrawn ei hun "Rwy'n gwybod nad wyf yn ffit i fod yn bencampwr, ac nid wyf yn debygol o ddal y teitl hwnnw am byth". ^[33]

Ym 1888 cynigiodd Clwb Gwyddbwyll Hafana noddi gêm rhwng Steinitz a phwy bynnag y byddai'n ei ddewis yn wrthwynebydd teilwng. Enwebodd Steinitz Mikhail Chigorin, o Rwsia ^[7]  ar yr amod na ddylai'r gwahoddiad gael ei gyflwyno fel her ganddo ef. Mae rhywfaint o amheuaeth a oedd hon wedi'i bwriadu i fod yn gêm ar gyfer pencampwriaeth y byd: roedd llythyrau Steinitz a'r deunydd cyhoeddusrwydd ychydig cyn yr ornest yn osgoi'r ymadrodd yn amlwg. Roedd yr ornest arfaethedig i gael uchafswm o 20 gêm, ^[7]  ac roedd Steinitz wedi dadlau bod gemau hyd sefydlog yn anaddas ar gyfer gornestau pencampwriaethau'r byd oherwydd y gallai'r chwaraewr cyntaf i fynd ar y blaen yna yn gallu chwarae am gemau cyfartal; 'Roedd Steinitz ar yr un pryd yn cefnogi prosiect pencampwriaeth y byd Cyngres Gwyddbwyll America. ^[33] Beth bynnag oedd statws y gêm, cafodd ei chwarae yn Hafana yn ystod Ionawr a Chwefror 1889, ac enillodd Steinitz (+10, 1=, -6). 

Cynnig terfynol Cyngres Gwyddbwyll America oedd y dylai enillydd twrnamaint a gynhelir yn Efrog Newydd ym 1889 gael ei ystyried yn bencampwr byd am y tro, ond rhaid iddo fod yn barod i wynebu her gan yr ail neu'r trydydd safle o fewn mis. . ^[33] Ysgrifennodd Steinitz na fyddai’n chwarae yn y twrnamaint ac na fyddai’n herio’r enillydd oni bai bod y cystadleuwyr yn yr ail a’r trydydd safle yn methu â gwneud hynny. ^[34] Chwaraewyd y twrnamaint yn briodol, ond nid oedd y canlyniad yn union fel y cynlluniwyd: Daeth Mikhail Chigorin a Max Weiss yn gyfartal gyntaf; arweiniodd eu gemau ail gyfle at bedair gêm gyfartal, ac yna 'roedd Weiss eisiau dychwelyd i'w waith gyda Banc Rothschild, gan ildio'r teitl i Chigorin  . Fodd bynnag, roedd Isidor Gunsberg, orffennodd yn drydydd, yn barod i chwarae am y teitl.

Chwaraewyd gêm Steinitz-Gunsberg yn Efrog Newydd ym 1890 a daeth i ben gyda buddugoliaeth i Steinitz o 10½–8½.. Ni chafodd arbrawf Cyngres Gwyddbwyll America ei ailadrodd, ac roedd tair gêm olaf Steinitz yn drefniadau preifat rhwng y chwaraewyr. ^{[7]  [17]}

Ym 1891 cynigiodd Cymdeithas Gwyddbwyll Saint Petersburg a Chlwb Gwyddbwyll Hafana drefnu gêm arall rhwng Steinitz-Chigorin ar gyfer pencampwriaeth y byd. Chwaraeodd Steinitz yn erbyn Chigorin yn Hafana yn 1892, ac enillodd o drwch blewyn (+10, =5, -8). 

Gwrthododd yr Almaenwr Dr Siegbert Tarrasch gyfle ym 1892 i herio Steinitz am bencampwriaeth y byd, oherwydd gofynion ei bractis meddygol. 

