Marwnad yr Ehedydd
Mae "Marwnad yr Ehedydd" yn gân werin draddodiadol a gyhoeddwyd yn wreiddiol ar ffurf un pennill sengl gan Gymdeithas Alawon Gwerin Cymru yn 1914.[1] Priodolwyd y gân i Edward Vaughan, Plas-rhiw-Saeson, a gasglwyd gan Soley Thomas.
| Enghraifft o'r canlynol | cân werin  |
|---|---|
| Cyhoeddwr | Cymdeithas Alawon Gwerin Cymru |
| Iaith | Cymraeg |
| Dyddiad cyhoeddi | 1914 |
Bu dyfalu ei bod yn un o'r caneuon hynaf sy'n bodoli yn y Gymraeg, oherwydd gall yr ehedydd yn y gân fod yn gyfeiriad mewn cod at Owain Glyndŵr ac y gallai un o'i ddilynwyr fod wedi'i hysgrifennu. Mae'r pennill sengl wedi ei 'ffrwydro'[2] i ganeuon hirach o leiaf bedair gwaith. Y cyntaf oedd gan Enid Parry, [3][4] pan ychwanegwyd tri phennill arall, am adar eraill. Cyhoeddwyd ei geiriau hi hefyd mewn dau lyfr o ganeuon gwerin Cymraeg.[5] [6]
Ysgrifennwyd ail fersiwn gan Albert Evans-Jones (enw barddol Cynan),[7] ychwanegu pedwar pennill eto am adar eraill.
Defnyddiwyd yr ail fersiwn yma gan Bryn Terfel ar CD[8], a gan Arfon Gwilym ar gyfer Trac Cymru (Datblygu Gwerin Cymru).[9]
Defnyddir alaw wedi ei haddasu ychydig, o'i chymharu â'r recordiad maes gwreiddiol, mewn rhai cyhoeddiadau a recordiadau.[10]
Yn 1979, creodd Myrddin ap Dafydd drydedd fersiwn o'r geiriau, yn seiliedig ar y syniad ei fod am Glyndŵr, ar gyfer y grŵp gwerin Plethyn a'i rhyddhaodd ar gasét o'r enw 'Blas y Pridd', ac wedi hynny yn 1990 ar gryno ddisg.[11]
Yn ystod dathlu 600 mlwyddiant gwrthryfel Glyndŵr, ysgrifennodd Myrddin ap Dafydd bedwaredd fersiwn gan ychwanegu pum pennill i'r gwreiddiol, o'r enw 'Mawl yr Ehedydd'.[12]