Асвея
Асве́я[3] — гарадскі пасёлак у Верхнядзвінскім раёнё Віцебскай вобласці, на паўднёвым беразе Асвейскага возера. Цэнтр Асвейскага сельсавета. За 40 км ад Верхнядзвінска, 37 км ад чыгуначнай станцыі Верхнядзвінск на лініі Полацк—Даўгаўпілс. Насельніцтва 987 чал. (2022).
Гарадскі пасёлак Асвея
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Назва
Назва ад назвы Асвейскага возера (возера Асвея), якая мае балцка-літоўскае паходжанне і звязаная са старалітоўскім ašva, прускім *asva «кабыла». Далей да індаеўрапейскага кораня *ek'ṷo-s «конь»[4].
Гісторыя
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/A%C5%9Bvieja._%D0%90%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%8F_%28N._Orda%2C_1.06.1875-76%29.jpg/220px-A%C5%9Bvieja._%D0%90%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%8F_%28N._Orda%2C_1.06.1875-76%29.jpg)
Паводле археалагічных звестак славянскае пасяленне на месцы Асвеі вядома не пазней за X стагоддзе[5]. Вядомая ў ВКЛ з 1503 г. З 1695 г. — горад Полацкага ваяводства. Належала полацкаму ваяводзе С. Глябовічу, магнатам Кішкам, Сапегам. З 1772 г. — у складзе Расійскай імперыі. У 1897 г. — мястэчка, цэнтр воласці Дрысенскага павета. У 1924—1959 гг. з’яўлялася цэнтрам раёна, з 1938 г. — гарадскі пасёлак. З 1959 г. Асвея ўваходзіць у склад Верхнядзвінскага раёна. У 2007 годзе пасёлак атрымаў статус аграгарадка.
Насельніцтва
|
Эканоміка
Прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, лёгкай, харчовай, паліўнай прамысловасці. Зона адпачынку рэспубліканскага значэння Асвея.
Выдатныя мясціны
- Асвейская сядзіба
- Свята-Георгіеўская царква, Асвея
- Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Асвея) (паб. у 1782 г., у 1937 г. зруйнаваны)
Гісторыка-культурныя каштоўнасці
Назва | Датаванне | Месцазнаходжанне | Катэгорыя |
---|---|---|---|
Былы манастырскі шпіталь (Шпіталь Сясцёр Міласэрнасці) | 1759 | - | 2 |
Парк | 2-ая пал. XIX стагоддзя | - | 3 |
Брацкая магіла | 1941-1944 гг. | у парку | 3 |
Этнаграфія
У Асвеі ў 1974 годзе этнамузыказнаўцай Зінаідай Мажэйка запісана калядка «Ішла каляда да з вечара»[14].
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары
- Ар’е Рафаэлі
- Яўген Станіслававіч Ясьвін, беларускі мастак
Гл. таксама
Зноскі
Літаратура
- Дук, Д. У. Археалагічныя раскопкі ў Асвеі / Д. У. Дук // Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі. — 2016. — № 1. — С. 2-10.
- Освея // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
- Освея // Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. т. 1 / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1979. — Т. 1. — 768 с. — 50 000 экз. (руск.)
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Асвея
Геаграфічныя звесткі па тэме Асвея на OpenStreetMap
- Асвея на сайце Верхнядзвінскага раённага выканаўчага камітэта Архівавана 19 жніўня 2011. (руск.)