Tua'r amser hwn siaradodd Steinitz yn gyhoeddus am ymddeol, ond newidiodd ei feddwl pan heriodd Emanuel Lasker ef, 32 mlynedd yn iau ac yn gymharol ddibrofiad ar y lefel uchaf. Yn gynharach y flwyddyn honno gwrthodwyd her di-deitl gan Lasker gan ei gyd-Almaenwr, Dr Siegbert Tarrasch, a oedd ar y pryd yn chwaraewr twrnamaint amlycaf y byd. ^[35]

I ddechrau, roedd Lasker eisiau chwarae am $5,000 bob un, a chytunwyd ar gêm o $3,000 bob un, ond cytunodd Steinitz i gyfres o ostyngiadau pan gafodd Lasker anhawster i godi'r arian, a'r ffigwr terfynol oedd $2,000 yr un, sef yn llai nag ar gyfer rhai o gemau cynharach Steinitz (byddai'r gyfran gyfunol derfynol o $4,000 yn werth tua $114,000 ar werthoedd 2016 ^[36] ). Er i hyn gael ei ganmol yn gyhoeddus fel gweithred o sbortsmonaeth ar ran Steinitz, ^[17] mae'n bosibl bod dirfawr angen yr arian arno. ^[37]

Chwaraewyd yr ornest ym 1894, yn Efrog Newydd, Philadelphia a Montreal, Canada. Y gwahaniaeth oedran 32 mlynedd rhwng y brwydrwyr oedd y mwyaf yn hanes chwarae pencampwriaeth y byd, ac mae'n parhau felly heddiw. ^[38] Roedd Steinitz wedi datgan y byddai’n ennill heb amheuaeth, felly daeth fel sioc pan enillodd Lasker y gêm gyntaf. Ymatebodd Steinitz trwy ennill yr ail, a llwyddodd i gadw pethau'n gyfartal tan y chweched. Serch hynny, enillodd Lasker bob un o’r gemau o’r seithfed i’r 11eg, a gofynnodd Steinitz am seibiant am wythnos. Pan ailddechreuodd y gêm, roedd Steinitz yn edrych mewn cyflwr gwell ac enillodd y 13eg a'r 14eg gêm. Tarodd Lasker yn ôl yn y 15fed a’r 16eg, ac ni lwyddodd Steinitz i wneud iawn am ei golledion yng nghanol y gêm. Felly enillodd Lasker (+10, -5, =4). ^{[39] [40]} Roedd rhai sylwebwyr yn meddwl bod arfer Steinitz o chwarae symudiadau "arbrofol" mewn cystadleuaeth ddifrifol yn ffactor mawr yn ei gwymp. ^[41]

Ar ôl colli'r teitl, chwaraeodd Steinitz mewn twrnameintiau yn amlach nag o'r blaen. Enillodd yn Ninas Efrog Newydd 1894, 'roedd yn bumed yn Hastings 1895 (gan ennill y wobr ddisgleirdeb gyntaf am ei gêm gyda Curt von Bardeleben ). Yn Saint Petersburg 1895, digwyddiad aml-rown, pedwar chwaraewr hynod gryf, gyda Lasker, Chigorin a Pillsbury, daeth yn ail tu ôl i Lasker . Yn ddiweddarach dechreuodd ei ganlyniadau ddirywio: 6ed yn Nuremberg 1896, 5ed yn Cologne 1898, 10fed yn Llundain 1899. ^{[7]  [42]}

Yn gynnar yn 1896, trechodd Steinitz y Rwsia Emanuel Schiffers mewn gornest ( +6, =1, -4). ^[37]

O fis Tachwedd, 1896 i Ionawr, 1897 chwaraeodd Steinitz ornest gyda Lasker ym Moscow, ond dim ond 2 gêm enillodd, 5 gêm gyfartal , a cholli 10. ^[43] Hon oedd yr ornest olaf am bencampwriaeth gwyddbwyll y byd am un-mlynedd ar-ddeg. Yn fuan ar ôl y gêm, cafodd Steinitz chwalfa feddyliol a chafodd ei gyfyngu am 40 diwrnod mewn sanatoriwm ym Moscow, lle chwaraeodd gwyddbwyll gyda'r cleifion. ^[7] 

