Spisak ilirskih vladara
Lista ilirskih vladara predstavlja vladare ilirskih plemena i države (država) od početka IV stoljeća do završetka perioda ilirske samostalnosti.
Iliri nisu ostavili nikakve pisane dokumente o svojoj prošlosti. Sve što se o njima zna zasniva se na tekstovima grčkih i rimskih autora, koji ih nazivaju „barbarima“. Grci identifikuju Ilire kao etnos koji se razlikuje od Makedonaca, Tračana, plemena u Epiru i njih samih. Arheološki nalazi (metalni proizvodi, keramika) na širokoj ilirskoj teritoriji, pokazuju da su Iliri i Grci bili u kontaktu već tokom VIII i VII stoljeća, pogotovo od vremena osnivanja kolonija na obalama Jonskog i Jadranskog mora: Epidamnus (Drač), Appolonia, Issa (Vis), Pharos (Hvar).[1]
Prvi pomen Ilira u međugrčkim odnosima vezan je za 424. god. pne.[2] Tada je došlo do rata Makedonaca na čelu sa kraljem Arhalejem i sjevernomakedonskog plemena Linkesta sa kraljem Arabajem, koje je živjelo u današnjoj oblasti Pelagoniji i grada Bitole. Linkesti su se već decenijama borili za svoju nezavisnost protiv sve moćnije dinastije Argeada. Iliri, sa svojim vladarem Sirom (Strabon navodi da je Sira vladar a ne i kralj), koji je oženio Arabajevu kćerku, stali su na stranu linkestidskog vladara [3] Kasnije se njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica, dok su je predhodno zvali Ilirka i varvarka), udala za makedonskog kralja Amintu i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II. Bez obzira na ženidbu kralja Aminte sa ilirskom princezom, upadi Ilira na makedonsku teritoriju nisu prestajali, jer je novi vladar Ilira postao Bardil (prvi ilirski kralj).
Ilirski vladari
Ilirske ličnosti u legendama
Postoji nekoliko grčkih legendi, koje pod okriljem drugačijeg mitološkog svijeta i geografije iznose stvarne događaje i kontakte Grčke sa Ilirima, svojim sjevernim susjedima:[4][5]
- Kadmo, Feničanin, koji je u potrazi za sestrom Evropom, došao međi Ilire [6]
- Harmonija, Kadmova žena
- Polifem, jednoki kiklop, Ilirov otac
- Galatija, Polifemova žena i Ilirova majka
- Ilir, Kadmov i Harmonijin sin, rodonačelnik Ilira[4]
Ilirovi sinovi
- Enheleus, rodonačelnik Enhelejaca[7]
- Autarus, rodonačelnik Autarijata
- Dardanus, rodonačelnik Dardanaca
- Medus, rodonačelnik Meda
- Taulas, rodonačelnik Taulanata
- Perhebus, rodonačelnik
Ilirove kćerke
- Parto, rodonačelnica Partina
- Daorto, rodonačelnica Daorsa
- Dasaro, rodonačelnica Dasareta
Slijedeći u genealogiji
- Panonius, Autarusov sin, rodonačelnik Panona
- Skordiskus, Panoniusov sin, rodonačelnik Skordiska
- Tribalus, Panoniusov sin, rodonačelnik, Tribala
U Homerovoj Ilijadi
- Pirehmo, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, ubio ga Patroklo[5]
- Asteropej, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, poslije Pirehma
- Enej, vladar Dardanaca u Trojanskom ratu
Ilirski vladari iz plemena Dardanaca
U danačnjoj historiografiji ilirski vladari od Bardila do Mitila se svrstavaju u pleme Dardanaca[8],[9], Grabea[10] ili Enhelejaca.
- Sira, vladar saveza plemena (kraj V-početak IV vijeka p. n. e. ). Njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica) se udala za makedonskog kralja Amintu III i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II.
- Bardil, prvi imenovani ilirski kralj (393-359. p. n. e.),[8]
- Grab, kralj (356-344. pne),[10]
- Pleurat I, kralj.[10]
- Klit, kralj (335-325. pne), poznat po borbi sa Aleksandrom Makedonskim[9]
- Bardil II, kralj (302-280. pne), udao je kćerku za epirskog kralja Pira
- Monun, kralj (280-270. pne), prvi kralj koji je kovao novac[8][11]
- Mitil, kralj (270-260. pne) , poznat po kovanom novcu[11]
- Longar, prvi izričito naveden kao dardanski kralj[7]
- Bato, drugi spomenuti dardanski kralj (3-2. vek p. n. e.)[12][13]
Ilirski vladari iz plemena Taulanata
_(English).svg)
Ilirski vladari iz plemena Ardijejaca
- Pleurat II, kralj (260-250. pne)
- Agron, kralj (250-231. pne),[15]
- Pines, Agronov sin (231-217. pne), zbog maloljetnosti, vlada pod zaštitom maćehe Teute, Demetrija Hvarskog i strica Skerdilaide.
