Дзяржавы — члены ААН
- Гл. таксама Спіс дзяржаў — членаў ААН
У ААН у наш час уваходзіць 193 дзяржавы[1]. З міжнародна прызнаных незалежных дзяржаў у ААН не ўваходзіць толькі Дзяржава Палесціна і Святы Прастол, з часткова прызнаных — САДР, Кітайская Рэспубліка (Тайвань), Абхазія, Паўднёвая Асеція, Рэспубліка Косава, Паўночны Кіпр. З іх толькі САДР і Палесціна на гэты момант фармальна маюць права ў будучыні стаць членамі арганізацыі, паколькі, у адрозненне ад астатніх часткова прызнаных дзяржаў, яны з'яўляюцца былымі калоніямі і, у адпаведнасці з Дэкларацыяй ГА ААН аб дэкаланізацыі, у рамках ААН не прызнаецца чый-небудзь суверэнітэт над імі.[2] Асобным прадстаўніком з'яўляецца суб'ект міжнароднага права Мальтыйскі ордэн.
Члены і назіральнікі ААН
У наш час членамі ААН могуць быць толькі міжнародна-прызнаныя дзяржавы — суб'екты міжнароднага права. Паводле Статуту ААН, прыём у члены ААН адкрыты для ўсіх «міралюбівых дзяржаў, якія прымуць на сябе абавязацельствы, што ўтрымліваюцца ў гэтым Статуце, і якія, па меркаванню Арганізацыі, могуць і жадаюць гэтыя абавязацельствы выконваць.». «Прыём любой такой дзяржавы ў Члены Арганізацыі праводзіцца пастановай Генеральнай Асамблеі па рэкамендацыі Савета Бяспекі.». Для прыёму новага члена неабходна падтрымка прынамсі 9 з 15 дзяржаў — членаў Савета Бяспекі (пры гэтым варта ўлічваць, што 5 пастаянных членаў — Вялікабрытанія, Кітай, Расія, ЗША і Францыя — могуць накласці на рашэнне вета, прагаласаваўшы супраць), пасля чаго пытанне перадаецца ў Генасамблею, дзе для прыняцця рэзалюцыі аб ўступленні патрабуецца большасць у дзве траціны. Новая дзяржава становіцца членам ААН з даты рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі.[3]
Сярод першапачатковых членаў ААН былі краіны, якія не з'яўляліся паўнапраўнымі міжнародна-прызнанымі дзяржавамі (саюзныя рэспублікі СССР Беларуская ССР і Украінская ССР, калонія Вялікабрытаніі Брытанская Індыя, пратэктарат ЗША Філіпіны), а таксама фактычна незалежныя дамініёны Вялікабрытаніі Аўстралійскі Саюз, Канада, Новая Зеландыя, Паўднёва-Афрыканскі Саюз.
У верасні 2011 года заяўку на прыняцце ў члены ААН падала Палесцінская аўтаномія (часткова-прызнаная Дзяржава Палесціна). Задавальненне гэтай заяўкі было адкладзена да палесцінска-ізраільскага ўрэгулявання і ўсеагульнага міжнароднага прызнання Палесціны[4], аднак, 29 лістапада 2012 года па выніках галасавання ў Генеральнай Асамблеі ААН (138 галасоў «за», 9 — «супраць», 41 краіна ўстрымалася) «падала Палесціне статус дзяржавы-назіральніцы пры Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, якая не з'яўляецца яе членам, без шкоды для набытых правоў, прывілеяў і ролі Арганізацыі вызвалення Палесціна ў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый як прадстаўніка палесцінскага народа паводле адпаведных рэзалюцый і практыкі»[5].
Акрамя статусу члена, існуе статус назіральніка ААН, які можа папярэднічаць уступленню ў рады паўнапраўных членаў. Статус назіральніка прысвойваецца шляхам галасавання ў Генеральнай Асамблеі ААН, рашэнне прымаецца простай большасцю. Назіральнікамі ААН, а таксама членамі спецыялізаваных устаноў ААН (напрыклад, ЮНЕСКА) могуць быць як прызнаныя, так і часткова прызнаныя дзяржавы і дзяржаўныя ўтварэнні.[6] Так, назіральнікамі з'яўляюцца Ватыкан, Палесціна (да 1974 — АВП, затым да 2012 — Палесцінская аўтаномія ў якасці суб'екта-назіральніка), Мальтыйскі ордэн, а таксама некаторы час былі, напрыклад, Аўстрыя, Італія, Фінляндыя, Японія, Швейцарыя і іншыя краіны, якія мелі, але часова не скарысталіся правам уступлення па розных прычынах.