Mae dadl hir-sefydlog ymhlith awduron gwyddbwyll ynghylch a ddechreuodd teyrnasiad Steinitz fel Pencampwr Gwyddbwyll y Byd ym 1866, pan gurodd Anderssen, neu ym 1886, pan gurodd Zukertort. ^{[33] [44]} Ym mis Ebrill 1894 disgrifiodd y British Chess Magazine Steinitz fel un fu'n dal "pencampwriaeth gwyddbwyll y byd am 28 mlynedd". Fodd bynnag, nid oes tystiolaeth iddo hawlio'r teitl iddo ei hun ym 1866, er yn y 1880au honnodd mai ef oedd y pencampwr ers ei fuddugoliaeth dros Anderssen. ^[45] Awgrymwyd na allai Steinitz wneud honiad o'r fath tra roedd Paul Morphy yn fyw. ^[46] Roedd Morphy wedi trechu Anderssen o gryn dipyn, 8-3, ym 1858, ond ymddeolodd o wyddbwyll cystadleuol yn fuan wedi iddo ddychwelyd i'r Unol Daleithiau ym 1859, a bu farw ym 1884. Gornest Steinitz yn erbyn Zukertort ym 1886 oedd y gyntaf a ddisgrifiwyd yn benodol fel un ar gyfer Pencampwriaeth y Byd, ond disgrifiwyd Howard Staunton a Paul Morphy yn answyddogol fel "Pencampwr Gwyddbwyll y Byd" tua chanol y 19eg ganrif. Yn wir roedd un o drefnwyr twrnamaint Rhyngwladol Llundain 1851 wedi dweud mai "batwn Pencampwr Gwyddbwyll y Byd" oedd y gystadleuaeth, ac yng nghanol y 1840au ysgrifennodd Ludwig Bledow lythyr at Tassilo von Heydebrand und der Lasa yn awgrymu y dylen nhw drefnu twrnamaint pencampwriaeth y byd yn yr Almaen. ^[47] Disgrifiodd rhai sylwebwyr Steinitz fel "y pencampwr" yn y blynyddoedd yn dilyn ei fuddugoliaeth yn erbyn Zukertort ym 1872. Ar ddiwedd y 1870au a dechrau'r 1880au roedd rhai yn ystyried Steinitz fel y pencampwr ac roedd eraill yn cefnogi Johannes Zukertort, ac nid oedd gêm 1886 yn cael ei hystyried fel un a greodd y teitl Pencampwr y Byd, ond fel un a oedd yn datrys honiadau gwrthgyferbyniol i'r teitl. ^[14] Ar y llaw arall galwodd George Alcock MacDonnell Joseph Blackburne yn "Bencampwr y Byd" am ei fuddugoliaeth yn Nhwrnamaint Berlin 1881, George Henry Mackenzie fel un wedi "ennill Pencampwriaeth Gwyddbwyll y Byd" ym 1887, ac Isidore Gunsberg fel "ymhlith pencampwyr y byd" yn dilyn ei fuddugoliaeth yn "Bradford Place" ym 1888. ^[48] Fodd bynnag, roedd Steinitz yn ystyried GA MacDonnell fel "un o'm herlidwyr chwerwaf a mwyaf celwyddog". ^[49]

Roedd Steinitz yn byw gyda Caroline Golder (ganwyd 1846) yn y 1860au, a ganed eu hunig ferch Flora yn 1866. ^{[24] [50]} Bu farw Flora ym 1888 yn 21 oed, ^[37] a bu farw Caroline ym 1892. ^[24] Priododd ei ail wraig ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach, a cawsant dau o blant. Yn 1897 cysegrodd bamffled er cof am ei wraig gyntaf a'u merch. ^[41]

Ym mis Chwefror 1897, adroddodd y New York Times yn gynamserol ei farwolaeth mewn ysbyty meddwl yn Efrog Newydd. ^[51] Mae rhai awduron yn honni ei fod wedi dal siffilis, ^[52] a allai fod wedi bod yn achos y chwalfa feddyliol a ddioddefodd yn ei flynyddoedd olaf. Yn y misoedd cyn ei farwolaeth, treuliodd beth amser mewn sefydliadau o ganlyniad i fethiant ei iechyd meddwl. ^[53] Nid oedd ei weithgareddau gwyddbwyll wedi esgor ar unrhyw wobr ariannol mawr, a bu farw yn dlawd yn Ysbyty Talaith Manhattan ( Ynys Wards ) ar 12 Awst, 1900 o drawiad ar y galon. Claddwyd Steinitz ym Mynwent y Bytholwyrdd yn Brooklyn, Efrog Newydd . ^[54] Roedd ei ail wraig a'u dau blentyn ifanc yn dal yn fyw adeg ei farwolaeth. ^[41]

Disgrifiodd llyfr twrnamaint gwyddbwyll Hastings 1895, a ysgrifennwyd ar y cyd gan y chwaraewyr, Steinitz fel a ganlyn: ^[55]

Saif Mr. Steinitz yn uchel fel damcaniaethwr ac fel ysgrifennwr; mae ganddo feiro pwerus, a phan fydd yn dewis gall ddefnyddio Saesneg coeth. Mae'n amlwg ei fod yn ymdrechu i fod yn deg â ffrindiau a gelynion fel ei gilydd, ond mae'n ymddangos weithiau fel pe bai'n methu â gweld ei fod wedi'r cyfan yn debyg iawn i lawer o bobl eraill yn hyn o beth. Yn meddu ar ddeallusrwydd praff, ac yn hynod o hoff o'r gêm, mae'n dueddol o golli golwg ar bob ystyriaeth arall, pobl a busnes fel ei gilydd. Gwyddbwyll yw ei fywyd a'i enaid, yr un peth pwysicaf yn ei fywyd.

