Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі міру
Но́белеўская прэ́мія мі́ру (шведск.: Nobels fredspris) — узнагарода, якая штогод прысуджаецца Нарвежскім нобелеўскім камітэтам у Осла, «чалавеку, які выконвае найбольшую альбо найлепшую працу дзеля братэрства паміж народамі, адмены альбо скарачэння пастаянных армій і правядзення альбо заахвочвання мірных кангрэсаў»[1]. Адна з пяці Нобелеўскіх прэмій, заснаваных у 1895 годзе паводле запавету шведскага хіміка Альфрэда Нобеля, які памёр у 1896 годзе. Гэтыя прэміі прысуджаюцца за выдатныя заслугі ў галінах хіміі, фізікі, літаратуры, міру і фізіялогіі або медыцыны[2]. У адпаведнасці з запаветам Нобеля прэмія знаходзіцца ў падпарадкаванні Нарвежскага нобелеўскага камітэта і прысуджаецца камісіяй з пяці членаў, якія абіраюцца Парламентам Нарвегіі[3]. Лаўрэатамі першай Нобелеўскай прэміі міру ў 1901 годзе сталі Жан Дзюнан і Фрэдэрык Пасі. Кожны лаўрэат атрымлівае медаль, дыплом і грашовы прыз, які змяняецца з цягам часу[4]. У 1901 годзе Дзюнан і Пасі падзялілі 150 782 шведскія кроны, што ў снежні 2008 года было эквівалентна 7 731 004 шведскім кронам. Пачынаючы з 2001 года кожная грашовая ўзнагарода складала 10 мільёнаў шведскіх крон. Прэмія ўручаецца на штогадовай цырымоніі 10 снежня ў Осла ў прысутнасці караля Нарвегіі (адзіная Нобелеўская прэмія, якая не ўручаецца ў Стакгольме), у гадавіну смерці Альфрэда Нобеля[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/be/thumb/c/ce/600px-Nobel_medal_dsc06171.jpg/300px-600px-Nobel_medal_dsc06171.jpg)
Нобелеўская прэмія міру лічыцца найбольш спрэчнай сярод Нобелеўскіх прэмій і многія з лаўрэатаў падвяргаліся шырокай крытыцы[6][7]. У 1961 годзе Даг Хамаршэльд памёр за некалькі месяцаў да абвяшчэння сваёй перамогі, пасля чаго ў правілы былі ўнесены праўкі, каб пазбегнуць іншых пасмяротных узнагарод у будучыні[8]. У 1973 годзе Ле Дык Тхо адмовіўся ад прэміі, бо «быў не ў стане атрымаць узнагароду», спасылаючыся на сітуацыю ў В’етнаме, якая і стала прычынай яго перамогі[9]. Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа тройчы атрымліваў прэміі ў 1917, 1944 і 1963 гадах, а Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў двойчы — у 1954 і 1981 гадах, але ніводная асоба не атрымлівала Нобелеўскую прэмію міру больш за адзін раз[9]. Лайнус Полінг атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 1954 годзе і Нобелеўскую прэмію міру ў 1962 годзе[9]. З 1901 года Нобелеўская прэмія міру не прысуджалася 19 разоў, больш, чым любая іншая з Нобелеўскіх узнагарод: у 1914, 1915, 1916, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1948, 1955, 1956, 1966, 1967 і 1972 гадах. Па стане на 2021 год прэмію атрымлівалі 25 арганізацый і 109 асоб, з якіх 18 былі жанчынамі (больш, чым у любой з іншых Нобелеўскіх прэмій)[10]. У 2014 годзе пакістанская актывістка Малала Юсуфзай стала самай маладой з усіх лаўрэатаў Нобелеўскіх прэмій ва ўсіх катэгорыях, атрымаўшы ўзнагароду ў 17 гадоў, а самым узроставым быў лаўрэат 1995 года Джозеф Ротблат, якому на момант прысуджэння было 87 гадоў[9].