Першапачатковыя члены ААН
Да першапачатковых членаў ААН адносяцца 50 дзяржаў, якія падпісалі Статут ААН на канферэнцыі ў Сан-Францыска 26 чэрвеня 1945 года, а таксама Польшча, якая адсутнічала там.
«Польскае пытанне»
На момант правядзення канферэнцыі ў Сан-Францыска, Польшча знаходзілася ў працэсе аднаўлення незалежнасці пасля свайго «чацвёртага падзелу» і не мела адзінага і агульнапрызнанага ўрада. Непасрэдна на тэрыторыі Польшчы дзейнічаў прасавецкі Часовы ўрад («Люблінскі ўрад»), тады як у Лондане знаходзіўся міжнародна прызнаны Польскі ўрад у выгнанні. Пад ціскам СССР, Польшча была ўключана ў спіс краін-падпісантаў Статуту ААН, а 5 ліпеня 1945 года Вялікабрытанія і ЗША прызналі Часовы ўрад Польшчы ў якасці законнага. Статут ААН Польшча падпісала 24 кастрычніка 1945 года.
Члены ААН без фармальнай дзяржаўнай незалежнасці
У колькасць першапачатковых членаў ААН уваходзіла 8 тэрыторый, якія не валодалі фармальнай незалежнасцю:
- Беларуская ССР і Украінская ССР (рэспублікі СССР)
- Аўстралія, Канада, Новая Зеландыя, Паўднёва-Афрыканскі Саюз (дамініёны Вялікабрытаніі)
- Брытанская Індыя (калонія Вялікабрытаніі)
- Філіпіны (пратэктарат ЗША)
Цяпер, калі ў ААН уваходзяць толькі незалежныя дзяржавы, гэта выглядае парадаксальнай сітуацыяй, аднак у 1945 годзе, да распаду каланіяльных імперый у 1960-х гадах, міжнароднае ўстройства была значна больш складаным з-за існавання мноства формаў залежных дзяржаў без фармальнай незалежнасці, якія тым не менш валодалі самакіраваннем і міжнародным прызнаннем.
Рэшткі ранейшай міжнароднай сістэмы захаваліся цяпер у форме «асацыяваных дзяржаў», некаторыя з якіх з'яўляюцца членамі ААН. Буйных дзяржаў сярод іх няма.
Прысутнасць Беларускай ССР і Украінскай ССР у спісе першапачатковых членаў ААН выглядае цалкам прымальна з пункту гледжання міжнароднага права 40-х гадоў XX стагоддзя. Гэтыя рэспублікі, як і ўсе іншыя саюзныя рэспублікі з'яўляліся дзяржавамі, і паводле Канстытуцыі СССР 1936 года (у рэдакцыі 1944 года[7]), мелі:
- абмежаваны суверэнітэт (артыкул 15);
- уласную Канстытуцыю (артыкул 16);
- права свабоднага выхаду са складу СССР (артыкул 17);
- права на замежнапалітычную дзейнасць, уключаючы заключэнне міжнародных дагавораў і абмен дыпламатычнымі місіямі з іншым дзяржавамі (артыкул 18-а);
- права на ўласныя воінскія фарміраванні (артыкул 18-б).