Roedd chwarae Steinitz hyd at ac yn cynnwys 1872 yn debyg i chwarae ei gyfoeswyr: miniog, ymosodol, a llawn chwarae aberthol . Dyma'r arddull a daeth ef yn "gyntaf yn y byd" trwy guro Adolf Anderssen ym 1866 a chadarnhau ei safle trwy guro Zukertort yn 1872 ac ennill twrnamaint Rhyngwladol Llundain 1872 (roedd Zukertort wedi hawlio yr ail safle trwy guro Anderssen yn 1871) . ^[12]

Yn 1873, fodd bynnag, newidiodd chwarae Steinitz yn sydyn, gan roi blaenoriaeth i'r hyn a elwir bellach yn elfennau strategol mewn gwyddbwyll: strwythur milwyr, gofod, allbyst i farchogion, mantais y ddau esgob, ac ati. Er bod Steinitz yn aml yn derbyn safbwyntiau amddiffynnol diangen o anodd er mwyn dangos rhagoriaeth ei ddamcaniaethau, dangosodd hefyd y gallai ei ddulliau ddarparu llwyfan ar gyfer ymosodiadau distrywiol. ^{[56] [57] [58]} Crynhodd olynydd Steinitz fel pencampwr y byd, Emanuel Lasker, yr arddull newydd fel: "Ar ddechrau'r gêm anwybyddwch y chwilio am gyfuniadau, ymatal rhag symudiadau treisgar, anelwch at fanteision bach, cronwch nhw, a dim ond ar ôl cyrraedd y dibenion hyn chwilio am y cyfuniadau - ac yna gyda holl rym ewyllys a deallusrwydd, oherwydd yna mae'n rhaid i'r cyfuniad fodoli, waeth pa mor gudd yw hi." ^[59]

Er bod chwarae Steinitz wedi newid yn sydyn, dywedodd ei fod wedi bod yn meddwl fel hyn ers rhai blynyddoedd:

Roedd rhai o’r gemau y gwelais Paulsen yn eu chwarae yn ystod Cyngres Llundain ym 1862 yn rhoi dechrau cryfach fyth i’r broses o addasu fy marn fy hun, sydd wedi datblygu ers hynny, a dechreuais gydnabod nad yw athrylith Gwyddbwyll wedi’i gyfyngu i’r strociau gorffen gwych wedi i’r cydbwysedd grym a safle gwreiddiol gael ei ddymchwel, ond ei fod hefyd yn gofyn am arfer pwerau mwy rhyfeddol fyth, er efallai o fath gwahanol, i gynnal y cydbwysedd hwnnw neu y drefn honno er mwyn tarfu arno ar yr adeg briodol er eich mantais eich hun. ^[30]

Ond pan ymladdodd gêm gyntaf Pencampwriaeth y Byd yn 1886 yn erbyn Johannes Zukertort, daeth yn amlwg fod Steinitz yn chwarae ar lefel gwahanol. Er bod Zukertort o leiaf yn gyfartal â Steinitz mewn chwarae ymosodol ysblennydd, roedd Steinitz yn aml yn ei drechu'n weddol syml trwy ddefnyddio egwyddorion lleoliadol. ^{[57] [60]}

Erbyn ei gêm yn 1890–91 yn erbyn Gunsberg, roedd rhai sylwebwyr yn dangos dealltwriaeth a gwerthfawrogiad o ddamcaniaethau Steinitz. ^[61] Ychydig cyn gêm 1894 ag Emanuel Lasker, roedd hyd yn oed y New York Times, a oedd wedi cyhoeddi ymosodiadau ar ei chwarae a'i gymeriad yn gynharach, ^{[29] [62]} yn talu teyrnged i'w record chwarae, pwysigrwydd ei ddamcaniaethau, a'i sbortsmonaeth wrth gytuno i ornest anoddaf ei yrfa er gwaethaf ei fwriad blaenorol i ymddeol. ^[17]