Лаўрэаты
1901—1910 • 1911—1920 • 1921—1930 • 1931—1940 • 1941—1950 • 1951—1960 • 1961—1970 • 1971—1980 • 1981—1990 • 1991—2000 • 2001—2010 • 2011—2020 • з 2021
1901—1910
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1901 | ![]() | Жан Анры Дзюнан (1828—1910) | ![]() | За яго ролю ў стварэнні Міжнароднага камітэту Чырвонага Крыжа[11]. |
![]() | Фрэдэрык Пасі (1822—1912) | ![]() | За тое, што ён з’яўляецца адным з галоўных заснавальнікаў Міжпарламенцкага саюза, а таксама галоўным арганізатарам першага З’езда ўсеагульнага міру[11]. | |
1902 | ![]() | Элі Дзюкамен (1833—1906) | ![]() | За яго ролю першага ганаровага сакратара Міжнароднага бюро міру[12]. |
![]() | Шарль Альбер Гоба (1843—1914) | ![]() | За яго ролю першага генеральнага сакратара Міжпарламенцкага саюза[12]. | |
1903 | ![]() | Уільям Рэндал Крымер (1828—1908) | ![]() | За яго ролю «першага бацькі» Міжпарламенцкага саюза[13]. |
1904 | ![]() | Інстытут міжнароднага права | ![]() | За яго намаганні ў якасці неафіцыйнага органа сфармуляваць агульныя прынцыпы міжнароднага права[14]. |
1905 | ![]() | Берта фон Зутнер (1843—1914) | ![]() | За напісанне «Складзіце сваю зброю» і ўнясенне ўкладу ў стварэнне прэміі[15]. |
1906 | ![]() | Тэадор Рузвельт (1858—1919) | ![]() | За яго паспяховае пасярэдніцтва ў заканчэнні расійска-японскай вайны і за яго інтарэс да арбітражу, забяспечваючы Гаагскі арбітражны суд з самага першага паседжання[16]. |
1907 | ![]() | Эрнеста Тэадора Манета (1833—1918) | ![]() | За яго працу ў якасці ключавога лідара італьянскага руху за мір[17]. |
![]() | Луі Рэно (1843—1918) | ![]() | За яго працу ў якасці вядучага французскага міжнароднага юрыста і члена пастаяннай палаты арбітражнага суда ў Гаазе[17]. | |
1908 | ![]() | Клас Понтус Арнальдсан (1844—1916) | ![]() | За яго працу ў якасці заснавальніка Шведскай лігі міру і арбітражу[18]. |
![]() | Фрэдрык Баер (1837—1922) | ![]() | За тое, што ён з’яўляецца правадыром міру ў Скандынавіі, сумяшчаючы працу ў Міжпарламенцкім саюзе і прэзідэнцтва ў Міжнародным бюро міру[18]. | |
1909 | ![]() | Агюст Беернарт (1829—1912) | ![]() | За тое, што ён быў прадстаўніком на дзвюх канферэнцыях Гаагі і з’яўляецца вядучай фігурай у Міжпарламенцкім саюзе[19]. |
![]() | Поль Анры Бенжамен д’Этурнель дэ Канстан (1852—1924) | ![]() | За камбінаваную дыпламатычную працу дзеля французска-германскага і французска-брытанскага паразумення і выдатную кар’еру ў міжнародным арбітражы[18]. | |
1910 | ![]() | Міжнароднае бюро міру | ![]() | За дзеянні ў якасці злучнага звяна паміж таварыствамі розных краін свету[20]. |
1911—1920
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1911 | ![]() | Тобіяс Асер (1838—1913) | ![]() | За ролю сузаснавальніка Інстытута міжнароднага права, ініцыятара Канферэнцый па міжнародным прыватным праве ў Гаазе і піянера ў галіне міжнародных прававых адносін[21]. |
![]() | Альфрэд Герман Фрыд (1864—1921) | ![]() | За яго намаганні выкрыць і змагацца з тым, што ён лічыць галоўнай прычынай вайны, а менавіта з анархіяй у міжнародных адносінах[21]. | |
