Марына Іванаўна Цвятаева

Нарадзілася ў сям’і прафесара Маскоўскага ўніверсітэта, філолага і ўсходазнаўцы Івана Цвятаева. Маці, Марыя Мэйн была піяністкай. Дзіцячыя гады паэтэсы прайшлі ў Маскве і Тарусе (Калужская вобласць). Пісаць вершы Марына пачала ва ўзросце шасці гадоў. У 1906 яе маці памерла ад туберкулёзу, Марына разам з сястрой Анастасіяй засталіся пад апекай бацькі. Праз хваробу маці сям’я падоўгу жыла ў Італіі, Швейцарыі і Германіі. Пачатковую адукацыю Марына атрымала ў Маскве, пасля вучылася ў пансіёнах Лазаны (Швейцарыя) і Фрайбурга (Германія). У шаснаццаць гадоў пабывала ў Парыжы, каб праслухаць у Сарбоне кароткі курс лекцый па старафранцузскай літаратуры.

У 1910 годзе Марына за ўласныя грошы выдала свой першы зборнік вершаў «Вечаровы альбом» («Вечерний альбом») і ў тым жа годзе напісала свой першы крытычны артыкул «Чарадзейства ў вершах Брусава» («Волшебство в стихах Брюсова»). Праз два гады выйшаў наступны зборнік М. Цвятаевай — «Чароўны ліхтар» («Волшебный фонарь», 1912).

Пачатак творчасці Цвятаевай звязаны з колам маскоўскіх сімвалістаў. Пасля знаёмства з Валерыем Брусавым і Элісам паэтка ўдзельнічае ў дзейнасці гурткоў і студыяў пры выдавецтве «Мусагет». На раннія творы Цвятаевай паўплывалі Някрасаў, Брусаў і Валошын.

У 1911 годзе Марына Цвятаева пазнаёмілася з Сяргеем Эфронам і ў студзені 1912 году выйшла за яго замуж. У тым жа годзе ў іх нарадзілася дачка Арыядна (Аля).

У 1913 годзе выйшаў трэці зборнік вершаў М. Цвятаевай — «З дзвюх кніг» («Из двух книг»).

У 1914 годзе Цвятаева пазнаёмілася з паэткай і перакладчыцай Соф’яй Парнок; іх стасункі доўжыліся да 1916 году (калі яны разышліся і Марына вярнулася да мужа). Цвятаева прысвяціла Парнок цыкл вершаў «Сяброўка» («Подруга»).

У Цвятаевай і Эфрона ў 1917 годзе нарадзілася дачка Ірына, якая памерла ў прытулку ад голаду ва ўзросце трох гадоў. Гады Грамадзянскай вайны былі для паэткі вельмі цяжкімі. Сяргей Эфрон служыў у Белай арміі. У гэтыя гады з’явіўся цыкл вершаў «Лебядзіны стан», прасякнуты спачуваннем да белага руху.

У 1918-19 гадах М. Цвятаева піша рамантычныя п’есы, стварае паэмы «Ягорушка» («Егорушка»), «Цар-дзяўчына» («Царь-девица»), «На чырвоным кані» («На красном коне»).

У траўні 1922 Марыне Цвятаевай і яе дачцэ Арыядне дазволілі з’ехаць за мяжу — да мужа, які пасля разгрому Дзянікіна стаў студэнтам Пражскага ўніверсітэта. Спачатку М. Цвятаева з дачкой жылі ў Берліне, пасля тры гады ў прадмесцях Прагі. У Чэхіі напісаныя «Паэма Гары» і «Паэма Канца». У 1925, пасля нараджэння сына Георгія, сям’я перабралася ў Парыж, дзе Эфрона абвінавачваюць у тым, што ён завербаваны НКУС і ўдзельнічаў у змове супраць Льва Сядова, сына Льва Троцкага.

Большая частка створанага ў эміграцыі засталася нявыдадзенай. У 1928 годзе ў Парыжы пабачыў свет апошні прыжыццёвы зборнік вершаў «Пасля Расіі» («После России»), куды ўвайшлі вершы 1922-25 гадоў.

У адрозненне ад вершаў, якія не мелі ў эмігранцкім асяроддзі прызнання, проза М. Цвятаевай была папулярнай і заняла першае месца ў яе творчасці. У гэты час выдадзеныя «Дом ля Старога Пімена» (1934), «Маці і музыка» (1935), «Мой Пушкін» (1937), «Аповесць пра Сонечку» (1938), успаміны пра Валошына «Жывое пра жывое» (1933), пра Андрэя Белага «Палонны дух» («Пленный дух», 1934), пра Міхаіла Кузміна «Вецер з іншых мясцінаў» («Нездешний ветер», 1936).

З 1930-х гадоў Марына Цвятаева з сям’ёй жыве амаль у галечы. У 1937 Арыядна выехала ў Маскву, атрымаўшы магчымасць вярнуцца на радзіму. 10 кастрычніка таго ж году з Францыі збег Эфрон, які быў замешаны ў замоўленым палітычным забойстве. У 1939 годзе паэтка таксама вярнулася ў СССР. Па прыездзе жыла на лецішчы НКУС у Болшаве. 27 жніўня была арыштаваная Арыядна, 10 кастрычніка — Эфрон. У жніўні 1941 года Сяргея Эфрона расстралялі, Арыядна была рэабілітаваная ў 1955 годзе пасля пятнаццаці гадоў рэпрэсій.

У апошнія гады паэтка амаль не пісала вершаў і займалася перакладамі. Была ў эвакуацыі ў горадзе Ялабуга. Скончыла жыццё самагубствам.

Сярод перакладчыкаў Цвятаевай на беларускую мову — Пятро Макарэвіч, Андрэй Хадановіч, Валянціна Аколава^[5], Лявон Баршчэўскі^[6].