Kanafeh
Pwdin o'r Dwyrain Caol yw Kanafeh. Fe'i gwneir gyda thoes ffilo, neu semolina, wedi'i socian mewn sirup melys ac fel arfer wedi'i haenu â chaws, neu gyda chynhwysion eraill fel hufen neu gnau.[1] Mae'n boblogaidd yn y byd Arabaidd, yn enwedig y Lefant a'r Aifft, ac ymhlith Palesteiniaid. Yn ogystal, ceir amrywiolion yn Nhwrci, Gwlad Groeg, a'r Balcanau.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | bwyd  |
|---|---|
| Math | pwdin, Crwst |
| Rhan o | Levantine cuisine, Turkish cuisine, coginiaeth yr Aifft, Arab cuisine |
| Yn cynnwys | caws, siwgr, Kadaif Noodles |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Yn Arabeg, mae'r gair kunāfa yn gyfeirio at y toes-llinyn (string pastry) ei hun, neu at y ddysgl gyfan. Yn Nhyrceg, gelwir y toes-llinyn yn tel kadayıf, a'r pwdin ei hun yn künefe. Yn y Balcanau, gelwir y toes (neu'r crwst) wedi'i falu yn kadaif,[2] ac yng Ngwlad Groeg fel kataifi, ac mae'n sail i wahanol brydau wedi'u rholio neu ar ffurf haenu, gan gynnwys teisennau pwdin gyda chnau a surop melys.
Un o'r paratoadau mwyaf adnabyddus o kanafeh yw knafeh nabulsiyeh, a darddodd yn ninas Nablus, Palesteina,[3] a dyma'r pwdin Palesteinaidd mwyaf cynrychioliadol ac eiconig.[4][5] Ceir hefyd Knafeh nabilsiyeh sy'n defnyddio caws gwyn o'r enw Nabulsi.[6][7] Mae'n cael ei baratoi mewn dysgl fas fawr gron, ac mae'r crwst wedi'i liwio â lliw bwyd oren, ac weithiau gyda chnau pistachio wedi'i falu.
Tarddiad y gair
Mae'r Gymraeg yn benthyg y gair o'r Lefant ac Arabeg yr Aifft, ac yn ei drawslythrennu'n eang fel kanafeh, kenafeh, knafeh, kunafah, kunafeh, konafa neu kunafa, ac amrywiadau tebyg.[8][9] Ei ffurf mewn Arabeg yw كنافة , neu kunāfa o'i drawslythrennu.
Mae rhai ffynonellau'n nodi ei fod yn dod o'r gair Coptig Aifft kenephiten, sy'n golygu bara neu gacen.[10][11][12] Fe'i ceir yn straeon yr Aifft yn Alf laylaẗ wa-laylaẗ.[11] Barn arall yw ei fod yn dod o wreiddyn Semitaidd gydag ystyr "ochr" neu "adain", o'r kanafa Arabeg, "i ystlys neu amgáu".[13][14]
Hanes
Stori gyffredin yw bod y ddysgl wedi'i chreu, a'i rhagnodi gan feddygon, i fodloni newyn y caliphs yn ystod Ramadan. Dywedir bod y stori wedi digwydd yn Fatimid yr Aifft, neu yn yr Umayyad Caliphate yn Syria.[15] Adroddir hefyd iddo gael ei grybwyll yn ysgrifenedig mor gynnar â'r 10g, a'i fod o darddiad Fatimid.[16][17][18] Fodd bynnag, nid yw'r seigiau a grybwyllir mewn testunau hanesyddol o reidrwydd yr un fath â'r fersiynau modern o kanafeh.