1912 | ![]() | Эліу Рут[заўв 1] (1845—1937) | ![]() | За паляпшэнне паразумення паміж краінамі Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі і ініцыявання важных арбітражных пагадненняў паміж ЗША і іншымі краінамі[22]. |
1913 | ![]() | Анры Лафантэн (1854—1943) | ![]() | За беспрэцэдэнтны ўклад у арганізацыю мірнага інтэрнацыяналізму[23]. |
1914 | Прэмія не прысуджалася | |||
1915 | Прэмія не прысуджалася | |||
1916 | Прэмія не прысуджалася | |||
1917 | ![]() | Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() | За намаганні па доглядзе параненых салдат і ваеннапалонных і іх сем’яў[24]. |
1918 | Прэмія не прысуджалася | |||
1919 | ![]() | Томас Вудра Вільсан (1856—1924) | ![]() | За ролю заснавальніка Лігі Нацый[25]. |
1920 | ![]() | Леон Буржуа (1851—1925) | ![]() | За яго даўні ўклад у справу міру і справядлівасці і яго значную ролю ў стварэнні Лігі Нацый[26]. |
1921—1930
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1921 | ![]() | Карл Яльмар Брантынг (1860—1925) | ![]() | За іх пажыццёвы ўклад у справу міру і арганізаваны інтэрнацыяналізм[27]. |
![]() | Крысціян Лангэ (1869—1938) | ![]() | ||
1922 | ![]() | Фрыцьёф Нансен (1861—1930) | ![]() | За вядучую ролю ў рэпатрыяцыі ваеннапалонных, у міжнароднай дапамозе і ў якасці Вярхоўнага камісара Лігі Нацый па справах бежанцаў[28]. |
1923 | Прэмія не прысуджалася | |||
1924 | Прэмія не прысуджалася | |||
1925 | ![]() | Осцін Чэмберлен[заўв 1] (1863—1937) | ![]() | За сваю вырашальную ролю ў лакарнскіх перамовах[29]. |
![]() | Чарлз Гейтс Даўэс[заўв 1] (1865—1951) | ![]() | За яго вырашальную ролю ў рэалізацыі Плана Даўэса[29]. | |
1926 | ![]() | Арыстыд Брыян (1862—1932) | ![]() | За іх вырашальную ролю ў дасягненні Лакарнскай дамовы[30]. |
![]() | Густаў Штрэземан (1878—1929) | ![]() | ||
1927 | ![]() | Фердынанд Эдуард Бюісон (1841—1932) | ![]() | За іх уклад у з’яўленне ў Францыі і Германіі грамадскай думкі, якая спрыяе мірнаму міжнароднаму супрацоўніцтву[31]. |
![]() | Людвіг Квідэ (1858—1941) | ![]() | ||
1928 | Прэмія не прысуджалася | |||
1929 | ![]() | Фрэнк Білінгс Келаг[заўв 1] (1856—1937) | ![]() | За яго вырашальную ролю ў дасягненні пакта Брыяна — Келага[32]. |
1930 | ![]() | Натан Сёдэрблюм (1866—1931) | ![]() | За садзейнічанне хрысціянскаму адзінству і стварэнне «той новай душэўнай пазіцыі, якая неабходна, каб мір паміж народамі стаў рэальнасцю»[33]. |
1931—1940
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1931 | ![]() | Джэйн Адамс (1860—1935) | ![]() | За іх старанныя намаганні адрадзіць ідэал міру і адрадзіць дух міру ў сваёй нацыі і ва ўсім чалавецтве[34]. |
![]() | Нікалас Мюрэй Батлер (1862—1947) | ![]() | ||
1932 | Прэмія не прысуджалася | |||
1933 | ![]() | Ральф Норман Энджэл[заўв 1] (1873—1967) | ![]() | За тое, што выкрыў сваім пяром ілюзію вайны і пераканаўча заклікаў да міжнароднага супрацоўніцтва і міру[35]. |
1934 | ![]() | Артур Хендэрсан (1863—1935) | ![]() | За нястомную барацьбу і адважныя намаганні на пасадзе старшыні Канферэнцыі па раззбраенні Лігі Нацый у 1931—1934 гадах[36]. |
