Pen-y-bont ar Ogwr

Pen-y-bont ar Ogwr
Math	tref, tref farchnad
Poblogaeth	49,404
Daearyddiaeth
Sir	Pen-y-bont ar Ogwr
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.5072°N 3.5784°W
Cod OS	SS905805
Gwleidyddiaeth
AC/au	Sarah Murphy (Llafur)
AS/au	Chris Elmore (Llafur)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Tref a chymuned ym mwrdeistref sirol Pen-y-bont ar Ogwr yw Pen-y-bont ar Ogwr^[1] (Saesneg: Bridgend).^[2] Mae ganddi oddeutu 40,000 o bobol.

Am leoedd eraill o'r enw "Penybont" neu "Pen-y-bont", gweler Pen-y-bont (gwahaniaethu).

Tan yr 20g, tref marchnad oedd hi yn bennaf. Mae hi bellach yn dref ddiwydiannol oherwydd datblygu ystadau diwydiannol ger yr M4 sydd wedi denu cwmnïau megis Sony a Ford i'r ardal. Mae Pen-y-bont yn gartref hefyd i bencadlys Heddlu De Cymru. Adeiladwyd carchar preifat (Carchar Parc Ei Mawrhydi) yn niwedd y 1990au ar safle hen ysbyty seiciatreg ar gyrion y dref uwchben pentref Coety.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Sarah Murphy (Llafur)^[3] ac yn Senedd y DU gan Chris Elmore (Llafur).^[4]

Lleolir Carchar y Parc - carchar masnachol i ddynion a throseddwyr ifainc, yn agos i'r dref.

Ardaloedd

Pendre
Llidiart (Saesneg: Litchard)
Hendre (Saesneg: Nolton)
Castell Newydd (Saesneg: Newcastle)
Cefn Glas
Bryntirion
Bragle (Saesneg: Brackla)
Hen Gastell (Saesneg: Oldcastle)
Melin Wyllt (Saesneg: Wildmill)
Chwarela (Saesneg: Quarella)

Afonydd

Mae Afon Ogwr yn llifo trwy'r dref, gyda'r Nant Morfa yn ei chyfarfod ger Meysydd y Bragdy. Mae'r Afon Ewenni yn llifo ar gyrion y dref yn Nhredŵr i gyfarfod yr Ogwr ger Castell Ogwr ar ben yr aber.

Cysylltiadau ffyrdd a rheilffordd

Mae Pen-y-bont yn agos i gyffyrdd 35 a 36 traffordd yr M4, hanner ffordd rhwng dinas Abertawe a dinas Caerdydd.
Mae gan Pen-y-bont orsaf rheilffordd ar lein y Great Western, gyda gwasanaethau cyflym i ddinas Llundain ac Abertawe. Mae yna orsaf arall ym Melin Wyllt ar lein Maesteg. Mae gwasanaethau lleol yn rhedeg i Gaerdydd a Gorllewin Lloegr ar y brif lein a lein Bro Morgannwg. I'r gorllewin mae gwasanaethau lleol i Abertawe a Gorllewin Cymru. Hefyd mae gwasanaethau lleol i Faesteg. Gweithredir y gwasanaethau lleol gan Trafnidiaeth Cymru, a'r gwasanaethau cyflym gan Great Western Railway.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[5]^[6]^[7]^[8]

Cyfrifiad 2011

Poblogaeth cymuned Pen-y-bont ar Ogwr (pob oed) (14,912)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Pen-y-bont ar Ogwr) (1,289)			8.9%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Pen-y-bont ar Ogwr) (11688)			78.4%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Pen-y-bont ar Ogwr) (2,834)			42.6%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Adeiladau a chofadeiladau

Castell Coety
Castell Newydd
Eglwys Sant Illtyd
Island Farm
Yr Hen Bont

Enwogion

Huw Edwards, cyflwynwr newyddion y BBC
David Emanuel (cynllunydd ffasiwn)
Gavin Henson (chwaraewr rygbi)
Robert Howley (chwaraewr rygbi)
Amanda Levete (pensaer)
Gareth Llewellyn (chwaraewr rygbi)
JPR Williams (chwaraewr rygbi)
Michael Williams, Barwn Baglan (1949 – 2017), diplomydd

Ysgolion

Ysgol Gyfun Brynteg
Ysgol Gyfun Bryntirion
Ysgol Gyfun Pencoed
Ysgol Gyfun Ynysawdre
Ysgol Gyfun Ogwr
Ysgol Gynradd Penybont
Ysgol Gynradd yr Hen Gastell
Ysgol Gynradd Bragle
Ysgol Gynradd Gymraeg Bro Ogwr
Ysgol Gynradd Tremaen
Ysgol Archddeon John Lewis yr Eglwys yng Nghymru
Ysgol Gynradd Llidiart
Ysgol Plant Bach Bryntirion
Ysgol Plant Iau Llangewydd
Ysgol Gynradd Brynmenyn
Ysgol Gynradd Ffaldau
Ysgol Gynradd Betws

Hamdden

Ceir Coetir Ysbryd Llynfi ar gyrion tref Maesteg sy'n ardal o goedwig ac hamdden gyda llwybrau cerdded, rhedeg a seiclo. Planwyd y coetir ar safle hen bwll glo Coegnant a Golchfa Maesteg.