Табольск

Табольск знаходзіцца за 247 (254^[3]) км на паўночны ўсход ад Цюмені ў месцы ўпадзення ракі Табол у Іртыш, за 14^[3] км ад чыгуначнай станцыі Табольск. Па ўсходняй ускраіне^[4] горада пралягае аўтамабільная дарога Р404 Цюмень—Ханты-Мансійск. Дзейнічаюць аэрапорт і рачны порт.

Табольск заснаваны ў 1587 годзе атрадам казакоў Д. Чулкова на Траецкім мысе^[4] як Табольскі астрог. Да 1590 года быў адміністрацыйна падпарадкаваны гораду Цюмень^[2]. У 1600 годзе перанесены з Траецкага мыса на мыс Чукман^[4]. У 1606—1609 гадах быў пабудаваны драўляны горад, які быў знішчаны пажарамі 1643, 1677 і 1680 гадоў^[2]. У XVII—XVIII стагоддзях Табольск быў ваенна-адміністрацыйным, палітычным і культурным цэнтрам Сібіры. Тут пісаліся летапісы, адкрыліся першыя ў Сібіры школы, драматычны тэатр (заснаваны ў 1705 годзе), друкарня, збройны завод, гасціны двор, шклозавод (заснаваны ў 1751 годзе), палатняная і шаўкаткацкая мануфактуры. Выдаваўся часопіс «Тобольск, превращающийся в Ипокрену». З 1620 года цэнтр Сібірскай епархіі. У канцы 1680-х — 1720-х гадах на Траецкім мысе узведзены адзіны ў Сібіры каменны крэмль^[2][4]. З 1708 года горад Табольск, адміністрацыйны цэнтр Сібірскай губерні, з 1782 года — Табольскага намесніцтва, у 1796—1917 — Табольскай губерні (у 1822—1839 гадах — Заходне-Сібірскага генерал-губернатарства^[4]). У 1773—1774 гадах горад быў апорным пунктам урада пры задушэнні сялянскай вайны Емяльяна Пугачова.

Савецкая ўлада ў Табольску ўсталявана 9 красавіка 1918 года^[4][3]. У чэрвені 1918 — кастрычніку 1919 года горад быў пад кантролем белых войскаў^[4][3]. 21 кастрычніка 1919 года заняты часткамі Чырвонай Арміі і чырвонымі партызанамі^[4][3]. У 1919—1920 гадах павятовы горад Табольскай губерні, у 1920—1923 гадах — Цюменскай губерні. З 21 лютага па 8 красавіка 1921 года Табольск пад кантролем удзельнікаў Заходнесібірскага паўстання^[4]. Адміністрацыйны цэнт акругі (1923—1932, 1935—1944) і раёна (з 1924) Уральскай, Обска-Іртышскай (1934), Омскай (1934—1944), Цюменскай (з 1944 года) абласцей^[4].

• Аляксандр Гаўрылавіч Абдулаў (1953—2008) — савецкі і расійскі акцёр тэатра і кіно.
• Мікалай Іназемцаў (1889—1948) — беларускі мітрапаліт.
• Карусь Каганец (1868—1918) — беларускі паэт, драматург, мовазнавец, мастак, скульптар, грамадскі дзеяч.
• Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў (1834—1907) — рускі вучоны.
• Васіль Рыгоравіч Пяроў (1834—1882) — рускі жывапісец і графік.
• Пётр Паўлавіч Яршоў (1815—1869) — рускі пісьменнік.