1935 | ![]() | Карл фон Асецкі[заўв 2] (1889—1938) | ![]() | За яго пякучую любоў да свабоды думкі і выказвання меркаванняў і яго каштоўны ўклад у справу міру[37]. |
1936 | ![]() | Карлас Сааведра Ламас (1878—1959) | ![]() | За ролю бацькі Аргентынскага антываеннага пакта 1933 года, які ён таксама выкарыстаў як сродак пасярэдніцтва ў міры паміж Парагваем і Балівіяй у 1935 годзе[38]. |
1937 | ![]() | Роберт Сэсіл (1864—1958) | ![]() | За яго нястомныя намаганні ў падтрымку Лігі Нацый, раззбраення і міру[39]. |
1938 | ![]() | Нансенаўская міжнародная арганізацыя па справах бежанцаў | ![]() | За тое, што яна працягвала працу Фрыцьёфа Нансена на карысць бежанцаў па ўсёй Еўропе[40]. |
1939 | Прэмія не прысуджалася | |||
1940 | Прэмія не прысуджалася |
1941—1950
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1941 | Прэмія не прысуджалася | |||
1942 | Прэмія не прысуджалася | |||
1943 | Прэмія не прысуджалася | |||
1944 | ![]() | Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() | За вялікую працу, якую ён выканаў падчас вайны ад імя чалавецтва[41]. |
1945 | ![]() | Кордэл Хал (1871—1955) | ![]() | За яго нястомную працу па дасягненню міжнароднага паразумення і яго асноўную ролю ў стварэнні Арганізацыі Аб’яднаных Нацый[42]. |
1946 | ![]() | Эмілі Грын Болч (1867—1961) | ![]() | За яе працу на працягу ўсяго жыцця дзеля міру[43]. |
![]() | Джон Рэлей Мот (1865—1955) | ![]() | За яго ўклад у стварэнне мірнага рэлігійнага брацтва праз нацыянальныя межы[43]. | |
1947 | ![]() | Савет Сяброў на службе грамадству | ![]() | За іх наватарскую працу ў міжнародным руху за мір і спачувальныя намаганні па аблягчэнні чалавечых пакут, спрыяючы тым самым братэрству паміж народамі[44]. |
![]() | Амерыканскі камітэт Сяброў на службе грамадству | ![]() | ||
1948 | Прэмія не прысуджалася | |||
1949 | ![]() | Джон Бойд Ор (1880—1971) | ![]() | За яго намаганні на працягу ўсяго жыцця перамагчы голад і нястачу, тым самым дапамагаючы ліквідаваць асноўную прычыну ваенных канфліктаў і войнаў[45]. |
1950 | ![]() | Ральф Банч (1904—1971) | ![]() | За працу ў якасці пасрэдніка ў Палесціне ў 1948—1949 гадах[46]. |
1951—1960
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1951 | ![]() | Ліён Жуо (1879—1954) | ![]() | За тое, што прысвяціў сваё жыццё барацьбе з вайной праз прапаганду сацыяльнай справядлівасці і братэрства паміж людзьмі і народамі[47]. |
1952 | ![]() | Альберт Швейцэр (1875—1965) | ![]() | За яго альтруізм, пашану да жыцця і нястомную гуманітарную працу, якая дапамагла зрабіць ідэю братэрства паміж людзьмі і народамі жывой[48]. |
1953 | Джордж Маршал (1880—1959) | ![]() | За прапанову і кантроль за планам эканамічнага аднаўлення Еўропы[49]. | |
1954 | ![]() | Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў | ![]() | За свае намаганні па лячэнні ран вайны, аказваючы дапамогу і абарону бежанцам па ўсім свеце[50]. |
1955 | Прэмія не прысуджалася | |||
1956 | Прэмія не прысуджалася | |||
1957 | ![]() | Лестэр Боўлс Пірсан (1897—1972) | ![]() | За яго важны ўклад у разгортванне аварыйных сіл Арганізацыі Аб’яднаных Нацый пасля Суэцкага крызісу[51]. |
