Afon Mississippi

Daw'r gair 'Mississippi'" ei hun o 'Misi zipi', y gair Ffrengig o'r enw 'Anishinaabe' (Ojibwe neu Algonquin) a ddefnyddid am yr afon, Misi-ziibi (Afon Fawr).

Lleolir tarddle Afon Mississippi yn y corsdiroedd eang ger Duluth (ar lan Llyn Superior) yng ngogledd Minnesota. Yn y dalaith honno mae hi'n llifo heibio i ddinasoedd Minneapolis a St. Paul. Rhwng de Minnesota a St. Louis mae'r afon yn nodi'r ffin rhwng taleithiau Iowa a Missouri i'r gorllewin a Wisconsin ac Illinois i'r dwyrain. Ger Davenport yn Iowa mae camlas yn cysylltu'r afon â Llyn Michigan, i'r gogledd o Chicago. Yn ymyl St. Louis mae afon fawr Missouri yn ymuno â hi o'r gorllewin. Yn nes ymlaen i'r de, ger tref Cairo, daw Afon Ohio i ymuno â'r afon fawr; mae ffiniau tair talaith - Missouri, Illinois a Kentucky - yn cwrdd yno.

Llifa'r afon yn ei blaen trwy'r gwastadiroedd eang i dref Memphis ac yn nodi'r ffin rhwng Arkansas a Tennessee. Yr afon fawr nesaf i ymuno â hi yw Afon Arkansas ac mae'n llifo heibio i iseldiroedd talaith Mississippi ei hun ar ei lan ddwyreiniol. Yna mae'n rhedeg ar hyd y ffin rhwng Louisiana a Mississippi ond am ran olaf ei thaith hir rhed drwy Louisiana yn unig, gan fynd heibio i Baton Rouge a thorri i fyny yn gyfres o sianelu cymhleth a elwir the Passes wrth fynd heibio i Orleans Newydd a chyrraedd Gwlff Mecsico ar isthmws o dir aliwfial sy'n ymestyn allan i'r gwlff hwnnw.^[5][6]

Yn enwog am ei llongau stêm, mae'n un o afonydd masnachol prysuraf y byd, gyda phorthleoedd pwysig yn St. Louis ac Orleans Newydd. Newidiodd oes yr agerlongau fywyd economaidd a gwleidyddol y Mississippi, yn ogystal â natur teithio ei hun. Newidiwyd y Mississippi yn llwyr erbyn oes yr agerlong wrth iddi drawsnewid yn fasnach dwristaidd lewyrchus.

Gellir rhannu Afon Mississippi yn dair rhan:

1. y Mississippi Uchaf, yr afon o'i blaenddyfroedd i'r cymer ag Afon Missouri;
2. y Mississippi Canol, sy'n is i lawr o'r Missouri i Afon Ohio; a'r
3. Mississippi Isaf, sy'n llifo o'r Ohio i Gwlff Mecsico.

Pan gaiff ei fesur o'i ffynhonnell draddodiadol yn Llyn Itasca, mae gan y Mississippi hyd o 2,320 milltir (3,730 km). Pan gaiff ei fesur o fan pellaf y ffynhonnell (sef tarddiad y nant hiraf) hy y ffynhonnell fwyaf pell o'r môr, Gwanwyn Brower yn Montana, mae ganddi hyd o 3,710 milltir (5,970 km), sy'n golygu mai hi yw'r bedwaredd afon hiraf yn y byd ar ôl afon Nîl, Amazonas a'r Yangtze.^[7]

Yn ei ffynhonnell yn Llyn Itasca, mae Afon Mississippi tua 3 troedfedd (0.91 m) o ddyfnder. Mae dyfnder cyfartalog Afon Mississippi rhwng Saint Paul a Saint Louis rhwng 9 a 12 troedfedd (2.7–3.7 m), a'r rhan ddyfnaf yw Llyn Pepin, sy'n 20–32 troedfedd (6–10 m) o ddyfnder ar gyfartaledd ac sydd â dyfnder mwyaf o 60 troedfedd (18 m). Rhwng Saint Louis, Missouri a Cairo, Illinois, mae'r dyfnder ar gyfartaledd yn 30 troedfedd (9 m). O dan Cairo, lle mae Afon Ohio yn ymuno â hi, mae'r dyfnder ar gyfartaledd yn 50–100 troedfedd (15–30 m). Mae rhan ddyfnaf yr afon yn New Orleans, lle mae'n cyrraedd 200 troedfedd (61 m) o ddyfnder.^[8][9]

• 
  Stemar rodli, St Louis
• 
  Llyn Itasca ar Afon Mississippi
• 
  Hannibal, Missouri

Many of the communities along the Mississippi River are listed below; most have either historic significance or cultural lore connecting them to the river. They are sequenced from the source of the river to its end.

• Mississippi, y dalaith.