Erbyn diwedd ei yrfa, roedd Steinitz yn uwch ei barch fel damcaniaethwr nag fel chwaraewr. Mae’r sylwadau amdano yn llyfr twrnamaint gwyddbwyll Hastings 1895 yn canolbwyntio ar ei ddamcaniaethau a’i ysgrifau, ^[55] ac roedd Emanuel Lasker yn fwy eglur: “Roedd yn feddyliwr yn deilwng o sedd yn neuaddau Prifysgol. Nid oedd yn chwaraewr, fel y credai y byd ei fod ; yr oedd ei anian graff yn gwneud hynny yn amhosibl ; ac felly gorchfygwyd ef gan chwaraewr . . ." ^[63]

O ganlyniad i'w chwarae a'i ysgrifau mae Steinitz, ynghyd â Paul Morphy, yn cael ei ystyried gan lawer o sylwebwyr gwyddbwyll fel sylfaenydd gwyddbwyll modern. Ysgrifennodd Lasker, a gymerodd y bencampwriaeth oddi wrtho, "Mae'n rhaid i mi a drechodd ef weld iddo y dylai ei gamp fawr, ei ddamcaniaethau, ddod o hyd i gyfiawnder a rhaid i mi ddial y camweddau a ddioddefodd." ^[63] Mae Vladimir Kramnik yn pwysleisio pwysigrwydd Steinitz fel arloeswr ym maes theori gwyddbwyll: “Steinitz oedd y cyntaf i sylweddoli bod gwyddbwyll, er ei fod yn gêm gymhleth, yn ufuddhau i rai egwyddorion cyffredin. . . . Ond fel sy'n digwydd yn aml, dim ond cynnig yw'r tro cyntaf. . . . Ni allaf ddweud mai ef oedd sylfaenydd theori gwyddbwyll. Roedd yn arbrofwr a nododd fod gwyddbwyll yn ufuddhau i gyfreithiau y dylid eu hystyried.” ^[64]

Steinitz oedd prif ohebydd gwyddbwyll The Field (yn Llundain) o 1873 i 1882, a defnyddiodd hwn i gyflwyno ei syniadau am strategaeth gwyddbwyll. Ym 1885 sefydlodd y International Chess Magazine yn Ninas Efrog Newydd a'i olygu tan 1891. Yn ogystal â sylwebu gemau ac esbonio'r trafodaethau a arweiniodd at ei ornest ym 1886 â Johann Zukertort, a phrosiect pencampwriaeth y byd Cyngres Gwyddbwyll America, ysgrifennodd gyfres hir o erthyglau am Paul Morphy, a fu farw ym 1884 . ^{[33] [65]} Ysgrifennodd lyfr twrnamaint Efrog Newydd 1889, lle anododd bob un o'r 432 o'r gemau, ^{[66] [67]} ac ym 1889 cyhoeddodd werslyfr, The Modern Chess Instructor . ^[67]

Honnir bod Steinitz hefyd wedi ysgrifennu pamffled o'r enw Capital, Labour, and Charity tra'n glaf yn River Crest Sanitarium yn Efrog Newydd yn ystod misoedd olaf ei fywyd. ^[53]Nodyn:Chess diagram smallMae systemau graddio ystadegol yn angharedig i Steinitz. Mae "Rhyfelwyr y Meddwl" yn rhoi safle o 47, yn is na nifer o feistri Sofietaidd di-nod; ^[68] Mae Chessmetrics yn ei roi yn 15fed yn unig ar ei restr. ^[69] Mae chessmetrics yn cosbi chwaraewyr sy'n chwarae'n anaml; ^[70] anaml oedd cyfleoedd ar gyfer gwyddbwyll cystadleuol ym mlynyddoedd gorau Steinitz, ^[57] a chafodd Steinitz ychydig o absenoldebau hir o chwarae cystadleuol (1873–1876, 1876–1882, 1883–1886, 1886–1889). Fodd bynnag, yn 2005, ysgrifennodd awdur Chessmetrics, Jeff Sonas, erthygl a edrychodd ar wahanol ffyrdd o gymharu cryfder chwaraewyr "rhif un y byd", gan ddefnyddio data a ddarparwyd gan Chessmetrics, a chanfu: Roedd Steinitz ymhellach ar y blaen i'w gyfoeswyr yn y 1870au nag oedd Bobby Fischer yn ei gyfnod brig (1970–1972); bod Steinitz wedi cael y trydydd nifer uchaf o flynyddoedd fel chwaraewr gorau'r byd, y tu ôl i Emanuel Lasker a Garry Kasparov ; a bod Steinitz i'w osod yn 7fed mewn cymhariaeth o ba mor hir y cafodd chwaraewyr eu rhestru yn y tri safle gorau yn y byd. ^[71] Rhwng ei fuddugoliaeth dros Anderssen (1866) a'i golled i Emanuel Lasker (1894), enillodd Steinitz ei holl gemau "normal", weithiau o gryn dipyn; a'i berfformiad twrnamaint gwaethaf yn y cyfnod hwnnw o 28 mlynedd oedd y trydydd safle ym Mharis (1867). ^[7] ( Collodd hefyd ddwy gêm handicap a gêm dros y telegraff yn 1890 yn erbyn Mikhail Chigorin, lle cafodd Chigorin yr hawl i ddewis yr agoriadau yn y ddwy gêm ac ennill y ddwy. ) ^[72]

