Плятына
Пля́тына (па-лацінску: Platinum ад гішпанскага "platina" "срэбра") Pt — хімічны элемэнт VIII групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 78. Адносіцца да сямейства плятынавых мэталаў. Плятына была адкрытая Антоніё дэ Улоа (Antonio de Ulloa) у 1735 годзе ў Паўднёвай Амэрыцы, дзе яшчэ да падарожжаў Калюмба індзейцы выкарыстоўвалі гэты мэтал. У 1822 годзе вялікія радовішчы плятыны былі выяўленыя ў алювіяльных адкладаньнях гор Урала ў Расеі.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Выгляд | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 крышталі чыстай плятыны  два звышчыстых крышталя плятыны, кожны памерам каля 1 см, агульнай масай каля 1 грама | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Агульная інфармацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Плятына, Pt, 78 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Катэгорыя элемэнту | Пераходныя мэталы | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Група, пэрыяд, блёк | 10, 6, d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Адносная атамная маса | 195,084 г·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Канфігурацыя электронаў | [Xe] 4f14 5d9 6s1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электронаў у абалонцы | 2 8 18 32 17 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Колер | Шэравата-белы | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шчыльнасьць (пры п. т.) | 21,09 г·см−3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 2041.4 K, 1768.3 °C, 3214.9 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 4098 K, 3825 °C, 6917 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Удзельная цеплыня плаўленьня | 20 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Структура крышталічнай краты | cubic close-packed | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цеплаправоднасьць | (300 K) 72 Вт·м−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хуткасьць гуку | 2680 м/с | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Модуль Юнга | 168 ГПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цьвёрдасьць Моаса | 3,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Уласьцівасьці атама | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ступені затляненьня | +2, +4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электраадмоўнасьць | 2,28 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Энэргіі іянізацыі | 1-я: 870 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2-я: 1791 кДж·моль−1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Іншыя характарыстыкі | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нумар CAS | 7440-06-4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Найбольш стабільныя ізатопы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Асн. артыкул: ізатопы плятыны | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Прыродныя крыніцы
Трапляецца ў самародным выглядзе, у выглядзе сплаваў і злучэньняў. Радовішчы ў ПАР, ЗША, Зімбабвэ, Канадзе, Калумбіі. Масавая доля плятыны ў зямной кары складае каля 5×10-3 міліграмаў на кіляграм. Сусьветная вытворчасьць плятыны складае каля 155 тон штогод. Агульныя запасы плятыны складаюць больш за 30 000 тон.
Прымяненьне
Больш за 50% плятыны ідзе на вытворчасьць ювелірных вырабаў. Яшчэ прыкладна 30% выкарыстоўваецца ў аўтамабілебудаваньні (сплаў плятыны з палядам — каталізатар дапальваньня выхлапных газаў у аўтамабілях з бэнзынавым рухавіком), электроніцы і электратэхніцы (матэрыял электрычных кантактаў і дроту), у вытворчасьці хімічнага посуду, у якасьці каталізатару хімічных рэакцый.
Вонкавыя спасылкі
- Platinum»the essentials (анг.) [WebElements Periodic Table]
- The Element Platinum (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education. Праверана 2 сакавіка 2017 г.
- Platinum (Pt) - Chemical properties, Health and Environmental effects (анг.) Lenntech B.V.
- Platinum (анг.) Wolfram|Alpha Knowledgebase 2017