Еўразійства

Еўразійства — ідэйна-палітычная і гісторыка-культурная канцэпцыя, якая адводзіць Расіі, як адмысловаму этнаграфічнаму свету, «сярэдняе» месца паміж Еўропай і Азіяй. Атрымала назву за шэраг асаблівых палажэнняў, звязаных з гісторыяй Еўразіі — унікальнага кантынента, узніклага на тэрыторыі «цэнтральнага» дамена Еўразійскага кантынента. Еўразійскі рух, які квітнеў у асяродках рускай эміграцыі ў 1920—1930-я гг., перажывае ў наш час як бы другое нараджэнне.

Вытокі еўразійства ляжаць у ідэях позніх славянафілаў, такіх як Канстанцін Лявонцеў, Мікалай Страхаў і Мікалай Данілеўскі. Так, Данілеўскі, супрацьпастаўляючы Расію і Еўропу, увёў паняцце «культурна-гістарычнага тыпу» — як тлумачэння адрознення паміж рускім і еўрапейцам, вылучаючы рамана-германскі і грэка-візантыйскі тыпы як супрацьстаялыя адзін аднаму і абумоўленыя ўсім ходам гістарычнага развіцця.

Пачатак еўразiйству паклаў зборнік артыкулаў М. С. Трубяцкога, П. М. Савіцкага, Г. У. Флароўскага і П. П. Суўчынскага «Сыход да Усходу» (Сафія, 1921). Аўтары зборніка, працягваючы традыцыю позніх славянафілаў, абвяшчалі Расію адмысловым культурна-гістарычным тыпам — «Еўразіяй», акцэнтуючы ўвагу на сувязі яе з азіяцка-цюркскім светам і супрацьпастаўляючы «Еўропе», гэта значыць Захаду. У палітычным дачыненні, гэта прывяло да прызнання заканамернасці Кастрычніцкай рэвалюцыі і Савецкай улады, як арганічнай праявы еўразійскай цывілізацыі (чаму спрыяла і пранікненне ў рух агентуры ГПУ, як Н. Н. Лангавой, С. Я. Эфрон і інш.). У пачатку 1930-х гадоў еўразiйства пайшло на змяншэнне. Па азначэнні Андрэаса Умланда, еўразійцы «падтрымлівалі антызаходнія, ізаляцыянісцкія, імперыялістычныя і iдэякратычныя аспекты ранняга савецкага рэжыму і бачылі ў ім частковую пераемнасць царскай імперыі».

Ідэі еўразiйства, практычна забытыя да другой паловы ХХ стагоддзі, былі шмат у чым уваскрэшаныя Львом Гумілёвым і атрымалі шырокае распаўсюджванне ў пачатку XXI стагоддзя. Гумілёў у шэрагу кніг — «Этнагенез і біясфера Землі», «Тысячагоддзе вакол Каспія» і «Ад Русі да Расіі» — выкарыстаючы еўразійскую канцэпцыю і дапаўняючы яе ўласнымі распрацоўкамі, фармулюе сваю канцэпцыю этнагенезу, якая прыводзіць яго да шэрагу высноў, сярод якіх найбольшую важнасць маюць наступныя:

• па-першае, любы этнас уяўляе сабою супольнасць людзей, аб’яднаную некаторым стэрэатыпам паводзін;
• па-другое, этнас і яго стэрэатып паводзін фармуюцца ў пэўных географа-кліматычных умовах і застаюцца ўстойлівымі працяглы перыяд часу, параўнальны з часам існавання этнаса;
• па-трэцяе, суперэтнічныя цэласнасці фарміруюцца на аснове абагульненага стэрэатыпу паводзін, які падзяляецца прадстаўнікамі розных этнасаў адзінага суперэтнаса;
• па-чацвёртае, стэрэатып паводзін суперэтнічнай цэласнасці ўяўляе сабою некаторы спосаб быцця, што адказвае вызначаным умовам існавання.

Цяпер ёсць і канцэпцыя неаеўразійства, распрацаваная рускім філосафам Аляксандрам Дугіным, у якой сінтэзаваныя класічнае еўразiйства дваццатых гадоў, еўрапейскі традыцыяналізм, а таксама элементы новага левага і новага правага дыскурсаў.

Аляксандр Дугін у сваёй кнізе «Асновы геапалітыкі: Геапалітычная будучыня Расіі», якая значна ўплыла на расійскія эліты і ўласна на знешнюю палітыку Уладзіміра Пуціна, сцвярджаў, што Украіна павінна быць анексавана Расійскай Федэрацыяй, бо нібыта: «Украіна як дзяржава не мае геапалітычнага значэння, асаблівага культурнага імпарту або агульначалавечага значэння, геаграфічнай унікальнасці, этнічнай выключнасці, яе пэўныя тэрытарыяльныя амбіцыі ўяўляюць велізарную небяспеку для ўсёй Еўразіі і без рашэння праблемы „ўкраінскага пытання“, казаць аб кантынентальнай палітыцы наогул бессэнсоўна. Нельга дазволіць Украіне заставацца незалежнай, калі яна не будзе санітарнай мяжой, што таксама было б недапушчальна»^[1], — што ўрэшце прывяло да расійска-ўкраінскай вайны.^[2]