Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Namibia

Ceir dros 5,800 o chwaraewyr cofrestriedig yn y wlad a 28 clwb.^[1] Dim ond nifer fach iawn o ferched sy'n chwarae'r gêm.

Mae arwyddlun y tîm yn darlunio Pysgeryr Affrica.

Golcheler rhag drysu y llysenw Welwitschias ar gyfer y tîm cenedlaethol a'r enw ar dîm clwb o Windhoek, Nambia sy'n chwarae yn system rygbi Ne Affrica.

Chwareir rygbi yn Namibia er 1916 pan gafodd ei chwarae yno gan filwyr De Affrica a oresgynnodd y diriogaeth a oedd yn drefediaeth "Sud West Afrika" yn rhan o Ymerodraeth yr Almaen. Cyn annibyniaeth Namibia yn 1990, chwaraeodd y tîm South West Africa yng nghystadleuaeth dadleuol "Cwpan Currie". Y canlyniad gorau i'r tîm oedd ym 1989 pan orffennon nhw'n drydydd.

Cyn annibyniaeth yn 1990, y corff llywodraethu i rygbi yn y wlad oedd Bwrdd Rygbi De Affrica ("South African Rugby Board").^[2] Y cyrff rheoli a fodolai cyn hynny yn beth a alwyd yn South West Africa rhwng 1916 a 1990 oedd y "South Africa Rugby Football Board" (i bobl gwyn yn unig) a sefydlwyd yn 1889 a'r "South Africa Coloured Rugby Board" a sefydlwyd yn 1896.

Sefydlwyd Undeb Rygbi Namibia ym mis Mawrth 1990 ac ymunodd â'r Bwrdd Rygbi Rhyngwladol, yr IRB (a elwir yn World Rugby bellach) yn yr un mis. Fodd bynnag, ni allai'r tîm fod yn gymwys ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd ym 1991 oherwydd iddynt ennill eu annibyniaeth yn rhy hwyr. Bu blynyddoedd cyntaf Undeb Rygbi Namibia yn gymharol lwyddiannus gan fod y chwaraewyr tan yn ddiweddar wedi chwarae yng nghystadleuaeth Cwpan Currie. Uchafbwynt iddyn nhw oedd ennill cyfres gartref yn erbyn Iwerddon a'r yr Eidal o 2-0 ym 1991. Y flwyddyn honno, enillodd y "Welwitschias" bob un o’u 10 prawf, gan gynnwys pum buddugoliaeth dros Simbabwe ac un yn erbyn Portiwgal yn Lisbon. Cafodd un o chwaraewyr Namibia, André Stoop, gynnig cytundeb i chwarae i’r Wigan Warriors yn nhwrnamaint rygbi'r gynghrair yn Lloegr.

Yn ystod y tymhorau rhyngwladol, chwaraeodd Namibia chwe gêm; y cyntaf oedd buddugoliaeth o 55–23 dros Simbabwe, ac yna buddugoliaeth arall dros Simbabwe; yn 1993 chwaraeodd Namibia yn erbyn Cymru yn Windhoek a cholli o 23-38. Wedi hynny, enillodd Namibia fuddugoliaethau mawr dros Gwlff Arabia, Cenia a Simbabwe yn y rowndiau cychwynnol o gymhwyso ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd ym 1995.

Aeth Rwsia ar daith i Namibia ym 1994, gan guro'r tîm cartref 31-12 yn Windhoek. Er i Namibia ennill yn erbyn Simbabwe y flwyddyn honno, fe gollodd y tîm i Ivory Coast a chwarae yn gyfartal yn erbyn Moroco (y ddwy gêm yn Casablanca). Yn 1996, chwaraeodd Namibia ddwy gêm, y ddwy yn erbyn Simbabwe, lle collon nhw'r cyntaf o ddau bwynt ac ennill yr ail o un pwynt. Yn 1997 fe wnaethant chwarae eto mewn dwy gêm, y tro hwn yn erbyn Tonga a Simbabwe, ond collon nhw'r ddwy gêm.

Ar ddiwedd 2014, aeth Namibia ar daith dramor a chwarae profion yn erbyn yr Almaen, Canada, tîm Barbaria o Ffrainc a Phortiwgal. Enillodd Namibia yn erbyn yr Almaen ond collodd y tair gêm arall.

