Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1983

Cynhaliwyd Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1983 ar 9 Mehefin 1983. Cafodd y Ceidwadwyr fwyafrif aruthrol o 144 sedd, dan arweinyddiaeth Margaret Thatcher - y mwyafrif mwyaf ers 1945.

Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1983

← 1979 9 Mehefin 1983 1987 →
Pob un o'r 650 sedd ar gyfer Tŷ'r Cyffredin. 326 sedd sydd angen i gael mwyafrif
Nifer a bleidleisiodd	72.7%
Plaid cyntaf Yr ail blaid Y drydedd blaid   Arweinydd Margaret Thatcher Michael Foot David Steel Y Blaid Ryddfrydol (uchod) Roy Jenkins (SDP) Plaid Ceidwadwyr Llafur SDP–Liberal_Alliance Arweinydd ers 11 Chwefror 1975]] 4 Tachwedd 1980 7 Gorffennaf 1976 (Steel) 2 Gorffennaf 1982 (Jenkins) Sedd yr arweinydd Finchley Blaenau Gwent Tweeddale Ettrick a Lauderdale (Steel) Glasgow Hillhead (Jenkins) Etholiad diwethaf 339 sedd, 43.9% 269 sedd, 36.9% 11 sedd, 13.8% (Rhyddfrydwyr yn unig) Seddi a enillwyd 397 209 23 (6 SDP, 17 Rhyddfrydwyr) Newid yn y seddi 58 60 12 Pleidlais boblogaidd 13,012,316 8,456,934 7,780,949 Canran 42.4% 27.6% 25.4% Gogwydd 1.5% 9.3% 11.6%
Y Prif Weinidog cyn yr etholiad Margaret Thatcher Ceidwadwyr Y Prif Weinidog wedi'r etholiad Margaret Thatcher Ceidwadwyr

Roedd yr wrthbleidiau wedi'u hollti'n eitha cyfartal, rhwng Llafur a Chynghrair y SDP-Rhyddfrydwyr. Dyma oedd perfformiad gwaethaf Llafur ers 1918, gyda'u canran o'r bleidlais yn syrthio tair miliwn ers yr etholiad blaenorol yn 1979. Golygai hyn i'r gogwydd o 4% fynd i gyfeiriad y Ceidwadwyr, a gafodd fwyafrif o 144 sedd. Er hyn, roedd cyfanswm pleidleisiau'r Ceidwadwyr wedi lleihau 700,000. Yn anarferol iawn, gwelwyd y blaid a oedd yn y Llywodraeth (y Ceidwadwyr) yn cynyddu nifer eu seddi.

Roedd y bedair mlynedd cyn yr etholiad wedi bod yn llawn o drafferthion i Thatcher: diweithdra wedi llamu wrth iddi ymdrechu i ffrwyno chwyddiant a oedd ar garlam am y rhan fwyaf o'r 70au. Ar ddechrau 1982 roedd y nifer a oedd yn ddiwaith ymhell dros dair miliwn - am y tro cyntaf ers yr Ail Ryfel Byd. Ac roedd dirwasgiad yn yr economi yn cnoi ers dwy flynedd. Ond, roedd penderfyniad Thatcher i hawlio'n filwrol Ynysoedd y Falklands, neu'r Malvinas, wedi troi'r etholwyr i'r gorlan Geidwadol, a daeth Thatcher yn boblogaidd unwaith eto - yn enwedig yn Lloegr.^[1]

Roedd y Gynghrair SDP-Rhyddfrydwyr yn agos iawn i Lafur yn y ras, dim ond cant neu ddau o bleidleisiau a 25% o'r bleidlais, ond roedd cryn dipyn yn llai o seddau ganddynt ar ddiwedd y dydd. Dyma'r ganran uchaf i drydedd plaid ei chael mewn etholiad cyffredinol yn y DU (cofnodir hyn yn 2014); canlyniad hyn oedd ymgyrch gref gan y Gynghrair i sefydlu system bleidleisio tecach a fyddai'n cynnwys elfen o gynrychiolaeth gyfrannol yn hytrach na System etholiadol 'y cyntaf i'r felin'. Etifeddwyd yr ymgyrch hon, flynyddoedd yn ddiweddarach gan y Blaid Ryddfrydol.

Ymddiswyddodd arweinydd y Blaid Lafur, Michael Foot, ychydig wedi'r etholiad; roedd wedi bod wrth y llyw ers ymddiswyddiad James Callaghan a oedd yn Brif Weinidog Llafur rhwng 1976 a 1979. Etholodd Llafur Gymro ar ei ôl - Neil Kinnock. Yn yr etholiad hon, gwelwyd dau lanc ifanc yn cael eu hethol yn Aelodau Seneddol am y tro cyntaf: Tony Blair a Gordon Brown.