Крыварожскі метратрам

Праект будаўніцтва быў распрацаваны ў 1972 году харкаўскім інстытутам «УкркамунНДІпраект», Міністэрствам жыллёва-камунальнай гаспадаркі УССР і «Харкаўметрапраект» Міністэрства будаўніцтва УССР. Па савецкіх стандартах будаванне метрапалітэна ўзгаднялася толькі для гарадоў-мільённікаў, а насельніцтва Крывога Рога ў 1970-х гадах, калі праектавалася сістэма, склала 700.000 жыхароў^[4]. Была спраектаваная лёгкарэйкавая сістэма, якая адказвае стандартам метрапалітэна, але выкарыстоўвае трамвайны рухомы састаў.

Будаўніцтва пачалося ў 1974 годзе. Адкрыццё першай чаргі са станцыямі «Плошча Працы», «Кастрычніцкая», «Плошча Арцёма» і часовым прыпынкам паблізу сучаснай станцыі «Мудроныя» адбылося 26 снежня 1986 года. Лінію абслугоўвалі 7 цягнікоў.

Другая чарга была адкрыта з спазненнем праз частыя затапленні тунэляў грунтавымі водамі і фінансавым крызісам канца 1980-х. 13 лютага 1988 года адкрылі станцыю «Дом Саветаў» з аднакалейным рухам да яе ад «Дзяржынскай». 2 мая 1989 года другая чарга пачала дзейнічаць пасля адкрыцця станцый «Дзяржынская», «Праспект Металургаў» і «Кальцавая», збудаванні старой станцыі «Дзяржынская» былі дэмантаваныя.^[5]

Будаўніцтва трэцяй чаргі вялося ў часы незалежнасці Украіны, пачынаючы з 1992 года. Нягледзячы на складанае эканамічнае становішча, станцыі гэтага ўчастка таксама будаваліся па стандартах метрапалітэна. 26 кастрычніка 1999 года з удзелам Прэзідэнта Украіны Леаніда Кучмы адбылося адкрыццё толькі двух станцый («Індустрыяльная» і «Зарэчная») з пяці, запланаваных у трэцяй чарзе^[6]. Пасля ўвядзення ў эксплуатацыю новага ўчастка станцыя «Плошча Працы» апынулася размешчанай у баку ад галоўнай лініі (хоць і ў непасрэднай блізкасці ад яе). У сувязі з гэтым быў уведзены падзел маршрутаў на № 1 («Кальцавая» — «Плошча Працы») і № 2 («Кальцавая» — «Зарэчная»). 19 чэрвеня 2000 года адкрылі станцыю «Электразаводская»^[7], 19 мая 2001 года — «Гарадская бальніца». Станцыя «Воўнапрадзільная» была закансервавана ў 2001 годзе праз тое, што побач з ёй няма жылой забудовы^[8][9].

У 2003 годзе быў уведзены новы лагатып: чырвоныя літары «ШТ» (скарочана ад украінскай назвы «швидкісний трамвай») на белым фоне замянілі на зялёную «М» (скарочана ад «метро»)^[4].

Рашэннем гарадскога савета ад 28 лютага 2007 станцыі «Кастрычніцкая» было прысвоена новая назва — «Станцыя імя Гутоўскага» ў гонар Рыгора Гутоўскага — апошняга савецкага мэра Крывога Рога, падчас якога ў горадзе было пабудаваны і адкрыты метрапалітэн^[10].

У 2012 годзе пачалася інтэграцыя хуткаснага трамвая да трамвайнай сеткі, 25 мая^[11], напярэдадні дня горада, адбылося ўрачыстае адкрыццё новай трамвайнай лініі^[12]. У раёне былой станцыі «Кальцавая» (якая была зачынена, а шлях — разабраны) на месцы гейта была збудаваная лінія, якая дазваляе ажыццяўляць выезд хуткаснага трамвая на лінію гарадскога трамвая. Хуткасны трамвай пайшоў па лініі гарадскога трамвая да прыпынку «Кальцо КМК», у маршруце з’явілася 4 новых прыпынку. Такая перабудова мела як прыхільнікаў так і незадаволеных сярод крыварожцаў. Першыя задаволеныя магчымасцю дабрацца прахадной камбіната без перасадак; другія — вінавацяць немэтазгоднасці расходавання сродкаў (₴ 3800000. ~ $ 250 тыс.) на такую нязначную мадэрнізацыю, а таксама папракаюць запаволеннем руху хуткасных трамваяў, і магчымасцю іх хутчэйшага зносу і псуты. Ужо ў дзень адкрыцця лініі з рухомым складам хуткаснага трамвая на лініі гарадскога трамвая адбылося некалькі паломак і праблем руху. Аварыі на лініі здараюцца даволі часта^[13][14][15].