- Teuta, druga Agronova žena, vladala umjesto maloljetnog Pinesa[16]
- Demetrije Hvarski, vladala umjesto maloljetnog Pinesa[16]
- Skerdilaid, kralj (219-206. pne), suvladar mu je sin Pleurat II.[17]
- Pleurat III, ilirski kralj (206-180. pne), Skerdilaidin sin
Ilirski vladari iz plemena Histra
Ilirski vladari iz plemena Dalmata
- Verzo, vladar Dalmata u ratu sa Oktavijanomom[17]
- Testimos, vladar Dalmata u ratu sa Oktavijanom
Ostale historijske ilirske ličnosti
- Audata, kćerka ili unuka kralja Bardila, kasnije makedonska kraljica, prva žena makedonskog kralja Filipa II, uzela grčko ime Euridika
- Bircena, kćerka ilirskog kralja Bardila II, kasnije epirska kraljica, udata za kralja Pira
- Triteuta, prva Agronova žena, kasnije se udala za Demetrija Hvarskog
- Etuta, kćerka dardanskog prvaka Monuna, udata za ardijejskog kralja Gencija
- Monun II Dardanski, dardanski vladar, u albanskim izvorima i kralj, udao kćerku za ardijejskog kralja Gencija
- Karavancijus, brat kralja Gencija
- Skerdilaida, sin kralja Gencija
- Pleurat, sin kralja Gencija
- Balej, nepoznati vladar Ilira, čije postojanje nije potvrđeno pisanim izvorima. Prema opštehrivaćanom mišljenju Artura Evansa sjedište mu se nalazilo u Risnu, poslije 167. god. pne. Pojavljuje se nakon Gencija, sa bogatom emisijom novca iz Risna i sa Hvara.[19] Nakon istraživanja poljskih arheologa, datiranja radioaktivnom metodom C14 i analizom keramike koja se pojavljuje zajedno sa serijom novca, Balej je vladao sredinom III vijeka p.n.e, sa sjedištem u Risnu.[20]
- Pines, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
- Baton Breučki, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
- Baton Desidijatski, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[22]
Strani vladari
Kraljevi Makedonije i Epira
- Filip II Makedonski, poslije pobjede nad Ilirima 358. god. pne. pripojio Makedoniji dijelove Ilirske kraljevine[9][14]
- Aleksandar Veliki, ugušio ilirsku pobunu 333. god. pne i obezbijedio sigurnost sjevernih granica prije pohoda u Aziju
- Kasander, pripojio dijelove ilirske obale Makedoniji[18]
- Antigonus I, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Demetrius I, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Antigonus II Gonatas, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Demetrije II, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Antigona III Doson, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Filip V Makedonski, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Perzej, vladao dijelovima južne i istočne Ilirije
- Pir, vladao dijelovima južne Ilirije u vrijeme Monuna.
- Aleksandar II, epirski kralj, vladao dijelovima južne Ilirije u vrijeme Monuna.
Literatura
- Cabanes, Pierre (1988). Les illyriens de Bardylis à Genthios 1 csillagozás IVe-IIe siècles avant J.-C. Amazon (French) Paperback.
- Dr Životije Đorđević, Kosovo i Metohija kroz vekove, Jagodina, 2009.
- Dragan Brujić, Vodič kroz svet antike, Beograd, 2005.
- Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Beograd, 2000.
- Bojanovski, Ivo (1988). BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA. ANUBiH, Sarajevo.
- Miočević, Duje Rendić (1968). Ilirski vladari u svjetlu numizmatičkih i epigrafskih izvora (PDF). Historijski zbornik, Povijesno društvo Hrvatske, Zagreb. Arhivirano s originala (PDF), 30. 1. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
- Papazoglu, Fanula (1969). Poreklo i razvoj ilirske države. ANUBiH - DJELA KNJIGA XXX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l. SARAJEVO. Arhivirano s originala, 14. 7. 2020. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- Papazoglu, Fanula (1967). Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba. Tribali, Autarijati, Dardanci, Skordisci i Mezi (PDF). ANUBiH, Sarajevo. Arhivirano s originala (PDF), 23. 9. 2018. Pristupljeno 28. 3. 2020.
Reference