Nid yw Kitab al-Tabikh (Llyfr y Prydau) o'r 10g gan Ibn Sayyar al-Warraq, yn crybwyll y gair kunāfa, na disgrifiad o'r ddysgl fel y'i gelwir heddiw. Fodd bynnag, mae'n cynnwys pennod ar bwdinau a wnaed gyda'r qatāyif cysylltiedig, sy'n golygu crêpes, y mae'r gair Twrceg kadayıf a'r gair Groeg kataïfi deillio ohonynt. Mewn un rysáit, mae qatāyif wedi'u stwffio â chnau, wedi'u ffrio'n ddwfn, a'u gorchuddio â surop siwgr mêl, sydd yn ei hanfod yn ddigyfnewid yr un a fersiwn heddiw o'r pwdin. Disgrifir hefyd crêpes tenau mawr sy'n debyg i ffabrig, o'r enw ruqāq, wedi'i goginio ar ddalen gron o fetel o'r enw tābaq, wedi'i haenu â ffrwythau, a gwlyb siwgr.[19]
Mae Kitab al tabikh fi-l-Maghrib wa-l-Andalus (Llyfr Prydau o Mahgreb ac Al-Andalus) anhysbys o'r 13g yn defnyddio'r gair 'kunāfa' i ddisgrifio crêpe wedi'i wneud â batter tenau ar badell Indiaidd neu "ddrych" (sef y tābaq), ac yn dweud ei fod yn cyfateb i ruqāq. Mae hefyd yn rhoi rysáit ar gyfer Abbasid Qatāyif (a'r crêpes yn cael eu galw'n musahhada yn Al-Andalus), sy'n defnyddio'r un kunāfa, ond mae'n deneuach, "fel meinwe mân, mân". Mae'n rhoi nifer o ryseitiau pwdin ar gyfer kunāfa, lle mae'r crêpes yn cael eu gweini wedi'u haenu â chaws ffres, wedi'u pobi, a'u gorchuddio â mêl a surop rhosyn; neu eu torri'n greision fel dail rhosyn a'u coginio gyda mêl, cnau, siwgr a dŵr rhosod.[20]
Mae Ibn al-Jazari yn rhoi cyfrif am arolygydd marchnad o'r 13g a farchogodd trwy Damascus gyda'r nos, gan sicrhau ansawdd kunāfa, qatā'if, a bwydydd eraill sy'n gysylltiedig â Ramadan, yn ystod y cyfnod Mamluk.[21]
Amrywiadau
Kanafeh Nabulsieh
Tarddodd Kanafeh Nabulsieh yn ninas Nablus, Palesteina,[22][23] dyna'r enw Nabulsieh. Mae Nablus yn dal i fod yn enwog am ei kanafeh, sy'n cynnwys caws gwyn ysgafn ac arwyneb gwenith wedi'i falu, sydd wedi'i orchuddio â surop siwgr . Yn y Lefant a'r Aifft, yr amrywiad hwn o kanafeh yw'r mwyaf cyffredin.
Kadayıf a künefe
Yn rhanbarth Hatay yn Nhwrci, a arferai fod yn rhan o Syria ac sydd â phoblogaeth Arabaidd fawr, gelwir y crwst yn künefe a gelwir y stribedi yn tel kadayıf. Defnyddir caws lled-feddal fel Urfa peyniri (caws Urfa) neu Hatay peyniri (caws Hatay), wedi'i wneud o laeth amrwd, yn y llenwad.[24] Wrth wneud y künefe, nid yw'r kadayıf yn cael ei rolio o amgylch y caws; yn lle hynny, rhoddir caws rhwng dwy haen o'r stribedi kadayıf. Mae wedi'i goginio mewn platiau copr bach, ac yna'n cael ei weini'n boeth iawn mewn surop gyda hufen tolch (caiac) a'i orchuddio â phistachios neu gnau Ffrengig. Yn y bwyd Twrcaidd, mae yna hefyd yassı kadayıf ac ekmek kadayıfı, nad ydynt wedi eu gwneud o'r stribedi.
Kadaif
Yn yr amrywiad hwn, a elwir hefyd yn καταΐφι (kataïfi) neu κανταΐφι (kadaïfi) mewn Groeg, defnyddir yr edafedd i wneud gwahanol fathau o grwst, fel tiwbiau neu nythod adar, yn aml gyda llenwad o gnau wedi'u torri fel mewn baklava.
Gweler hefyd
- Ekmek kadayıfı, cwstard bara Twrcaidd
- Rhestr o grwst
- Coginio Palestina
- Phyllo
- Qatayef, melysion tebyg i dwmplen sy'n cynnwys rhai o'r un cynhwysion
Oriel
Kanafeh yn Jerwsalem
Dirwy Kanafeh (na'ama)
Kanafeh Nabulsieh
Siop Kanafeh, Hen Ddinas Jerwsalem
.jpg)
