Teyrn sbectolog

Mae'n mesur rhwng 13 ac 16 cm o hyd, ac mae'r rhywiau'n wahanol. Mae'r gwryw yn gwbl ddu, gydag ardal wen ym mhrif blu'r adain, yn haws ei gweld pan fydd yr aderyn yn hedfan. Y mae cylch o groen moel o amgylch y llygaid, sydd ag iris melyn. Mae'r coesau'n ddu. Mae'r fenyw yn llai trawiadol, mae'n frown uwchben ac yn llwyd golau odditani, gyda stribedi tywyll. Mae plu cynradd ac eilaidd yr adain yn lliw sinamon cochlyd. Mae ganddo'r un cylch llwm yn y llygaid â'r gwryw, ond mae'n llai[4].

Wrth hela, mae'n disgyn i'r ddaear, lle mae'n dal pryfed yn y mwd neu yn y glaswellt. Yn ystod y cyfnod atgenhedlu, mae'r ceiliogod yn hunan-arddangos mewn teithiau hedfan ysblennydd dros ardaloedd agored^[3]; maent yn fwy llwyd y tu allan i'r tymor nythu. Ym mis Hydref neu ddechrau mis Tachwedd maent yn adeiladu nyth llydan a dwfn, wedi'i gwneud o laswellt sych a chyrs, ac wedi'u leinio â gwlân neu blu ac wedi'u cuddio'n dda iawn. Mae'n dodwy tri wy (yn anaml dau), gwyn hufennog gyda smotiau brown tywyll, sy'n mesur 23 x 17 mm.^[4]

Mae i'w gael yn Chile, yr Ariannin ac Uruguay; mae'n grwydryn i Bolifia, Paraguay a de-ddwyrain Brasil, ac unwaith hyd yn oed yng ngogledd-ddwyrain Brasil. Ei gynefinoedd naturiol yw corsdir sych is-drofannol neu drofannol, a migneddau. Mae'n aderyn mudol ac yn ymddangos yn yr haf yn unig yn Y Wladfa Gymreig ^[5]
Mae dau is-rywogaeth: 1. Hymenops perspicillatus perspicillatus de-orllewin Brasil i Uruguay, Paraguay a gogledd yr Ariannin, a 2. Hymenops perspicillatus andinus: C Chile and c Argentina; yn gaeafu gogledd Bolifia a de-orllewin Brasil.

Ei enw yn y Sbaeneg yw viudita picoplata, sef y weddw arian (Hymenops perspicillatus), neu ar lafar pico plata yn yr Ariannin, Bolivia, Paraguay ac Uruguay, viudita pico de plata (yn Peru) neu run-run (yn Chile). Mae'r enw generig gwrywaidd Hymenops yn deillio o'r Groeg hiwmor, hiwmor: croen, cofiadwy, a ōps, ōpos: llygad; gan gyfeirio at y croen noeth o amgylch y llygaid sy'n hynodwedd i'r rhywogaeth^[6]; a daw enw'r rhywogaeth perspicillatus o Ladin fodern: 'gyda sbectol'^[7] Diddorol fydd darganfod y enwau brodorol y Techuelche a'r Mapuche arno.

Mae'r teyrn sbectolog yn perthyn i deulu'r Teyrn-wybedogion (Lladin: Tyrannidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth	enw tacson	delwedd
Gwybedog brown America	Cnipodectes subbrunneus
Llydanbig cribfelyn	Platyrinchus coronatus
Llydanbig gyddf-felyn	Platyrinchus flavigularis
Llydanbig sbectolog	Rhynchocyclus brevirostris
Piwi cefnwyn	Contopus cooperi
Piwi coed y Dwyrain	Contopus virens
Piwi llwydwyn	Contopus fumigatus
Siglen-deyrn mawr	Stigmatura budytoides
Teyrn cycyllog	Attila rufus
Teyrn gwinau mawr	Attila cinnamomeus
Teyrn morgrug Delalande	Corythopis delalandi
Teyrnaderyn mawr	Tyrannus cubensis
Teyrnaderyn penfawr	Tyrannus caudifasciatus
Teyrnaderyn y Gorllewin	Tyrannus verticalis

• Rhestr Goch yr IUCN