Разня ў Срэбраніцы
Разня ў Срэбраніцы (сербск.: Масакр у Сребреници, таксама генацыд у Срэбраніцы)[7][8][9][10] — адна з самых вядомых і крывавых падзей грамадзянскай вайны ў Югаславіі 1991—1995 гадоў (гл. Вайна ў Харватыі і Баснійская вайна). У 1995 годзе тут былі забітыя больш за сем тысяч мусульман, мужчын і хлопчыкаў[11]. Гэта было самае маштабнае масавае забойства ў Еўропе пасля Другой сусветнай вайны[12].
| Падзенне Срэбраніцы і Жэпы | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Баснійская вайна | |||
![Карта ваенных дзеянняў падчас аперацый «Крывая 95» і «Ступчаніца 95»[1]](https://www.search.com.vn/wiki/be/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Map_61_-_Bosnia_-_Srebrenica_%26_Zepa,_July_1995.jpg) Карта ваенных дзеянняў падчас аперацый «Крывая 95» і «Ступчаніца 95»[1] | |||
| Дата | 6 — 25 ліпеня, 1995 | ||
| Месца | .svg){kind=small} Боснія і Герцагавіна | ||
| Вынік | Ліквідацыя «зон бяспекі» ў Срэбраніцы і Жэпе. Генацыд баснійскага народа. Адмена эмбарга на пастаўку зброі Мусульманска-Харвацкай Федэрацыі з боку ЗША і АІС | ||
| Праціўнікі | |||
| |||
| Камандуючыя | |||
| |||
| Сілы бакоў | |||
| |||
| Страты | |||
| |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Ход падзей
Срэбраніцкі анклаў, населены пераважна баснійцамі-мусульманамі, быў абвешчаны Саветам бяспекі ААН у красавіку 1993 года «зонай бяспекі», у маі 1993 года СБ ААН «зонай бяспекі» абвешчаны баснійскі анклаў Жэла.
Армія баснійскіх сербаў патрабавала ад мусульман здаць зброю і здацца самім. Малалікія і слабаўзброеныя нідэрландскія міратворцы ААН не былі ў стане супрацьстаяць націску.
Срэбраніцкі анклаў быў узяты корпусам «Дрына» арміі баснійскіх сербаў 11 ліпеня 1995 года. На працягу некалькіх дзён каля 25000 баснійскіх мусульман, большасць з якіх складалі жанчыны, дзеці і старыя, былі выгнаны, загружаны сіламі боснійских сербаў у перапоўненыя аўтобусы і вывезены на тэрыторыі, якія кантраляваліся баснійскімі мусульманамі. Аднак шматлікія баснийскія мужчыны-мусульмане Срэбраніцы не змаглі пакінуць гэты раён, яны былі ўзяты ў палон, утрымліваліся ў жорсткіх умовах, а затым забітыя. Да 19 ліпеня 1995 ліпеня сербскія баевікі забілі звыш 7000 бяззбройных баснійскіх мужчын і хлопчыкаў ва ўзросце ад 13 да 77 гадоў[13].
Сербы пачалі штурм Жэпы праз два дні пасля падзення Срэбраніцы і змаглі заняць горад 25 ліпеня. У выніку штурму баснійцы страцілі забітымі каля 70 чалавек. Параненыя і грамадзянскія асобы былі эвакуіраваны ў Сараева і Кладань, а паўтары тысячы ваеннапалонных пасля абменены на сербаў. Палкоўнік Аўда Паліч знік без вестак 27 ліпеня 1995 года падчас перамоў аб умовах капітуляцыі жэпскага гарнізона.
Пасля падзення Срэбраніцы і Жэпы НАТА прыняло праграму бамбардзіроўкі сербскіх цэляў і пад пагрозай прымянення сілы прадухіліла напад сербаў на іншую «зону бяспекі» — Гораждзе. У далейшым аперацыя НАТА «Абдуманая сіла», а таксама шэраг наступальных аперацый харватаў і баснійцаў-мусульман прадвызначылі заключэнне Дэйтанскіх пагадненняў і спыненне вайны.
