Адыгея
Адыгея (руск.: Адыгея, адыг.: Адыгэ) — суб’ект Расійскай Федэрацыі, рэспубліка ў яе складзе. Уваходзіць у склад Паўднёвай федэральнай акругі, з’яўляецца часткай Паўночна-Каўказскага эканамічнага раёна. Сталіца — горад Майкоп.
| Рэспубліка Адыгея | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| руск.: Республика Адыгея адыг.: Адыгэ Республик | |||||
 | |||||
| |||||
| Краіна |  Расія | ||||
| Гімн | Гімн Адыгеі | ||||
| Статус | рэспубліка | ||||
| Уваходзіць у | Паўднёвую федэральную акругу | ||||
| Уключае | 7 раёнаў, 2 гарадскія акругі | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Майкоп | ||||
| Інш. буйныя гарады | Майкоп, Ябланоўскі, Энем, Гіягінская, Адыгейск, Ханская, Тульскі | ||||
| Дата ўтварэння | 27 ліпеня 1922 (як Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць) 24 жніўня 1922 (як Адыгейская (Чаркеская) аўтаномная вобласць) 13 жніўня 1928 (як Адыгейская аўтаномная вобласць) 5 кастрычніка 1990 (як Адыгейская АССР) 3 ліпеня 1991 (як ССР Адыгея) 24 сакавіка 1992 (як Рэспубліка Адыгея) | ||||
| Кіраўнік Рэспублікі | Мурат Кумпілаў | ||||
| Старшыня Дзяржаўнае Рады-Хасэ | Уладзімір Нарожны | ||||
| Афіцыйная мова | руская, адыгейская | ||||
| Насельніцтва (2013) | ▲444 403[1] (74-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 57,03 чал./км² | ||||
| Нацыянальны склад | рускія, адыгейцы | ||||
| Плошча | 7792[2] (80-е месца) | ||||
 | |||||
| Часавы пояс | +4 | ||||
| Код ISO 3166-2 | RU-AD | ||||
| Тэлефонны код | 877 | ||||
| Код аўтам. нумароў | 01 | ||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Уяўляе сабой анклаў: тэрыторыя рэспублікі з усіх бакоў акружана тэрыторыяй Краснадарскага края.
Утворана 27 ліпеня 1922 года як Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць на тэрыторыі Майкопскага і Екацярынадарскага аддзелаў Кубана-Чарнаморскай вобласці, 24 жніўня 1922 года Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць была перайменавана ў Адыгейскую (Чаркескую) аўтаномную вобласць. У жніўні 1928 года была перайменавана ў Адыгейскую аўтаномную вобласць, 3 ліпеня 1991 года пераўтворана ў Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку Адыгея. 23 сакавіка 1992 года прынята сучасная назва.
Дзяржаўныя мовы: адыгейская і руская.
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
У складзе рэспублікі 2 гарадскія акругі — Майкоп і Адыгейск, 7 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх пасёлкаў, 43 сельскія паселішчы, 225 сельскія населеныя пункты (2006).
Гарадскія акругі:
Раёны:
Насельніцтва
Насельніцтва — 442,7 тыс. чалавек (2006). Гарадское насельніцтва — 52,6 % (2006). Шчыльнасць насельніцтва — 56,8 чал/км² (2006).
У рэспубліцы пражываюць прадстаўнікі больш як 80 нацыянальнасцей. Па дадзеных Усерасійскага перапісу насельніцтва 2002 года, нацыянальны склад рэспублікі быў наступным:
| Народ | Колькасць, 2002, тыс.[3] |
|---|---|
| Рускія | 288,3 (64,5 %) |
| Адыгейцы | 108,1 (24,2 %) |
| Армяне | 15,3 (3,4 %) |
| Украінцы | 9,1 (2 %) |
| Курды | 3,6 |
| Татары | 3,5 |
| Туркі | 3,4 |
| Беларусы | 1,9 |
| Цыганы | 1,8 |
| Грэкі | 1,7 |
| Азербайджанцы | 1,4 |
| Немцы | 1,2 |
| Чачэнцы | 1,1 |
| паказаныя народы з колькасцю больш за 1000 чалавек | |
Адыгі (чаркесы) пражываюць у асноўным у 44 аўлах, а таксама ў некалькіх іншых буйных населеных пунктах. Найбольш кампактна яны размешчаныя ў Тахтамукайскім, Таўчэскім, Шаўгенаўскім, Кашахабльскім і Чырвонагвардзейскім раёнах. У 1998 з аўтаномнага края Косава і Мятохія (Сербія) рэпатрыявала група чаркесаў (каля 200 асоб), расселеную ў Майкопе і новым аўле Мафехабль (Майкопскі раён). Рэшта насельніцтва ў сельскай мясцовасці пражывае ў станіцах, хутарах, сёлах і пасёлках.
Рускія жывуць па ўсёй тэрыторыі рэспублікі, кампактна — у Гіягінскім і Майкопскім раёнах, вялікая іх колькасць у Чырвонагвардзейскім і Тахтамукайскім раёнах.
Украінцы расселеныя дысперсна па ўсёй Адыгеі. Яны паддаліся моцнай асіміляцыі з рускімі.
Кампактна ў Адыгеі жывуць татары: хутар Кіраў (Шаўгенаўскі раён), хутары Палітаддзел, Атрадны (Кашахабльскі раён), аўл Афіпсып (Тахтамукайскі раён), горад Майкоп.
Армяне жывуць кампактна ў Майкопскім раёне: хутары Пралетарскі, Квяточны, Шаўмян, пасёлак Тульскі, станіца Кужорская, горад Майкоп.
Курды: сёлы Белае, Прэабражэнскае, Садовае, Яленаўскае, Чырвонагвардзейскае, аўл Бжэдугхабль (Чырвонагвардзейскі раён).
Грэкі: хутар Гавердаўскі (гарадская акруга «Майкоп»).
Эканоміка
Адыгея — індустрыяльна-аграрная рэспубліка з добра развітымі галінамі прамысловасці: харчовая прамысловасць, лясная, дрэваапрацоўчая і цэлюлозна-папяровая, машынабудаванне і металаапрацоўка.
Агульная плошча зямельных угоддзяў на канец 1998 года склала 781,4 тыс. гектараў, з іх 244,7 гектараў займаюць ворыўныя землі. Аснову мясцовай вытворчасці складаюць раслінаводства, свінагадоўля, авечкагадоўля, прамысловая птушкагадоўля, племянная конегадоўля.
На тэрыторыі рэспублікі дзейнічаюць мясцовыя авіялініі, развіты аўта- і чыгуначны транспарт. Суднаходства па рацэ Кубань.
Зноскі
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Адыгея- Афіцыйны сайт Архівавана 15 мая 2011.
