عەبدولعەزیز ئالسعوود
عەبدولعەزیز بن عەبدولڕەحمان ئالسعود (بە عەرەبی: عبد العزیز بن عبد الرحمن آل سعود) ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ – ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣)[١] لەناو دنیای عەرەبدا بە تاک ناوی عەبدولعەزیز ئەناسرێ، لە ڕۆژئاواش بە «ئیبن سعود». یەکەم پاشا و دروستکەری سعودییە بوو کە بۆخۆی سێیەم دەوڵەتی دروستکراوی سعوودییە.
| عەبدولعەزیز ئالسعوود | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| پاشای سعودییە | |||||
| فەرمانڕەوایی | ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ – ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣ | ||||
| Bay'ah | ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| جێگر | سعوود | ||||
| میرنشینی نەجدە و حسێ | |||||
| ماوەی دەسەڵات | ١٣ی کانوونی دووەمی ١٩٠٢ – ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| پێشوو | عەبدولعەزیز کوڕی موتائیب ئەلڕەشید وەک ئەمیری جەبەل شەممار | ||||
| پاشای حیجاز | |||||
| ماوەی دەسەڵات | ٨ی کانوونی دووەم ١٩٢٦ – ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| پێشوو | عەلی | ||||
| ھاوسەر | See
| ||||
| منداڵ(ەکان) (among others) | See
| ||||
| |||||
| خێزان | کۆشکی سعوود | ||||
| باوک | عەبدولڕەحمان کوڕی فەیسەڵ | ||||
| دایک | سارا کچی ئەحمەد ئەلسەودیری | ||||
| لەدایکبوون | ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ ڕیاز، میرنشینی نەجدە | ||||
| مردن | ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣ (٧٨ ساڵ ژیاوە) Ta'if, Saudi Arabia | ||||
| ناشتن | Al Oud cemetery, ڕیاز | ||||
ژیانی سەرەتایی و بنەڕەتی خێزان
ئیبن سعود لە ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ لە ڕیاز لە دایک بووە[٢][٣] کوڕی عەبدولڕەحمان بن فەیسەڵ، کۆتا فەرمانڕەوای میرنشینی نەجدە، دەوڵەتی دووەمی سعودییە بوو، شێخایەتییەکی خێڵەکیی بوو کە لەسەر ڕیاز دا ناوەندەکەی بوو دایکی ئیبن سعود ئەندامی بنەماڵەی سوەدیری بوو.[٤] سارا کچی ئەحمەد ئەلسەودیری[٥] ئەو لە ساڵی ١٩١٠ کۆچی دوایی کرد[٦] خوشک و براکانی کە لە فەیسەڵ بوون، نورا، بازا، حەیا و سعد.[٧]
خێزانی ئیبن سعود لە ١٣٠ ساڵی ڕابردوودا لە ناوەندی عەرەبستان دا دەسەڵات بوون سعودییەکان لەژێر کاریگەری و ئیلھامی وەھابیزمدا پێشتر ھەوڵی کۆنترۆڵکردنی بەشی زۆری نیمچە دوورگەی عەرەبیان داوە لە شێوەی میرنشینی «دەوڵەتی یەکەمی سعودییە»، تا سەرەتای سەدەی نۆزدە لەلایەن سوپایەکی عوسمانییەوە لەناو جەنگی عوسمانی - وەھابیدا لەناوی بردبوو.[٨]
ساڵی ١٨٩٠، ماڵی ڕکابەرە ناوچەیییە درێژخایەنەکانی سعود، کە ڕاشدییەکان، ڕیازیان داگیرکرد. ئیبن سعود لەو کاتەدا ١٥ ساڵ بوو.[٩] خۆی و خێزانەکەی سەرەتا پەنایان بۆ ئەلمورە برد، ھۆزی بێدوین لە بیابانی باشووری عەرەبستان. دواتر ئال سعودەکان بەرەو قەتەر بەجێیان ھێشت و دوو مانگ لەوێ مانەوە.[١٠] شوێنی وەستانی داھاتوویان بەحرەین بوو کە بە کورتی تێیدا مانەوە دەوڵەتی عوسمانی ڕێگەی پێدان لە کوێت جێگیر بن،[١١] ئەوان لەوێ نیشتەجێ بوون کە نزیکەی دە ساڵ لەوێ نیشتەجێ بوون[١٠]
لە بەھاری ١٩٠١ دا ئیبن سعود و چەند خزمێک لەوانە برایەکی نیو برا و محەممەد و چەند ئامۆزایەک، بە مەبەستی ھێرش کردنە سەر نەجدەکە، بە ئامانجی سەرەکی ئەو ھۆزانەی کە لەگەڵ ڕەشیدییەکان نرابوون، بە ئامانج گیرابوون وەک ئەوەی ئەو ھێرشکردنە قازانجبەخش بوو، زیاتر بەشداربووانی ڕاکێشا ژمارەی ئەو سەرکردانە گەیشتە ٢٠٠ کەس، بەڵام لە مانگەکانی دوای خۆیدا ژمارەکان کەم بوویەوە.[ژێدەر پێویستە]
لە پاییزدا کۆمەڵە لە حەرەس یابرین چادریان ھەڵدا. لەکاتی چاودێریکردنی مانگی ڕەمەزاندا بڕیاریدا ھێرش بکاتە سەر ڕیاز و لەئەلڕەشیدەوە بیباتە سەر لە شەوی ١٥ی کانوونی دووەمی ١٩٠٢ دا ٤٠ پیاوی بەسەر دیوارەکانی شارەکەدا بەسەر دار خورما لاردا برد و شارەکەی برد.[١٢] پارێزگاری ڕەشیدی شارەکە، عەجەلان، لەبەردەم قەڵای تایبەتی خۆیدا کوژرا. سە بارە ت بە و شارە سعودییە دەستپێکی سەرەتای سەرەتای وڵاتی سعودییەی دیاری کرد.