1958 | ![]() | Жорж Пір (1910—1969) | ![]() | За яго намаганні дапамагчы бежанцам пакінуць свае лагеры і вярнуцца да жыцця свабоды і годнасці[52]. |
1959 | ![]() | Філіп Ноэль-Бэйкер (1889—1982) | ![]() | За яго даўні ўклад у справу раззбраення і міру[53]. |
1960 | ![]() | Альберт Лутулі (1898—1967) | ![]() (Нарадзіўся ў Паўднёвай Радэзіі) | За негвалтоўную барацьбу з апартэідам[54]. |
1961—1970
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1961 | ![]() | Даг Хамаршэльд[заўв 3] (1905—1961) | ![]() | За развіццё ААН у эфектыўную і канструктыўную міжнародную арганізацыю, здольную ажывіць прынцыпы і мэты, выкладзеныя ў Статуце ААН[55]. |
1962 | ![]() | Лайнус Полінг (1901—1994) | ![]() | За барацьбу з гонкай ядзерных узбраенняў паміж Усходам і Захадам[56]. |
1963 | ![]() | Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() | За прасоўванне прынцыпаў Жэнеўскай канвенцыі і супрацоўніцтва з ААН[57]. |
![]() | Ліга таварыстваў Чырвонага Крыжа | |||
1964 | ![]() | Марцін Лютэр Кінг (1929—1968) | ![]() | За негвалтоўную барацьбу за грамадзянскія правы афра-амерыканскага насельніцтва[58]. |
1965 | ![]() | Дзіцячы фонд ААН | ![]() | За намаганні па ўмацаванні салідарнасці паміж народамі і скарачэнні розніцы паміж багатымі і беднымі дзяржавамі[59]. |
1966 | Прэмія не прысуджалася | |||
1967 | Прэмія не прысуджалася | |||
1968 | ![]() | Рэнэ Касэн (1887—1976) | ![]() | За яго барацьбу па забеспячэнні правоў чалавека, прадугледжаных Дэкларацыяй ААН[60]. |
1969 | ![]() | Міжнародная арганізацыя працы | ![]() | За стварэнне міжнароднага заканадаўства, якое забяспечвае пэўныя нормы ўмоў працы ў кожнай краіне[61]. |
1970 | ![]() | Норман Эрнэст Барлоўг (1914—2009) | ![]() | За ўнёсак у развязак харчовай праблемы, і асабліва за ажыццяўленне «зялёнай рэвалюцыі»[62]. |
1971—1980
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1971 | ![]() | Вілі Брант (1913—1992) | ![]() | За адкрыццё шляху да змястоўнага дыялогу паміж Усходам і Захадам[63]. |
1972 | Прэмія не прысуджалася | |||
1973 | ![]() | Генры Кісінджэр (нар. 1923) | ![]() (Нарадзіўся ў ![]() | За сумесныя перамовы аб спыненні агню ў В’етнаме ў 1973 годзе[64]. |
![]() | Ле Дык Тхо[заўв 4] (1911—1990) | ![]() | ||
1974 | ![]() | Шон Мак-Брайд (1904—1988) | ![]() (Нарадзіўся ў ![]() | За яго намаганні па забеспячэнні і развіцці правоў чалавека ва ўсім свеце[65]. |
![]() | Эйсаку Сато (1901—1975) | ![]() | За ўклад у стабілізацыю ўмоў у Ціхаакіянскім рэгіёне і за падпісанне Дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі[65]. | |
1975 | ![]() | Андрэй Сахараў[заўв 5] (1921—1989) | ![]() | За барацьбу за правы чалавека ў Савецкім Саюзе, за раззбраенне і супрацоўніцтва паміж усімі народамі[66]. |
1976 | ![]() | Бэці Уільямс (1943—2020) | ![]() | За смелыя намаганні ў заснаванні руху, які паклаў канец гвалтоўнаму канфлікту ў Паўночнай Ірландыі[67]. |
![]() | Мэйрыд Карыган (нар. 1944) | ![]() | ||
1977 | ![]() | Amnesty International (1961) | ![]() | За павагу ва ўсім свеце да правоў чалавека[68]. |
