Вішнявецкія
Вішнявецкія, Карыбут-Вішнявецкія — старажытны вялікалітоўскі княжацкі род[1] герба «Карыбут», галіна князёў Збаражскіх, якія, у сваю чаргу, былі галіной князёў Нясвіцкіх з Валыні. У мужчынскай лініі згас у 40-х гадах XVIII стагоддзя. Вішнявецкім належалі вялізныя зямельныя ўладанні на тэрыторыі Украіны і Беларусі.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Herb_Korybut.jpg/250px-Herb_Korybut.jpg)
Пісаліся таксама князямі Карыбут-Вішнявецкімі па меркаваным паходжанні Нясвіцкіх ад князя ноўгарад-северскага Змітра Карыбута Альгердавіча, сына вялікага князя літоўскага Альгерда[1]; у цяперашні час няма адзінага меркавання пра тое, дакладная ці гэтая генеалагічная легенда[2]. У 1644 Мікалай Казімір Шэмет , які служыў у Вішнявецкіх, склаў іх першы радавод.
Меркаваны праўнук Змітра Карыбута, Васіль, меў сына Міхайлу Васілевіча Збаражскага (? — пасля 1516), які і стаў родапачынальнікам князёў Вішнявецкіх. Ён валодаў Вішнявецкім замкам у Крамянецкім павеце на Валыні, адсюль прозвішча. Ад сыноў Міхайлы, Івана і Аляксандра, народжаных у розных шлюбах, адбыліся дзве лініі князёў Вішнявецкіх, з якіх другая спынілася на польскім каралі Міхале (пам. 1673), а першая — на князі Міхале Сервацы, гетмане літоўскім (пам. 1744).
У 16 ст. Вішнявецкія падзяліліся на дзве лініі: старэйшую (пайшла ад старосты прапойскага, чачэрскага і варнянскага князя Івана Міхайлавіча) і малодшую (пайшла ад старосты рэчыцкага князя Аляксандра Міхайлавіча). Першая лінія згасла ў 1744, другая — у 1673 годзе.
Выбітныя асобы
Першая лінія
- Змітро (Дзмітрый) Іванавіч (?-1563), дзяржаўца ванячыцкі (з 1547), староста чаркаскі (з 1551).
- Канстанцін Іванавіч (?-1574), брат Змітра Іванавіча, староста жытомірскі. Удзельнік Люблінскага сейму (1569).
- Канстанцін Канстанцінавіч (1564—1641), ваявода белзскі (1636) і рускі (1638), староста чаркаскі і крамянецкі.
- Януш Антоні (1678—1741), староста пінскі, падчашы літоўскі (1697), маршалак надворны літоўскі (1699), кашталян віленскі (1702—1703), ваявода віленскі (1704), кракаўскі (1706), кашталян кракаўскі (1726).
- Міхаіл Сервацы (1680—1744), брат Януша Антонія. Маршалак канфедэрацыі (1700), гетман польны літоўскі (1702—03, 1707—35), гетман вялікі літоўскі (1703—07, з 1735), кашталян віленскі, канцлер вялікі літоўскі (з 1720), рэгіментар войска ВКЛ (1730), староста пінскі, ваўкавыскі, мярэцкі, вілкавішскі.
Другая лінія
- Адам Аляксандравіч (?-1622), уладальнік маёнткаў на Украіне і Беларусі, актыўны прыхільнік праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай.
- Іерамія Міхал Міхайлавіч (1612—1651), буйны магнат на Украіне, ваявода рускі (1646), староста гадзяцкі, канеўскі, пшэмыскі.
- Міхал (1640—1673), сын Іераміі Міхала. Кароль Рэчы Паспалітай (1669—1673).