I ddechrau chwaraeodd Steinitz yn arddull ymosodol cyfoeswyr fel Anderssen, ac yna newidiodd i'r arddull strategol a oedd yn dominyddu gwyddbwyll cystadleuol yn y 1870au a'r 1880au. ^[12] Ysgrifennodd Max Euwe, "Anelodd Steinitz at sefyllfaoedd â nodweddion clir, lle'r oedd ei ddamcaniaethau yn fwyaf perthnasol iddynt." ^[73] Fodd bynnag, cadwodd ei allu ar gyfer ymosodiadau gwych hyd at ddiwedd ei yrfa; er enghraifft, yn nhwrnamaint Hastings 1895 (pan oedd yn 59), curodd von Bardeleben mewn gêm ysblennydd lle yn niwedd y gem gadawodd Steinitz ei holl ddarnau yn fwriadol yn agored i ymosodiadau ar yr un pryd (ac eithrio ei frenin, wrth gwrs). ^[57] Ei wendidau mwyaf arwyddocaol oedd ei arferi o chwarae symudiadau "arbrofol" a mynd i safleoedd amddiffynnol diangen o anodd mewn gemau cystadleuol o'r radd flaenaf. ^{[12] [41]}

Mae adroddiadau "traddodiadol" o Steinitz yn ei ddisgrifio fel un â thafod miniog a tymer drwg, efallai yn rhannol oherwydd ei statws byr (prin bum troedfedd) a'i gloffni cynhenid. ^{[1] [29] [57]} Cyfaddefodd "Fel Dug Parma, rydw i bob amser yn dal y cleddyf yn un llaw a'r gangen olewydd yn y llall", ^[74] ac ar ôl ei gythruddo gallai fod yn sarhaus mewn erthyglau cyhoeddedig. ^[75] Roedd yn ymwybodol o’i dueddiadau ei hun a dywedodd yn gynnar yn ei yrfa, “Ni fyddai unrhyw beth yn fy ysgogi i gymryd gofal o golofn gwyddbwyll . . . Oherwydd buaswn mor barod i roi bai yn ogystal â chanmol fel y buaswn yn sicr o droseddu a gwneud gelynion.” ^[76] Pan gychwynnodd ei yrfa newyddiaduraeth gwyddbwyll, profodd ei adolygiad di-flewyn-ar-dafod o The Chess Openings gan Wormald ym 1875 ei fod yn gywir. ^[77]

Dengys ei ohebiaeth bersonol, ei erthyglau ei hun a rhai erthyglau trydydd parti, fodd bynnag, fod ganddo berthynas hir a chyfeillgar â llawer o bobl a grwpiau yn y byd gwyddbwyll, gan gynnwys Ignác Kolisch (un o'i noddwyr cynharaf), Mikhail Chigorin, Harry Nelson Pillsbury, ^[37] Bernhard Horwitz, Amos Burn ^[74] a'r cymunedau gwyddbwyll o Giwba a Rwsia. ^{[24] [37]} Bu hyd yn oed yn cydweithio â Chyngres Gwyddbwyll America yn ei phrosiect i reoleiddio cystadlaethau'r dyfodol ar gyfer y teitl byd. ^[33]