1978 | ![]() | Анвар Садат (1918—1981) | ![]() | За сумесныя перамовы аб міры паміж Егіптам і Ізраілем у 1978 годзе[69]. |
![]() | Менахем Бегін (1913—1992) | ![]() (Нарадзіўся ў Брэсце, зараз ![]() | ||
1979 | ![]() | Маці Тэрэза (1910—1997) | ![]() (Нарадзілася ў Скоп’і, зараз ![]() | За яе працу па аказанні дапамогі пакутнаму чалавецтву[70]. |
1980 | ![]() | Адольфа Перэс Эсківель (нар. 1931) | ![]() | За тое, што ён быў крыніцай натхнення рэпрэсаваных, асабліва ў Лацінскай Амерыцы[71]. |
1981—1990
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1981 | ![]() | Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў | ![]() | За прасоўванне асноўных правоў бежанцаў[72]. |
1982 | ![]() | Альва Мюрдаль (1902—1986) | ![]() | За працу па раззбраенні і зонах свабодных ад ядзернай і няядзернай зброі[73]. |
![]() | Альфонса Гарсія Роблес (1911—1991) | ![]() | ||
1983 | ![]() | Лех Валенса (нар. 1943) | ![]() | За негвалтоўную барацьбу за свабодныя прафсаюзы і правы чалавека ў Польшчы[74]. |
1984 | ![]() | Дэсманд Туту (1931—2021) | ![]() | За ролю аб’яднаўчага дзеяча ў негвалтоўнай кампаніі па вырашэнні праблемы апартэіду ў Паўднёвай Афрыцы[75]. |
1985 | ![]() | Урачы свету за прадухіленне ядзернай вайны | ![]() | За распаўсюджванне аўтарытэтнай інфармацыі і за кошт усведамлення катастрафічных наступстваў ядзернай вайны[76]. |
1986 | ![]() | Элі Візель (1928—2016) | ![]() (Нарадзіўся ў ![]() | За тое, што ён быў пасланцам чалавецтва: яго пасланне — гэта мір, выкупленне і годнасць[77]. |
1987 | ![]() | Оскар Арыяс Санчэс (нар. 1940) | ![]() | За яго працу ў імя трывалага міру ў Цэнтральнай Амерыцы[78]. |
1988 | ![]() | Міратворчыя сілы ААН | ![]() | За прадухіленне ўзброеных сутыкненняў і стварэння ўмоў для перамоваў[79]. |
1989 | ![]() | Далай-лама XIV (нар. 1935) | ![]() (Нарадзіўся ў Тыбеце) | За адстойванне мірных рашэнняў на аснове талерантнасці і ўзаемнай павагі з мэтай захавання гістарычнай і культурнай спадчыны свайго народа[80]. |
1990 | ![]() | Міхаіл Гарбачоў (1931—2022) | ![]() | За вядучую ролю, якую ён адыграў у радыкальных зменах у адносінах паміж Усходам і Захадам[81]. |
1991—2000
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1991 | ![]() | Аун Сан Су Чжы[заўв 6] (нар. 1945) | ![]() | За яе негвалтоўную барацьбу за дэмакратыю і правы чалавека[82]. |
1992 | Рыгаберта Менчу (нар. 1959) | ![]() | За яе барацьбу за сацыяльную справядлівасць і этнакультурнае прымірэнне, заснаваную на павазе правоў карэннага насельніцтва[83]. | |
1993 | ![]() | Нельсан Мандэла (1918—2013) | ![]() | За іх працу па мірным спыненні рэжыму апартэіду і закладку асноў для новай дэмакратычнай Паўднёвай Афрыкі[84]. |
![]() | Фрэдэрык Вілем дэ Клерк (1936—2021) | ![]() | ||
1994 | ![]() | Ясір Арафат (1929—2004) | ![]() (Нарадзіўся ў ![]() | За іх намаганні па стварэнні міру на Блізкім Усходзе[85]. |
![]() | Іцхак Рабін (1922—1995) | ![]() | ||
![]() | Шымон Перэс (1923—2016) | ![]() (Нарадзіўся ў ![]() | ||
1995 | ![]() | Джозеф Ротблат (1908—2005) | ![]() (Нарадзіўся ў Варшаве, зараз ![]() | За іх намаганні паменшыць ролю ядзернай зброі ў міжнароднай палітыцы і ў доўгатэрміновай перспектыве ліквідаваць такую зброю[86]. |
