Купіск

Падчас Першай сусветнай вайны тут тры гады, ад восені 1915, стаяў фронт. З’явіліся нямецкія доты, склады. У міжваеннай Польшчы ўсе гэтыя абарончыя збудаванні захоўвалі.

У колішніх складах да наступнай нямецкай акупацыі была крама. Партызаны прыехалі і спалілі яе. Нямецкія ўлады адрамантавалі будынак і зрабілі ў ім камендатуру. Тут размяшчаўся гарнізон мясцовай самааховы.

Напярэдадні аперацыі «Баграціён» сюды падышоў партызанскі атрад «Кастрычнік», які базаваўся ў Ліпічанскай пушчы. Ноччу на 16 ліпеня 1944 года, пасля таго як мясцовы гарнізон адмовіўся здацца, пачаўся штурм. Камендатура была абнесеная радамі дроту. Партызаны зайшлі з адваротнага боку і ўзарвалі сцяну, далі па амбразурах, закідалі ўсіх гранатамі. Камендант застрэліўся. Часткузабілі, а частку забралі. Рукі пазакручвалі калючым дротам, калолі штыкамі і нажамі. Некаторыя з палонных, калі дайшлі да павароту ракі, самі пакідаліся ў Нёман. А астатніх завялі ў лес і павесілі.

У баі загінуў камсамолец-партызан Міхаіл Белуш. Паводле савецкай афіцыйнай версіі, становішча партызан ускладнялася тым, што на іх шляху быў варожы дзот, з двух амбразур якога білі кулямёты. Міхаіл Белуш са звязкай гранат прарваўся на перадавую і змог абясшкодзіць адну амбразуру, аднак другая працягвала страляць. Тады Міхаіл накрыў сваім целам амбразуру^[2], дазволіўшы свайму атраду прарвацца на пазіцыі ворага.

Паводле сведчанняў мясцовага старажыла Віктара Карабача, якія пераказаў Зміцер Бартосік, Міхаіла Белуша і яго таварыша забіў з аўтамата паліцай. Існуе таксама версія, што закрыў грудзьмі амбразуру Мікалай Кадура, пахаваны затым на мясцовых могілках, а Белуша прызначылі героем таму, што быў камсамольцам^[3].

Уся вёска была спаленая партызанамі яшчэ да прыходу рэгулярных частак Чырвонай арміі.

У савецкі час па Нёмне сплаўлялі лес, і тут працавалі плытагоны. Дзейнічалі школа і Дом культуры. У 1940—1960 гадах цэнтр Купіскага сельсавета.

• Свята-Георгіеўская царква.
• Помнік у гонар камсамольца-партызана Міхаіла Белуша.

• Міхаіл Аляксеевіч Моўчан (нар. 1925) — беларускі графік, жывапісец.
• Павел Навара (1927—1983) — беларускі грамадскі дзеяч у Вялікабрытаніі.
• Міхаіл Дзмітрыевіч Ханевiч (нар. 1954) — расійскі хірург, анколаг і трансфузіёлаг.

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх