Дэпартацыя немцаў пасля Другой сусветнай вайны

Падчас развіцця паспяховага наступу савецкіх войскаў увосень 1944 года германскія ўлады, разумеючы непазбежнасць паражэння нацысцкай Германіі, арганізавалі эвакуацыю нямецкага насельніцтва з Усходняй Прусіі і іншых раёнаў на захад. Эвакуацыя насіла добраахвотны характар і прывяла да значнага памяншэння нямецкага насельніцтва Кёнігсберга, якое скарацілася з 340 да 200 тысяч усяго за некалькі месяцаў^[11]. З набліжэннем часцей Чырвонай Арміі эвакуацыя набывала ўсё больш хаатычны характар. Многія немцы, баючыся рэпрэсій, беглі самі. Падобныя асцярогі абывацеляў актыўна стымуляваліся панікёрскімі паведамленнямі міністэрства прапаганды Рэйха:

У асобных вёсках і гарадах незлічоным згвалтаванням падвергліся ўсе нямецкія жанчыны ад 10 да 70 гадоў. Здаецца, што гэта робіцца па загадзе зверху, з прычыны таго, што ў паводзінах рускай салдатні можна ўгледзець відавочную сістэму.

Такая прапагандысцкая кампанія сыграла прама процілеглую ролю: яна фактычна паскорыла падзенне Усходняй Прусіі, паколькі масы бежанцаў у выніку шчыльна заблакавалі асноўныя транспартныя артэрыі, рэзка ўскладніўшы забеспячэнне і папаўненне асабовым складам групоўкі вермахта.

Так ці інакш, прасоўванне частак Чырвонай Арміі нямецкае насельніцтва чакала з дрэнным прадчуваннем і страхам, чакаючы толькі благога абыходжання з сабой пасля пачатку немінучай савецкай акупацыі^[10][12]. Большасць грамадзян рэйха былі абсалютна ўпэўнены ў пачатку шматлікіх рэпрэсій супраць мясцовага насельніцтва^[12], здзяйсненні савецкімі войскамі згвалтаванняў і іншых злачынстваў^[10][12][13]. Нацысцкая прапаганда ўсяляк раздувала шматлікія чуткі, а, паводле паваенных сведчанняў некаторых відавочнікаў з боку нямецкіх войскаў, нават правакавала інфармацыйную вайну «арганізацыяй» уяўных «злачынстваў бальшавіцкіх войскаў».

Пасля канчатковай перамогі армій краін саюзнікаў Патсдамская канферэнцыя, на якой адбылася сустрэча лідараў СССР, ЗША і Вялікабрытаніі, фактычна ўзаконіла дэпартацыю.

Большасць фольксдойчэ пакінула месцы пражывання адразу ж пасля заканчэння войны. Гэты працэс, у сілу яго масавасці і значнага ўплыву на этнічную карціну Еўропы, быў вылучаны ў асобнае паняцце, якое атрымала назву «зыход немцаў з краін Усходняй Еўропы». Так, напрыклад у летнія і восеньскія месяцы 1945 года, ва ўмовах адсутнасці законна абранага парламента, прэзідэнт Чэхаславакіі Эдвард Бенеш падпісаў прэзідэнцкія дэкрэты (так званыя дэкрэты Бенеша), якія мелі сілу закона, у тым ліку аб выгнанні немцаў з Чэхаславакіі^[14]. Выгнанне немцаў з Чэхаславакіі, якое атрымала падтрымку саюзных дзяржаў, адбылося ў 1945—1946 гг. Найбольшую вядомасць у сувязі з гэтымі падзеямі набыў т.з. Брунскі марш смерці, а таксама трагедыя ў горадзе Аўсіг у ліпені 1945 г., калі загінула да 5 тыс. судэцкіх немцаў. Выгнанне немцаў з Усходняй Еўропы суправаджалася маштабным арганізаваным гвалтам, уключаючы канфіскацыю маёмасці, перамяшчэнне ў канцэнтрацыйныя лагеры і дэпартацыю. Усяго падчас дэпартацыі загінула да 2 мільёнаў немцаў^[3].

Дэпартацыя, формы прымусовага выгнання і пазбаўлення правоў у найбольшай ступені закранулі этнічнае нямецкае насельніцтва на тэрыторыях, далучаных пасля Патсдамскай канферэнцыі да Польшчы (ПНР), да Чэхаславакіі (ЧССР) і Усходняй Прусіі, падзеленай паміж СССР і Польшчай.

З Чэхаславакіі былі прымусова выселены судэцкія немцы, а таксама нямецкае насельніцтва іншых рэгіёнаў (гл. Выгнанне немцаў з Чэхаславакіі).

З Венгрыі былі прымусова выселены трансільванскія немцы.

У Польшчы немцы высяляліся з Сілезіі.

У Савецкім Саюзе немцы высяляліся з Калінінградскай вобласці РСФСР і з Клайпедскага (Мемельскага) края Літоўскай ССР.

У Югаславіі немцы высяляліся галоўным чынам з Славеніі, Харватыі, Ваяводзіны і з горада Бялград.

Шматлікія немцы, што падпісалі фольксліст у часы Трэцяга рэйха, аўтаматычна захоўвалі нямецкае грамадзянства пасля прыбыцця ў Германію, іншыя атрымалі яго крыху пазней, ужо падчас халоднай вайны. Грамадзяне былога рэйха захоўвалі сваё грамадзянства ў акупаванай нямецкай дзяржаве, якія пазней падзяліліся на Усходнюю Германію і Заходнюю Германію. Нямецкае насельніцтва Венгрыі і Югаславіі дэпартавалася ў Аўстрыю.

Адносна невялікія групы этнічных немцаў да нашага часу пражываюць у краінах Цэнтральнай Азіі, галоўным чынам у Казахстане. Малая колькасць немцаў пражывае таксама ў Трансільваніі ў Румыніі. Акрамя таго, некаторыя з былых фольксдойчэ і іх нашчадкаў утвараюць рэшткавыя кампактныя раёны рассялення немцаў у Даніі, Францыі, Італіі, Польшчы, Чэхіі, Славакіі, Славеніі, Венгрыі.

• Нямецкае насельніцтва ва Усходняй Прусіі пасля Другой сусветнай вайны
• Выгнанне немцаў з Чэхаславакіі

• Baziur, Grzegorz. Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945—1947, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-89078-19-8
• Beneš, Z., D. Jančík et al. Facing History: The Evolution of Czech and German Relations in the Czech Provinces, 1848—1948, Prague: Gallery. ISBN 80-86010-60-0
• Blumenwitz, Dieter. Flucht und Vertreibung, Cologne: Carl Heymanns, 1987
• de Zayas, Alfred M. «A terrible Revenge». Palgrave/Macmillan, New York, 1994. ISBN 1-4039-7308-3.