![]() | Пагуошскі рух навукоўцаў | ![]() | ||
1996 | ![]() | Карлуш Белу (нар. 1948) | ![]() | За працу за справядлівае і мірнае вырашэнне канфлікту ва Усходнім Тыморы[87]. |
![]() | Жазэ Рамуш-Орта (нар. 1949) | ![]() | ||
1997 | ![]() | Міжнародны рух за забарону супрацьпяхотных мін | ![]() | За іх працу па забароне і ліквідацыі супрацьпяхотных мін[88]. |
![]() | Джодзі Уільямс (нар. 1950) | ![]() | ||
1998 | ![]() | Джон Х’юм (1937—2020) | ![]() | За іх намаганні па пошуку мірнага вырашэння канфлікту ў Паўночнай Ірландыі[89]. |
![]() | Дэвід Трымбл (нар. 1944) | ![]() | ||
1999 | ![]() | Урачы без межаў | ![]() | У знак прызнання наватарскай гуманітарнай дзейнасці арганізацыі на некалькіх кантынентах[90]. |
2000 | ![]() | Кім Дэ Джун (1925—2009) | ![]() | За працу над дэмакратыяй і правамі чалавека ў Паўднёвай Карэі і ва Усходняй Азіі ў цэлым, а таксама за мір і прымірэнне з Паўночнай Карэяй, у прыватнасці[91]. |
2001—2010
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
2001 | ![]() | Арганізацыя Аб’яднаных Нацый | ![]() | За ўнёсак у стварэнне больш арганізаванага свету і ўмацаванне міру ва ўсім свеце[92]. |
![]() | Кофі Анан (1938—2018) | ![]() | ||
2002 | ![]() | Джэймс Эрл Картэр (нар. 1924) | ![]() | За яго дзесяцігоддзі нястомных намаганняў па пошуку мірных рашэнняў міжнародных канфліктаў, прасоўванні дэмакратыі і правоў чалавека і садзейнічанні эканамічнаму і сацыяльнаму развіццю[93]. |
2003 | ![]() | Шырын Эбадзі (нар. 1947) | ![]() | За яе намаганні ў справе дэмакратыі і правоў чалавека. Яна асабліва засяродзілася на барацьбе за правы жанчын і дзяцей[94]. |
2004 | ![]() | Вангары Маатаі (1940—2011) | ![]() | За яе ўклад ва ўстойлівае развіццё, дэмакратыю і мір[95]. |
2005 | ![]() | Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі | ![]() | За іх намаганні па прадухіленні выкарыстання ядзернай энергіі ў ваенных мэтах і забеспячэнні выкарыстання атамнай энергіі ў мірных мэтах максімальна бяспечным спосабам[96]. |
![]() | Махамед аль-Барадэі (нар. 1942) | ![]() | ||
2006 | ![]() | Мухамад Юнус (нар. 1940) | ![]() | За намаганні па стварэнні асноў для сацыяльнага і эканамічнага развіцця[97]. |
![]() | Grameen Bank | ![]() | ||
2007 | ![]() | Міжурадавая група экспертаў па змяненню клімату | ![]() | За вывучэнне наступстваў глабальных кліматычных змен, выкліканых чыннасцю чалавека, і выпрацаванне мер па іх магчымым прадухіленні[98]. |
![]() | Альберт Гор (нар. 1948) | ![]() | ||
2008 | ![]() | Марці Ахцісаары (1937–2023) | ![]() | За тыя важныя намаганні ў вырашэнні міжнародных канфліктаў, якія ён прыкладаў на некалькіх кантынентах цягам трох дзесяцігоддзяў[99]. |
2009 | ![]() | Барак Абама (нар. 1961) | ![]() | За выбітныя намаганні па ўмацаванні міжнароднай дыпламатыі і супрацы паміж народамі[100]. |
2010 | ![]() | Лю Сяабо[заўв 7] (1955—2017) | ![]() | За працяглае негвалтоўнае змаганне за фундаментальныя правы чалавека ў Кітаі[101]. |
2011—2020
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