Спіс першапачатковых членаў ААН
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Краіны якія ўвайшлі ў ААН у 1946—2011 гадах
На працягу 1946—2011 у ААН былі прыняты яшчэ 142 дзяржавы:
1940-я гады
| Дата ўступлення | Дзяржава | Каментарый |
|---|---|---|
| 19 лістапада 1946 |  Афганістан | |
| 19 лістапада 1946 |  Ісландыя | |
| 19 лістапада 1946 |  Швецыя | |
| 16 снежня 1946 |  Тайланд (як Сіям) | |
| 30 верасня 1947 |  Еменскае Мутавакілійскае Каралеўства(цяпер — | |
| 30 верасня 1947 |  Пакістан | 14 жніўня 1947 — незалежнасць ад Вялікабрытаніі афіц. — Дамініён Пакістан |
| 19 красавіка 1948 |  М’янма (Бірма)(цяпер — | 4 студзеня 1948 — незалежнасць ад Вялікабрытаніі афіц. — Бірманскі саюз |
| 11 мая 1949 |  Ізраіль |
1950-я гады
| Дата ўступлення | Дзяржава | Каментарый |
|---|---|---|
| 28 верасня 1950 |  Інданезія | У пісьме ад 20 студзеня 1965 года Інданезія абвясціла пра сваё рашэнне выйсці з Арганізацыі Аб'яднаных Нацый «на гэтым этапе і ў цяперашніх умовах». У тэлеграме ад 19 верасня 1966 года яна абвясціла пра сваё рашэнне аб «аднаўленні поўнага супрацоўніцтва з Арганізацыяй Аб'яднаных Нацый і ўдзелу ў яе дзейнасці». 28 верасня 1966 года Генеральная Асамблея прыняла да ўвагі гэта рашэнне і прэзідэнт запрасіў прадстаўнікоў Інданезіі заняць месца ў Асамблеі[8]. |
| 14 снежня 1955 |  Аўстрыя | |
| 14 снежня 1955 |  Албанія | |
| 14 снежня 1955 |  Балгарыя | |
| 14 снежня 1955 |  Венгрыя | |
| 14 снежня 1955 |  Іарданія | |
| 14 снежня 1955 |  Ірландыя | |
| 14 снежня 1955 |  Іспанія | |
| 14 снежня 1955 |  Італія | |
| 14 снежня 1955 |  Камбоджа | |
| 14 снежня 1955 |  Лаос | |
| 14 снежня 1955 |  Лівія | З 1951 года — Каралеўства Лівія, з 1969 Вялікая Сацыялістычная Народная Лівійская Арабская Джамахірыя, з 2011 года як Лівійская Рэспубліка |
| 14 снежня 1955 |  Непал | |
| 14 снежня 1955 |  Партугалія | |
| 14 снежня 1955 |  Румынія | |
| 14 снежня 1955 |  Фінляндыя | |
| 14 снежня 1955 |  Шры-Ланка | да 1972 — Цэйлон |
| 12 лістапада 1956 |  Марока | |
| 12 лістапада 1956 |  Судан | |
| 12 лістапада 1956 |  Туніс | |
| 18 снежня 1956 |  Японія | |
| 8 сакавіка 1957 |  Гана | |
| 17 верасня 1957 |  Малайзія | да 1963 — Малая, 16 верасня 1963 года назва была зменена на Малайзія,[9] пасля далучэння да новай федэрацыі  Сінгапура,  Сабаха (Паўночнае Барнеа) і  Саравака. Сінгапур стаў незалежнай дзяржавай 9 жніўня 1965 года і членам Арганізацыі Аб'яднаных Нацый 21 верасня 1965 года.[8] |
| 12 снежня 1958 |  Гвінея |
1960-я гады
.svg){kind=small}
1970-я гады
1980-я гады
| Дата ўступлення | Дзяржава | Каментарый |
|---|---|---|
| 25 жніўня 1980 |  Зімбабвэ | |
| 16 верасня 1980 |  Сент-Вінсент і Грэнадзіны | |
| 15 верасня 1981 |  Вануату | |
| 25 верасня 1981 |  Беліз | |
| 11 лістапада 1981 |  Антыгуа і Барбуда | |
| 23 верасня 1983 |  Сент-Кітс і Невіс | |
| 21 верасня 1984 |  Бруней |
1990-я гады
2000-я гады
| Дата ўступлення | Дзяржава | Каментарый |
|---|---|---|
| 5 верасня 2000 |  Тувалу | |
| 1 лістапада 2000 |  СР Югаславія(цяпер —  Сербія) | |
| 10 верасня 2002 |  Швейцарыя | |
| 27 верасня 2002 |  Усходні Тымор | |
| 28 чэрвеня 2006 |  Чарнагорыя |
2010-я гады
| Дата ўступлення | Дзяржава | Каментарый |
|---|---|---|
| 14 ліпеня 2011[1] |  Паўднёвы Судан |