Расследаванне
Самым першым асуджаным Міжнародным трыбуналам па былой Югаславіі па срэбраніцкай справе стаў найміт 10-га дыверсійнага атрада Дражэе Эрдэмавіч, прысуджаны ў лістападзе 1996 года да пяці гадоў пазбаўлення волі. Аднак Эрдэмавіч пасля трох з паловай гадоў зняволення быў вызвалены; на падставе яго паказанняў у жніўні 2001 года быў асуджаны генерал Радзіслаў Крстыч — адзін з высокапастаўленых афіцэраў войска баснійскіх сербаў.
У 2003 годзе адказнасць за масавыя забойствы мірнага баснійскага насельніцтва была афіцыйна прызнаная ўладамі Рэспублікі Сербскай Босніі і Герцагавіны[14]. У 2010 годзе парламент Сербіі таксама асудзіў разню.
У студзені 2007 года Міжнародны трыбунал па былой Югаславіі ў Гаазе кваліфікаваў дзеянні сербаў як генацыд. У сваю чаргу, у студзені 2009 года Еўрапейскі парламент абвясціў 11 ліпеня «днём памяці генацыду ў Срэбраніцы».
Родныя ахвяр падалі ў суд на Нідэрланды. Гаагскі трыбунал у 2014 годзе прызнаў адказнасць Нідэрландаў за высылку з базы міратворцаў ААН 350 мужчын 13 ліпеня 1995 года, нягледзячы на тое, што галандскія вайскоўцы ведалі, што тых могуць забіць[15].
У 2016 годзе былы палітычны лідар баснійскіх сербаў Радаван Караджыч прысуджаны да 40 гадоў турмы за ваенныя злачынствы і злачынствы супраць чалавечнасці, учыненыя падчас баснійскай вайны. Ён, у прыватнасці, быў прызнаны вінаватым у генацыдзе ў Срэбраніцы. Па выніках разбору суд усклаў на Караджыча адказнасць за забойства, захоп закладнікаў і прымусовае перасяленне жыхароў.
У лістападзе 2017 года Гаагскі трыбунал прысудзіў былога генерала арміі баснійскіх сербаў Ратка Младзіча да пажыццёвага зняволення, прызнаўшы яго вінаватым у генацыдзе і злачынствах супраць чалавечнасці[16].
Зноскі
Спасылкі
- Srebrenica And the Politics of War Crimes Архівавана 14 красавіка 2009.
- «Report of the Secretary-General pursuant to General Assembly resolution 53/35—The fall of Srebrenica», United Nations A/54/549 (15 November 1999)(недаступная спасылка) (application/pdf, 891904 bytes)
- ICTY judgement in its case against Krstic, красавік 2004
- NIOD report Архівавана 16 лютага 2007. — Даследаванне нідэрландскага ўрада Срэбраніцкай разні, красавік 2002
- Updated list of 8,373 Bosniaks killed or missing from Srebrenica Архівавана 1 жніўня 2005. Federal Commission for Missing Persons
- The Events in and around Srebrenica between 10th and 19 July 1995 Архівавана 9 снежня 2012.
- The uncensored version of the Bosnian execution video—Warning: shocking content!
- Операция Сребреница 1:01:28 167.23Mb (Дакументальныя здымкі Войска Республике Српске ў перыяд узяцця Срэбраніцы ў ліпені 1995 года)
- Srebrenica 1/2 и Srebrenica 2/2
- Eksodus i deportacija Žepljaka Жепа-Сараево-Кладань 25-26 июля 1995, Жепа-Кладань-Сараево 26 июля 1995, рэпартаж тэлебачання Харватыі і БіГ, Рэпартаж CNN аб падзенні Жэпы)
- Сайт аб злачынствах супраць сербаў у Срэбраніцы і яе наваколлі
- Пайменны спіс 3287 сербскіх ахвяр у Срэбраніцы
- MLADIC MAKES OFFENSIVE REMARKS ABOUT SREBRENICA VICTIMS (англ.). SENSE Agency. Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2012. Праверана 2012-8-17.