2011 | ![]() | Элен Джонсан-Серліф (нар. 1938) | ![]() | За негвалтоўнае змаганне за правы і бяспеку жанчын і ўдзел у міратворчым працэсе[102]. |
![]() | Лейма Гбові (нар. 1972) | ![]() | ||
![]() | Тавакуль Карман (нар. 1979) | ![]() | ||
2012 | ![]() | Еўрапейскі Саюз | ![]() | За шэсць дзесяцігоддзяў абароны правоў чалавека ў Еўропе і доўгатэрміновую ролю ў з’яднанні кантынента[103]. |
2013 | ![]() | Арганізацыя па забароне хімічнай зброі | Міжнародная | За шырокамаштабную працу па ліквідацыі хімічнай зброі[104]. |
2014 | ![]() | Кайлаш Сацьяртхі (нар. 1954) | ![]() | За змаганне супраць прыгняцення дзяцей і моладзі і за правы дзяцей на адукацыю[105]. |
![]() | Малала Юсуфзай (нар. 1997) | ![]() | ||
2015 | ![]() | Квартэт нацыянальнага дыялогу ў Тунісе | ![]() | За вырашальны ўнёсак у будаванне плюралістычнай дэмакратыі ў Тунісе па выніках Язмінавай рэвалюцыі ў 2011 годзе[106]. |
2016 | ![]() | Хуан Мануэль Сантас (нар. 1951) | ![]() | За рашучыя намаганні пакласці канец больш чым 50-гадовай грамадзянскай вайне ў краіне[107]. |
2017 | ![]() | Міжнародная кампанія за забарону ядзернай зброі | Міжнародная | За намаганні па прыцягненні ўвагі да катастрафічных наступстваў ад кожнага выкарыстання ядзернай зброі і за спробы забараніць такія ўзбраенні з дапамогай пагадненняў[108]. |
2018 | ![]() | Дэніс Муквегэ (нар. 1955) | ![]() | За іх спробу спыніць выкарыстанне сексуальнага гвалту ў якасці зброі ў войнах і ўзброеных канфліктах[109]. |
![]() | Надзя Мурад (нар. 1993) | ![]() | ||
2019 | ![]() | Абій Ахмед Алі (нар. 1976) | ![]() | За яго намаганні па дасягненню міру і міжнароднага супрацоўніцтва і, у прыватнасці, за яго рашучую ініцыятыву па ўрэгуляванні памежнага канфлікту з суседняй Эрытрэяй[110]. |
2020 | ![]() | Сусветная харчовая праграма | Міжнародная | За намаганні ў змаганні з голадам, за ўнёсак у стварэнне ўмоў для дасягнення міру ў зонах канфліктаў і за вядучую ролю ў спробах перадухіліць выкарыстання голаду як сродку вайны і канфліктаў[111]. |
з 2021
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
2021 | ![]() | Марыя Рэса (нар. 1963) | ![]() | За намаганні па абароне свабоды выказвання, што з’яўляецца перадумовай дэмакратыі і трывалага міру[112]. |
Дзмітрый Муратаў (нар. 1961) | ![]() | |||
2022 | ![]() | Алесь Бяляцкі (нар. 1962) | ![]() | Лаўрэаты Прэміі міру прадстаўляюць грамадзянскую супольнасць у сваіх краінах. Яны шмат гадоў прасоўвалі права крытыкаваць уладу і абараняць асноўныя правы грамадзян. Яны прыклалі вялікія намаганні, каб задакументаваць ваенныя злачынствы, парушэнні правоў чалавека і злоўжыванні ўладай. Разам яны дэманструюць важнасць грамадзянскай супольнасці для міру і дэмакратыі.[113]. |
![]() | Мемарыял | ![]() | ||
![]() | Цэнтр грамадзянскіх свабод | ![]() | ||
2023 | ![]() | Наргіз Махамадзі (нар. 1972) | ![]() | За барацьбу з гвалтам іранскага рэжыму і за роўныя правы і свабоды для ўсіх. |
Заўвагі
Зноскі
Спасылкі
![]() | Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі міру на Вікісховішчы |
---|
- Афіцыйны сайт Фонду Нобеля
- Нобелеўскія лаўрэаты на сайце Nobelprize.org