У жніўні 2012 года была адноўлена дзейнасць станцыі «Кальцавая» — цяпер пасадка і высадка пасажыраў ажыццяўляецца адначасова на адной, новапабудаванай платформе. Уведзены маршрут 3М («Зарэчная» — «Кальцо КМК»), маршруты 1М і 2М пачалі курсіраваць па сваіх старых кірунках. Акрамя таго, здзейсніць пасадку на «Кальцавой» можна толькі на маршруты 1М і 2М, а маршрут 3М праходзіць паўз станцыі. У 2016 годзе, пасля прыняцця закона пра дэкамунізацыю, былі змененыя назвы трох станцый: «Імя Гутоўскага» стала «Сонечнай»; «Плошча Арцёма» было зменена на «Вячэрні Бульвар»; станцыя «Дзяржынская» стала «Мудроная»^[16].

У Крыварожскім метрапалітэне выкарыстоўваюцца трамвайныя вагоны. Гэта з’яўляецца адным з асноўных аргументаў пра тое, што сістэма не з’яўляецца метрапалітэнам. Аднак, вядомы даследчык метро Роберт Швандль не вылучае такі крытэрый класіфікацыі^[17].

Самымі шматлікімі з’яўляюцца вагоны Tatra T3. У 1986 годзе было набыта 15 вагонаў мадыфікацыі Tatra T3SU (№ 001—015), у 1987 годзе яшчэ 35 (№ 016—050). За фінансавага крызісу, у 1993 годзе было набыта не новыя вагоны, а выкарыстоўваюцца — 2 Tatra T3SU з Запарожжа (№ 051—052) і 11 адрамантаваных Tatra T3 з Прагі (№ 053—063). Апошнія мелі змененую сістэму ацяплення, вялікія люстэркі задняга выгляду, па адным сядзення ў кожным шэрагу і большая колькасць поручняў. Пасля вялікія люстэркі задняга выгляду пачалі ўсталёўваць і на іншых вагонах. Усе Крыварожскія Tatra T3 трохдзверныя; у пярэдняй маршрутапаказальніках убудавана дадатковая трэцяя фара. З 2005 года вагоны № 001—047 і № 064—066 былі мадэрнізаваны на Tatra T3R.P Дарніцкім трамвайным дэпо ў Кіеве. У 2005 годзе там жа шляхам злучэння двух вагонаў Tatra T3 з дапамогай нізкападлогавай секцыі быў створаны вагон Tatra KT3UA № 067, а ў 2009 годзе быў створаны аналагічны вагон № 068 з былых № 051 і № 052^[18].

У 1993—1995 гадах набылі 11 вагонаў 71-611 (№ 201—211). Гэта асаблівая мадыфікацыя 71-608 у якой шэсць дзвярэй па тры ў кожны бок з павернутымі ў салон сядзеннямі. Усяго было выпушчана 13 такіх вагонаў спецыяльна для Крыварожскага метрапалітэна і Валгаградскага хуткаснага трамвая, дзе таксама ёсць падземныя ўчасткі.

Трамваі курсіруюць па адным або счэпленымі па два. У маі 2012 года трамваі счэпленыя з 3-х вагонаў былі раз’яднаныя, бо не маглі манеўраваць на лініі гарадскога трамвая.

Аплата праезду ажыццяўляецца жэтонамі, якія апускаюцца ў турнікеты пры ўваходзе на станцыі метро. Жэтоны прадаюцца ў касах на кожнай станцыі. У савецкі час замест жэтонаў выкарыстоўваліся манеты наміналам 5 капеек. Аўтаматы для размену дробязі захаваліся на станцыі «Дом Саветаў». Падчас інфляцыі пачатку 1990-х выкарыстоўвалі квіткі. У канцы 1990-х на жэтоны наносілася рэклама банка «INKO». Пасля яго закрыцця іх вывелі з абарачэння, але пасля зноў увялі з-за зношанасці небрэндаваных жэтонаў^[19].

Жэтоны вырабляліся ў Харкаве, гэта адны з першых пластмасавых жэтонаў для транспарту на тэрыторыі Украіны^[20]. На 2015 год метратрам — гэта адна з апошніх сістэм грамадскага транспарту ў краіне, дзе не выкарыстоўваюцца бескантактавыя электронныя карткі. Для ільготнага праезду выкарыстоўваюцца папяровыя квіткі.

У снежні 2016 кошт праезду складаў 2,50 украінскія грыўні.

З траўня 2021 праезд бясплатны для ўсіх пасажыраў.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крыварожскі метратрам