Генеалагічнае дрэва князёў Вішнявецкіх
Міхаіл Васілевіч Вішнявецкі (†пасля 1516), намеснік брацлаўскі(1501-1507)~ 1. NN (пляменніца Фядоры (Соф'і) Рагатынскай, жонкі Мікалая Радзівіла Старога)├─>Іван (†каля 1542), каралеўскі дваранін 1522, дзяржаўца маёнткаў эйшышскі, варнянскі, чачэрскі і прапойскі│ ~ 1. (пасля 1516) Настасся Алізаравічоўна (†каля 1536), дачка│ │ Сямёна Алізаравіча; ×2 [каля 1538] Магдалена Дэспат (†пасля 1570)│ ├─>Кацярына (†пасля 1580), жонка (пасля 1539) Рыгора Хадкевіча,│ │ кашталяна віленскага і гетмана вялікага літоўскага│ ├─>Змітро "Байда" (†1563); дзяржаўца ванячыцкі,│ │ староста брацлаўскі, вінніцкі, чаркаскі│ │ і канеўскі│ ├─>Андрэй (†1584), кашталян валынскі 1568, брацлаўскі 1572,│ │ ваявода валынскі 1576, староста любецкі і│ │ лоеўскі│ │ ~ 1.(пасля 1563) Яўфімія Вярбіцкая (*каля 1539 †1589)│ │ ├─>Ганна (†каля 1595), жонка (пасля 1581) Мікалая Сапегі,│ │ │ ваяводы віцебскага (†1599)│ │ ├─>Аляксандра (†пасля 1612), ×1 [каля 1580; развялася каля 1605] кн. Юрый │ │ │ Чартарыйскі, староста луцкі (*каля 1550 †1626 (1632?)); ×2 Ян│ │ │ Лагадоўскі, кашталян валынскі│ │ ├─>Соф'я Ганна (*1569 †1619), ×1 [пасля 1593] Ян Пац,│ │ │ ваявода менскі (†1610); ×2 Крыштаф Вацлаў Шэмет,│ │ │ староста расейнскі│ │ └─>Гальшка (Эльжбета) Яўфімія (*1569 †1596), жонка (×1584) князя│ │ Мікалая Крыштафа Радзівіла "Сіроткі",│ │ ваяводы віленскага│ │ і вялікага маршалка літоўскага (*1549 †1616)│ ├─>Канстанцін (†1574), каралеўскі дваранін 1570, │ │ староста жытомірскі│ │ ~Ганна Эльжбета з Альхоўца Свяршчоўна (†1582)│ │ ├─>Канстанцін (*1564 †1641);│ │ │ ваявода белзскі 1636, рускі 1638,│ │ │ староста чаркаскі і камянецкі; ×1 Ганна Загароўская; ×2 1603 Уршуля │ │ │ Мнішак ; ×3 [1626/1628] Кацярына Карнякт (дачка Канстанціна Карнякта)│ │ │ (†ok. 1635); ×4 Крысціна Струсь (†пасля 1647), дачка Мікалая Струся ,│ │ │ старосты галіцкага│ │ │ ~Ганна Загароўская│ │ │ ├─>Януш (*1598 †1636), канюшы вялікі каронны 1633, староста│ │ │ │ крамянецкі;│ │ │ │ ~ Кацярына Яўгенія Тышкевіч(×1627) (†пасля│ │ │ │ │1642); (1°-v. Ян Ракоўскі, ваявода віцебскі; 3°-v.│ │ │ │ │Аляксандр Людвік Радзівіл,│ │ │ │ │вялікі маршалак літоўскі)│ │ │ │ ├─>Дымітр Ежы (*1631 †1682),│ │ │ │ │ стражнік польны каронны 1658, ваявода белзскі 1660,│ │ │ │ │ гетман польны каронны 1667, вялікі гетман каронны 1676,│ │ │ │ │ ваявода кракаўскі 1678, кашталян│ │ │ │ │ кракаўскі 1680, староста белацаркоўскі,│ │ │ │ │ камянецкі, салескі, струмілоўскі, драгімскі і любамльскі; ×1│ │ │ │ │ Марыяна Замойская (†1668); ×2 [1671] Тэафіла Людвіка │ │ │ │ │ Заслаўская (†1709); (2°-v. Юзаф Караль Любамірскі ,│ │ │ │ │ маршалак вялікі каронны )│ │ │ │ │ ~Марыянна Замойская│ │ │ │ │ ├─>Яўгенія Катарына (з першага; †пасля 1681); × [1667]│ │ │ │ │ │ Станіслаў Канецпольскі ,│ │ │ │ │ │ кашталян кракаўскі (†1682)│ │ │ │ │ └─>Соф'я (*1655 †1681), ×│ │ │ │ │ Вацлаў Ляшчынскі,│ │ │ │ │ ваявода падляшскі (†1688)│ │ │ │ └─>Канстанцін Крыштаф Вішнявецкі (*1633│ │ │ │ †1686), ваявода падляшскі 1673,│ │ │ │ брацлаўскі 1677, белзскі│ │ │ │ 1678; ×1 Уршуля Тэрэза Мнішак (†1668); ×2 Ганна│ │ │ │ Хадароўская (†1711)│ │ │ │ ~Ганна Хадароўская (†1711)│ │ │ │ ├─>Францішка (†пасля 1690); × (1688) Казімір Тарла ,│ │ │ │ │ староста гошчынскі (†1690)│ │ │ │ ├─>Януш Антоні (*1678 †1741);│ │ │ │ │ падчашы літоўскі 1697,│ │ │ │ │ маршалак надворны літоўскі 1699, кашталян віленскі│ │ │ │ │ 1702-1703, кракаўскі 1726,│ │ │ │ │ ваявода віленскі 1704,│ │ │ │ │ кракаўскі 1706, староста пінскі;│ │ │ │ │ ~ Тэафіла Ляшчынская (×1704),(1°-v. Філіп Канашэўскі, староста│ │ │ │ │ │ конінскі) (*1680 †1757)│ │ │ │ │ └─>Францішка Уршуля (*1705 †1753), жонка (1725)│ │ │ │ │ Міхала Казіміра Радзівіла Рыбанькі,│ │ │ │ │ ваяводы віленскага│ │ │ │ │ і вялікага гетмана літоўскага (*1702│ │ │ │ │ †1762)│ │ │ │ └─>Міхал Сервацы (*1680 †1744);│ │ │ │ гетман польны літоўскі 1702 і 1707, кашталян віленскі│ │ │ │ 1703, гетман вялікі літоўскі 1703-1707 i 1735,│ │ │ │ ваявода віленскі 1706-1707│ │ │ │ і 1735, вялікі канцлер літоўскі 1720; ×1 (1695) Кацярына Дольская│ │ │ │ (†1725); ×2 (1725) Магдалена Чартарыйская (†1728);│ │ │ │ ×3 (1730) Тэкля Ружа Радзівіл (*1703 †1747); (1°-v.│ │ │ │ Якуб Генрык Флемінг, вялікі канюшы літоўскі;│ │ │ │ 3°-v. Міхал Антоні Сапега, ваявода падляшскі)│ │ │ │ ~Кацярына Дольская│ │ │ │ ├─>Ганна (*1700 †1732); × (1721)│ │ │ │ │ Юзаф Агінскі, ваявода троцкі│ │ │ │ │ (*каля 1693 †1736)│ │ │ │ └─>Эльжбета (*1701 †1770); × (1722) Міхаіл Здзіслаў Замойскі , ваявода смаленскі (†1735)│ │ │ ├─>Марыяна (з першага; †1624); × (1620) Якуб Сабескі , кашталян кракаўскі (†1646)│ │ │ ├─>Гелена (з першага); × Станіслаў Варшыцкі , ваявода мазавецкі│ │ │ ├─>Ежы (з другога; †1641); староста камянецкі 1637; × (1639)│ │ │ │ Ефрасіння Яўлалія Тарноўская (†1645); (2°-v. Геранім Радзяёўскі ,│ │ │ │ падканцлер каронны )│ │ │ │ ~│ │ │ │ └─>Канстанцыя (†1669); × (пасля 1656) Самуіл Ляшчынскі , староста│ │ │ │ луцкі (*1637 †1676)│ │ │ ├─>Аляксандр (з другога; †1638/1639); ротмістр каралеўскі,│ │ │ │ староста чаркаскі 1638│ │ │ └─>Тэафіла (з другога); × Пётр Вармяк, кашталян войніцкі│ │ ├─>Аляксандра (†p. 1582); × Мікалай Радзівіл,│ │ │ ваявода новагародскі (*1546 †1589)│ │ └─>Ганна; × [1591/1593] Ян Замойскі , кашталян хелмскі і стражнік каронны (†1619)│ ├─>Міхал (з першага; †1552)│ └─>Аляксандра (з другога); × Іван Шымковіч, маршалак гаспадарскі├─>Фёдар (Федзька) (з першага; †1549); дзяржаўца сцяпанскі; × (да 1530) Багдана│ кн. Гальшанская Дубровіцкая; ×2 кн. Марыя Пуцяцянка (†1554/1561)├─>Фёдар (з першага; †1533); дзяржаўца чачэрскі і дзяржаўца прапойскі 1524; ×1 NN (†да│ 1523); ×2 [да 1533] Настасся кн. Жылінская (†p. 1535)└─>Аляксандр (з другога; †1555); староста рэчыцкі; × (да 1529)Кацярына Скаруцянка (†пасля 1568)~├─>Міхаіл (*1529 †1584); кашталян брацлаўскі 1580,│ кіеўскі 1580, староста чаркаскі, канеўскі,│ любецкі і лоеўскі; × Гальшка Зяновіч (†да 1594)│ ~│ ├─>Аляксандр (†1594); староста чаркаскі, канеўскі,│ │ корсунскі, любецкі і лоеўскі;│ ├─>Міхаіл Міхайлавіч (†1616); староста оўруцкі; × [да 1603] Раіна Магілянка │ │ (†1619), дачка Іераміі Магілы ,│ │ гаспадара малдаўскага │ │ ~│ │ └─>Іерамія Міхал (*1612 †20 верасня 1651);│ │ ваявода рускі 1646, староста пшамыскі,│ │ пшаснышскі, новатаржскі, гадзяцкі i│ │ канеўскі; × (1639)│ │ Грызельда Канстанцыя (*Замасць 27 красавіка│ │ 1623 †Замасць 17 красавіка 1672)│ │ ~│ │ ├─>Міхал (*31 мая 1640 †│ │ │ 10 лістапада 1673); кароль польскі 1669-1673; ×│ │ │ (27 лютага 1670)│ │ │ Элеанора Марыя Жазэфа Габсбург (*31 мая 1653│ │ │ †17 лістапада 1697); (2°-v. Карл V, герцаг Латарынгіі )│ │ └─>Ганна; × (1638) Збігнеў Фірлей , староста│ │ люблінскі (*1613 †1649)│ ├─>Ежы (†1618); кашталян кіеўскі 1609; × Тэадора Чапліц │ ├─>Марына; × Фёдар кн. Друцкі-Горскі, стольнік полацкі│ └─>Соф'я (†po 1612); × (да 1595)│ Ян Яўстах Тышкевіч Лагойскі,│ ваявода берасцейскі (†1631)├─>Максім (†1565)├─>Аляксандр (*1543 †1577); каралеўскі дваранін 1570; × (да 1566)│ Аляксандра Капусцянка (†каля 1603)│ ~│ ├─>Адам (†1622); × (да 1601) Аляксандра│ │ Хадкевіч (†да 1630)│ │ ~│ │ └─>Крысціна (†1654); ×1 Мікалай Ела Малінскі; ×2 [пасля 1631] Пётр│ │ Даніловіч , крайчы вялікі каронны (†1645)│ └─>Ева (†1617/1618); × [да 1594 (1593?)] Пётр Збаражскі│ (†1603/1604)└─>Стэфанія; × Лукаш Кужанецкі, староста острскі
Маёнткі
Па радаводным паданні, брат Васіля, Солтан, заснаваў Вішнявец (цяпер Вышнівэць — пасёлак гарадскога тыпу ў Цярнопальскай вобласці Украіны). Тут да гэтага часу захавалася праваслаўная царква, пабудаваная Вішнявецкімі да пераходу ў каталіцызм. Акрамя гэтага мястэчка і многіх іншых маёнткаў на Валыні, Літве і ў Кіеўскай вобласці, князям Вішнявецкім належалі яшчэ шырокія землі на левым беразе Дняпра з Лубнамі і Ромнамі. Міхаіл Грушэўскі пісаў, што гэтая латыфундыя Вішнявецкіх (т. зв. Вішнявеччына) была самай вялікай «не толькі на Украіне і ў Польшчы, але, магчыма, і ва ўсёй Еўропе». Па ініцыятыве князя Іераміі Вішнявецкага атрымалі Магдэбургскае права і гарадскі статус Лубны, Палтава, Пыратын. Гэтыя валоданні польскі навуковец Аляксандр Ябланоўскі лічыў нават не латыфундыяй, а асобнай Задняпроўскай дзяржавай.
Сярод іншых замкаў і палацаў Вішнявецкіх замкі ў Лубнах, Старым Аляксінцы , Чорным Востраве і палац у Чайчынцах .
На тэрыторыі сучаснай Беларусі Вішнявецкім належалі ў тым ліку Брагін, Столін, Целяханы[1].
- Астрожскі замак (фрагмент)
- Двор у Ладыговіцы
- Палац міністра казны ў Варшаве , перабудаваны з даўняга палаца Вішнявецкіх
- Рэшткі Замак у Белым Камені
Зноскі
Літаратура
- Грыцкевіч А. П. Вішнявецкія // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вішнявецкія
- Сайт прысвечаны Вішнявецкім (руск.)