Ymdrechodd Steinitz fod yn wrthrychol yn ei ysgrifau am gystadlaethau a gemau gwyddbwyll; er enghraifft, priodolodd i anlwc sgôr twrnamaint gwael gan Henry Edward Bird, nad oedd yn ei ystyried yn gyfaill iddo, ^[74] a bu'n hael ei ganmoliaeth i chwarae gwych gan ei elynion chwerw hyd yn oed. ^[78] Gallai brocio hwyl ar rai o'i rethreg ei hun; er enghraifft: “Dywedais y byddai’n well gen i farw yn America na byw yn Lloegr. . . . Ychwanegais y byddai'n well gen i golli gêm yn America nag ennill un yn Lloegr. Ond ar ôl ystyried y pwnc yn ofalus, rwyf wedi dod i’r casgliad nad wyf yn bwriadu marw hyd yn hyn, na cholli’r ornest.” ^[74] Mewn arddangosfa ar y cyd yn Rwsia tua adeg twrnamaint Saint Petersburg 1895-96, ffurfiodd Emanuel Lasker a Steinitz act ddwbl gomedi fyrfyfyr. ^[79]

Er bod ganddo egwyddorion cryf ynghylch ad-dalu dyledion, ^{[24] [37]} roedd Steinitz yn un drwg am reoli ei arian: gadawodd i gystadleuydd "botsian" llawer o'i gleientiaid ym 1862–63, ^[37] cynigiodd chwarae'r 1886 gêm teitl byd yn erbyn Johannes Zukertort am ddim, ^[14] a bu farw mewn tlodi yn 1900, gan adael ei weddw i oroesi trwy redeg siop fechan. ^[41]

Ffynonellau: ^{[9] [7]  [18] [42] [80] [81]}

• Steinitz vs. Augustus Mongredien, Llundain 1862. ^[82] Enillodd y Wobr Disgleirdeb yn Nhwrnamaint Rhyngwladol Llundain 1862. ^[7] 
• Adolf Anderssen vs. Steinitz; Gêm 13eg gêm, Llundain 1866. ^[83] Roedd Emanuel Lasker o'r farn bod yr ymosodiad hwn, sydd wedi'i baratoi'n dda, yn rhagflaenydd i'r ymagwedd strategol a argymhellodd Steinitz yn ddiweddarach. ^[84]
• Johannes Zukertort yn erbyn. Steinitz, PYB (9fed gêm y gêm) 1886, Gambit y Frenhines wedi'i Gwrthod: Fienna. Amrywiad Tawel (D37), 0–1 . ^[85] Mae Steinitz yn cyfnewid ei ganol pwerus i greu dau filwr gwan ar ochr y frenhines i Gwyn ac yn creu pwysau cryf yn eu herbyn. Yn y pen draw, mae Zukertort yn ceisio cwffio'i ffordd allan o drwbl, ond mae Steinitz yn ennill gyda gwrthymosodiad sydyn. ^[57]
• Steinitz vs. Mikhail Chigorin, Havana PYB 1892 (16eg gêm yr ornest), Ruy Lopez, 1–0 . ^[86] Mae Steinitz yn gwanhau milwyr Chigorin, yn ennill symudredd gwell ac yna'n gorfodi dyrchafiad milwr gyda chymorth cyfuniad fach. ^[87]
• Steinitz vs. Mikhail Chigorin, Havana PYB 1892 (4edd gêm yr ornest), Gêm Sbaeneg: Cyffredinol (C65), 1–0. ^[88] Mae paratoi sefyllfaol yn creu'r cyfle am ymosodiad cyflym sy'n arwain at fuddugoliaeth ar y 29ain symudiad. ^[57]
• Steinitz vs. Curt von Bardeleben, Hastings 1895, Gêm Eidalaidd: Amrywiad Clasurol. Lein Draddodiadol Greco Gambit (C54), 1–0. ^[89] Cyfuniad ymosodol gwych yn arddull yr hen 1860au. Ar ôl 22ain symudiad Gwyn, mae'r darnau gwyn i gyd en prise ond mae Black ar goll. Enillodd y gêm wobr ddisgleirdeb gyntaf y twrnamaint. ^[57]

• Cofeb Steinitz, twrnamaint gwyddbwyll blitz a gynhaliwyd rhwng 15 Mai a 17 Mai, 2020, er anrhydedd i Wilhelm Steinitz
• Rhestr o chwaraewyr gwyddbwyll Iddewig
• Amrywiad Steinitz