Hipofosfatemija

Hipofosfatemija je poremećaj elektrolita, u kojem postoji nizak nivo fosfata u krvi. Simptomi mogu uključivati slabost, poteškoće s disanjem i gubitak apetita. Komplikacije mogu uključivati napade, komu, rabdomiolizu ili omekšavanje kostiju.

Uzroci uključuju poremećaj upotrebe alkohola, ponovno hranjenje kod onih sa pothranjenošću, dijabetsku ketoacidozu, opekotine, hiperventilaciju i određene lijekove. Može se javiti i u uslovima sa hiperparatireoidizmom, hipertireozom i Cushingovim sindromom. Dijagnosticira se na osnovu koncentracija fosfata u krvi, ako je manja od 0,81 mmol/L(2,5 mg/dL). Kada su nivoi niži od 0,32 mmol/L (1,0 mg / dL), smatra se teškom.^[1]

Liječenje ovisi o osnovnom uzroku. Fosfati se mogu davati oralno ili injekcijom u venu. Hipofosfatemija se javlja kod oko 2% ljudi u bolnici i 70% ljudi u bolničkoj jedinici za intenzivnu njegu (JIL).^[2][3]

• Disfunkcija i slabost mišića se događa u glavnim mišićima, ali se može manifestovati i kao: diplopija, nizak minutni minutni volumen, disfagija i respiratorna depresija, zbog slabosti respiratornih mišića.
• Promjene mentalnog statusa može varirati od razdražljivosti do velike zbunjenosti, delirija i kome.
• Disfunkcija bijelih krvnih zrnaca, uzrokujući pogoršanje infekcija.
• Nestabilnost ćelijskih membrane, zbog niskih nivoa adenozin-trifosfata (ATP) – može prouzrokovati rabdomiolizu, s povećanim nivoom kreatin fosfokinaze u serumu, a također i hemolčitsku anamiju.
• Povećani afinitet za kisik u krvi , uzrokovan smanjenom proizvodnjom 2,3-bisfosfoglicerinske kiseline.

• Sindrom hranjenja uzrokuje potražnju za fosfatom u ćelijama zbog djelovanja heksokinaze, enzima koji veže fosfat na glukozu da započne metabolizam glukoze. Također, proizvodnja ATP-a kada se ćelije hrane i pune svoje zalihe energije zahtijeva fosfat.
• Respiratorna alkaloza – Bilo koje alkalemijsko stanje premešta fosfat iz krvi u ćelije. To uključuje najčešću respiratornu alkalemiju (viši pH od normalnog krvi, zbog niskog nivoa ugljik-dioksida u krvi), što je zauzvrat uzrokovano bilo kojom hiperventilacijom (koja može biti posljedica sepse, vrućice, bola, anksioznosti, povlačenja lijeka i mnogih drugih uzroka). Ovaj fenomen se uočava jer se u respiratornoj alkalozi ugljik-dioksid (CO₂) smanjuje u vanćelijskom prostoru, zbog čega se unutarćelijski CO₂ slobodno difundira iz ćelije. Ovaj pad unutarćelijskog CO₂ uzrokuje porast ćelijskog pH, što djeluje stimulativno na razlagan je glikolize. Budući da je za proces glikolize potreban fosfat (krajnji produkt je adenozin-trifosfat), rezultat je masivan unos fosfata u metabolički aktivno tkivo (poput mišića) iz seruma. Međutim, ovaj efekt ne vidi se u metaboličkoj alkalozi, jer je u takvim slučajevima uzrok alkaloze povećani bikarbonat, a ne smanjeni CO₂. Bikarbonat, za razliku od CO₂, ima slabu difuziju kroz ćelijsku membranu i stoga postoji mala promjena unutarćelijskog pH.^[4]
• Poremećaj zbog upotrebe alkohola – Alkohol narušava apsorpciju fosfata. Ljudi koji pretjerano konzumiraju alkohol obično su pothranjeni mineralima. Pored toga, liječenje alkoholom povezano je s ponovnim hranjenjem, što dodatno troši fosfat, a stres od povlačenja alkohola može stvoriti respiratornu alkalozu, što pogoršava hipofosfatemiju (vidi gore).
• Malapsorpcija uključuje gastrointestinalno oštećenje, a također i neusvajanje apsorpcije fosfata zbog nedostatka vitamina D ili hronične upotrebe veziva za fosfate kao što su sukralfati, antacidi koji sadrže aluminij i (ređe) kalcij – koji sadrže antacide.
• Intravensko gbožđe (obično za anemiju) može uzrokovati hipofosfatemiju. Gubitak fosfata uglavnom je posljedica gubljenja bubrega.

Primarna hipofosfatemija je najčešći uzrok prehrambenih rahitisa. Laboratorijski nalazi uključuju nisko-normalni serumski kalcij, umjereno nizak serumski fosfat, povišenu serumsku alkalnu fosfatazu i nizak nivo 1,25 dihidroksi-vitamina D u serumu, hiperfosfaturiju i nema dokaza o hiperparatireoidizmu.^[5]

Hipofosfatemija smanjuje 2,3-bisfosfoglicerat (2,3-BPG), uzrokujući lijevi pomak u krivulji oksihemoglobina.

Ostali rjeđi uzroci uključuju:

• Određeni karcinomi krvi poput limfoma ili leukemije
• Nasljedni uzroci
• Otkazivanje jetre
• Osteomalacija izazvana tumorom

Hipofosfatemiju uzrokuju sljedeća tri mehanizma:

• Neadekvatan unos (često demaskiran u prihrani nakon dugotrajnog niskog unosa fosfata)
• Povećano izlučivanje (npr. kod hiperparatiroidizma, hipofosfatemijskog rahitisa)
• Premještanje fosfora iz vanćelijskog u unutarćelijski prostor. To se može vidjeti u liječenju dijabeteske ketoacidoze, prihranjivanju, kratkotrajnom povećanju ćelijske potražnje (npr. sindrom koštane gladi) i akutna respiratorna alkaloza.

Hipofosfatemija se dijagnosticira mjerenjem koncentracije fosfata u krvi. Koncentracije fosfata manja od 0,81 mmol/L (2,5 mg / dL) smatraju se dijagnozom hipofosfatemije, iako će možda biti potrebni dodatni testovi, kako bi se utvrdio osnovni uzrok poremećaja.^[6]

Dostupni su standardni intravenski pripravci kalij-fosfata, koji se rutinski koriste kod pothranjenih ljudi i ljudi koji konzumiraju prekomjerne količine alkohola. Suplementacija oralnim putem je također korisna tamo gdje nije dostupan intravenski tretman. Historijski gledano, jedna od prvih demonstracija toga bila je kod ljudi u koncentracijskom logoru koji su umrli ubrzo nakon što su nahranjeni: primijećeno je da oni koji su dobili mlijeko (s visokim udjelom fosfata) imaju veću stopu preživljavanja od onih koji nisu dobili mlijeko.

Praćenje parametara tokom korekcije IV fosfatom^[7]

• Koncentraciju fosfora treba nadgledati nakon dva do četiri sata nakon svake doze, također kontrolirati I kalij u serumu, kalcij i magnezij. Također se savjetuje nadzor srca.

• X-vezana hipofosfatemija

Šablon:Patologija metabolizma minerala