Fel yn Ne Affrica, mae'r gamp yn fwyaf poblogaidd ymhlith siaradwyr, ond mae llawer o Namibiaid gwyn Saesneg eu hiaith hefyd yn ei mwynhau. Mae'r gamp yn boblogaidd ymhlith plant ysgol, ond mae'r boblogaeth rygbi sy'n chwarae undeb yn Namibia yn dal yn gymharol fach gyda dim ond 19 clwb a thua 8,192 o chwaraewyr hŷn cofrestredig yn 1990.^[3]

Fel gwlad helaeth, denau ei phoblogaeth, heb lawer o isadeiledd, yn aml mae'n rhaid i chwaraewyr deithio pellteroedd enfawr i gemau. Mae hon yn broblem gyffredin mewn llawer o wledydd Affrica, ond mae un Namibia wedi delio â hi'n well na'r mwyafrif. Nodwedd anarferol arall o rygbi Namibia yw cyfran uchel o Gristnogion efengylaidd, sy'n aml yn cynnal cyfarfodydd gweddi cyn gemau ac weithiau'n gwrthod chwarae ar ddydd Sul.^[2]

Safleoedd Rygbi'r Byd (Dynion) gw • sg • go
30 safle uchaf ar 10 Chwefror 2020[4]
Safle	Newid*	Tîm	Pwyntiau
1		De Affrica	094.19
2		Seland Newydd	092.11
3		Lloegr	087.80
4		Iwerddon	085.36
5		Cymru	084.28
6		Ffrainc	082.37
7		Awstralia	081.90
8		Japan	079.28
9		Yr Alban	078.58
10		Yr Ariannin	078.31
11		Ffiji	076.21
12		Georgia	072.70
13		Yr Eidal	072.04
14		Tonga	071.44
15		Samoa	070.72
16		Sbaen	068.28
17		Unol Daleithiau America	068.10
18		Wrwgwái	067.41
19		Rwmania	065.11
20		Portiwgal	062.40
21		Hong Cong	061.23
22		Canada	061.12
23		Namibia	061.01
24		Yr Iseldiroedd	060.08
25		Rwsia	059.90
26		Brasil	058.89
27		Gwlad Belg	057.57
28		Yr Almaen	054.64
29		Chile	053.83
30		De Corea	053.11
*Newid o'r wythnos flaenorol
Safleoedd blaenorol Namibia
Ffynhonnell: World Rugby - Diweddarwyd y graff i 7 Ionawr 2019[4]

Gweler isod dabl o gemau prawf tîm cenedlaethol Namibia hyd at 26 Awst 2019.^[5]

Gwrthwynebwyr	Chwarae	Ennill	Colli	Cyfartal	% Ennill	Pwyntiau o blaid	Pwyntiau yn erbyn	Gwahaniaeth pwyntiau
Arabian Gulf	1	1	0	0	100.00%	64	20	+44
Yr Ariannin	3	0	3	0	0.00%	36	194	-158
Awstralia	1	0	1	0	0.00%	0	142	-142
Canada	2	0	2	0	0.00%	24	89	-65
Ffiji	2	0	2	0	0.00%	43	116	-73
Ffrainc	2	0	2	0	0.00%	23	134	-111
France XV	2	0	2	0	0.00%	36	49	-13
Georgia	5	1	4	0	20.00%	73	112	-39
Yr Almaen	2	2	0	0	100.00%	137	33	+104
Hong Cong	1	1	0	0	100.00%	22	12	+10
Iwerddon	4	2	2	0	50.00%	65	117	-52
yr Eidal	3	2	1	0	66.67%	74	75	-1
Arfordir Ifori	4	2	1	1	50.00%	101	50	+51
Cenia	11	9	2	0	81.82%	544	201	+343
Madagasgar	4	3	1	0	75.00%	310	84	+226
Moroco	8	5	2	1	62.50%	196	144	+52
Seland Newydd	1	0	1	0	0.00%	14	58	-44
Portiwgal	8	6	2	0	75.00%	258	148	+110
Rwmania	6	1	5	0	16.67%	66	158	-92
Rwsia	7	2	5	0	28.57%	141	183	-42
Samoa	2	0	2	0	0.00%	25	89	-64
Nodyn:RuA	1	1	0	0	0.00%	23	20	+3
Senegal	4	4	0	0	100.00%	163	40	+123
De Affrica	2	0	2	0	0.00%	13	192	-179
Sbaen	7	2	5	0	28.57%	156	178	-22
Tonga	2	0	2	0	0.00%	35	55	-20
Tiwnisia	11	8	3	0	72.73%	368	159	+209
Wganda	5	4	1	0	80.00%	244	94	+150
Wrwgwái	4	1	3	0	25.00%	112	142	-30
Cymru	4	0	4	0	0.00%	69	171	-102
West Germany	1	1	0	0	100.00%	54	7	+47
Sambia	2	2	0	0	100.00%	132	20	+112
Simbabwe	32	29	3	0	90.63%	1198	665	+533
Total	154	89	63	2	58.44%	4819	3951	+868

• gwefan Swyddogol "Nambian Rugby" Archifwyd 2011-03-03 yn y Peiriant Wayback.
• Twitter @Nambibia_rugby
• Nambia Rugby ar Facebook
• Namibia ar wefan World Rugby