Усхал-хан
Усхал-хан, Тагус-Тэмур (1342—1388) — вялікі хан Паўночнай Юань (1378—1388), другі сын мангольскага хана Тагон-Тэмура.
Усхал-хан | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
Папярэднік | Biligtü Khan Ayushiridara[d] | ||||||
Пераемнік | Дзарыгту-хан | ||||||
Нараджэнне | 1342[1] | ||||||
Смерць | лістапад 1388 ці 1388 | ||||||
Род | Дынастыя Барджыгінаў | ||||||
Бацька | Тагон-Тэмур[2] | ||||||
Дзеці | Tian Baonu[d][1] і Di Baonu[d][1] |
Біяграфія
У 1378 годзе пасля смерці свайго старэйшага брата Аюшрыдары Тагус-Тэмур заняў мангольскі ханскі прастол пад імем Усхал-хана. Працягваў весці ваенныя дзеянні супраць кітайскай імперыі, дамагаючыся аднаўлення дынастыі Юань. Усхал-хан сабраў буйныя ваенныя сілы ў Інчане і Каракаруме, адкуль манголы сталі здзяйсняць новыя напады на бліжэйшыя кітайскія правінцыі.
У 1380 годзе мінскі імператар Чжу Юаньчжан арганізаваў чарговы вялікі ваенны паход у Манголію. Увесну 1380 года кітайская армія пад правадырствам Муіна перасекла стэпы і ўзяла Каракарум. У бітве пад сценамі сталіцы манголы пацярпелі поўнае паражэнне. У палон былі ўзятыя тры мангольскія военачальнікі. Каракарум быў цалкам разбураны і назаўсёды пакінуты манголамі. Адсюль кітайцы рушылі і далей, прайшоўшы ўсю Манголію з поўдня на поўнач, аж да паўночных схілаў сучаснага Ябланавага хрыбта. Мангольскія атрады здзяйснялі набегі на памежныя кітайскія гарады і раёны, рабуючы і забіваючы мясцовае насельніцтва. У 1381 годзе кітайскі імператар арганізаваў новы карны паход у Манголію. У 1381—1382 гадах кітайцы знішчылі апошнія атрады прыхільнікаў Юань у даўно адрэзанай і ізаляванай правінцыі Юньнань. Вайна на поўначы працягвалася з пераменным поспехам, пакуль у 1387 годзе кітайскія войскі не заваявалі Ляадун. У Паўднёва-Усходняй Манголіі і Паўднёвай Маньчжурыі ўмацаваўся мангольскі военачальнік Нагачу. Адтуль мангольскія атрады здзяйснялі сістэматычныя набегі на Ляадун. Чжу Юаньчжан арганізаваў вялікі ваенны паход супраць Нахачу. Кітайскія военачальнікі заснавалі чатыры новыя крэпасці і змаглі пераканаць мангольскага военачальніка Нагачу добраахвотна здацца. Пасля яго палону вялікая частка яго арміі (200 тысяч чалавек) здалася кітайскім военачальнікам. Увесну 1388 года 150-тысячная кітайская армія пад камандаваннем военачальніка Лань Юя ўварвалася ўглыб Манголіі. Самаго мангольскага хана Тагус-Тэмура раптоўна дагналі і разграмілі кітайцы ў бітве пры Буйр-Нууры. Падчас уцёкаў у Каракарум вялікі мангольскі хан Усхал-хан разам са сваім старэйшым сынам былі забітыя ў баі на рацэ Тол Дзарыгту-ханам з роду Арыг-бугі, які заключыў саюз з айратамі. Другі сын Тагус-Тэмура, яго жонкі і дочкі былі ўзятыя ў палон кітайцамі. У палон было ўзята каля сямідзесяці тысяч манголаў і незлічоная колькасць свойскай жывёлы.
Зноскі
Літаратура
- Далай Чулууны. Монголия в XIII—XIV веках(недаступная спасылка)
- Покотилов Д. История восточных монголов в период династии Мин 1368—1634
- Сайт «Восточная литература». Монгольские источники о Даян-хане
- Сайт «Удел Могултая» Архівавана 7 мая 2012.