Насельніцтва Эстоніі

Паводле зьвестак Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі, колькасьць насельніцтва Эстоніі зьмяншаецца. Сытуацыя пагаршаецца тым, што на тле іншых эўрапейскіх краінаў з адмоўным натуральным прыростам насельніцтва Эстонія мае недастатковы прыток імігрантаў. Станоўчы прырост насельніцтва ў Эстоніі скончыўся ў 1990 року, пасьля чаго колькасьць насельніцтва зьменшылася з 1 570 599 чалавек да 1 340 194 у 2011 (14,6%).

У апошнія гады, што праўда, хуткасьць зьмяншэньня насельніцтва паступова зьмяншалася, і ў 2010 року нават быў дасягнуты дадатны каэфіцыент прыросту^[5].

У 1970—1990 роках узроставая структура насельніцтва была даволі стабільнай: каля 22% яго складалі асобы ва ўзросьце да 14 гадоў, 66% — ад 15 да 65 гадоў, 12% — 65 гадоў і старэйшыя^[2]. З прычыны нізкай нараджальнасьці пасьля 1990 року адсотак маладога насельніцтва зьнізіўся да 15%, а дзеля жыхароў пэнсійнага ўзросту павялічылася да 17% (2009). Дзеля асобаў ва ўзроставай групе ад 15 да 64 нязначна павялічылася да 68%.

У 1947—1989 роках колькасьць нараджэньняў перавышала лік сьмерцяў, аднак з 1990 сытуацыя зьмянілася ў бок адмоўнага натуральнага прыросту. Толькі ў 2010 року быў дасягнуты станоўчы каэфіцыент прыросту, аднак у цэлым колькасьць насельніцтва стала зьмяншаецца.

У 1970—1990 роках агульны каэфіцыент плоднасьці (АКП) складаў крыху болей за 2 дзіцяці ад жанчыны^[6]. Пасьля здабыцьця незалежнасьці адбылося хуткае падзеньне АКП. У 1998 року быў зафіксаваны найменшы яго ўзровень: 1,28 дзіцяці ад жанчыны. Цягам наступных рокаў АКП паступова ўзрастаў і ў 2009 складаў 1,63.

Каэфіцыент дзіцячай сьмяротнасьці ў Эстоніі ў мінулыя дзесяцігодзьдзі адчувальна зьменшыўся. У 1970 ён складаў 17,7 на 1000 нараджэньняў^[7], у 1980 — 17,1, у 1990 — 12,3 і ў 2000 — 8,4. У 2009 быў зафіксаваны найніжэйшы КДС: 3,6.

Працягласьць жыцьця ў Эстоніі меншая, чым у большасьці заходнеэўрапейскіх краінаў. За савецкім часам сярэдняя працягласьць жыцьця складала 64—66 гадоў у мужчын і 73—75 гадоў у жанчын^[8]. Пасьля здабыцьця незалежнасьці яна зьменшылася на некалькі гадоў. У 1994 року быў зафіксаваны яе найніжэйшы ўзровень: 60,5 гадоў у мужчын і 72,8 у жанчын. Пасьля 1994 працягласьць жыцьця паступова павялічваецца і ў 2012 року складала 68,3 і 79,2 гадоў для мужчын і жанчын адпаведна^[9]. Паводле зьвестак Эўрастату, сярод краінаў ЭЗ Эстонія і Славенія маюць найвышэйшы рост працягласьці жыцьця^[10].

У 1991—2010 роках насельніцтва Эстоніі зьменшылася на 230 000 чалавек, зь якіх 82 000 за кошт перавышэньня сьмяротнасьці над нараджальнасьцю, а 150 000 — за кошт адмоўнага сальда міграцыі. Эмігравалі ў асноўным этнічныя расейцы, украінцы ды беларусы. Гэта асабліва бачна па выніках перапісу 2000 року (гл. ніжэй). Зьвесткі за 2000—2009 рокі таксама сьведчаць пра перавышэньне эміграцыі над іміграцыяй, хоць і ў значна меншых маштабах, чым напрыканцы XX стагодзьдзя^[4].

Этнічны склад насельніцтва Эстоніі значна вагаецца ад павету да павету. Па стане на 2008 рок у трынаццаці зь пятнаццаці паветаў Эстоніі эстонцы складалі больш за 80% усяго насельніцтва. Найбольшая дзеля эстонцаў у паветах Хію (98,4%) і Саарэ (98,3%). А вось у паветах Іда-Віру і Хар’ю (які ўлучае сталіцу Эстоніі Талін) этнічныя эстонцы складаюць толькі 19,7% і 59,6% (Талін — 55%) насельніцтва адпаведна. Дзеля расейцаў у гэтых двух паветах складае адпаведна 71,2% і 32,4% (36,4% у Таліне). Агульная дзеля расейцаў у нацыянальным складзе Эстоніі складае 25,6%^[12].

Гэткае становішча склалася менавіта падчас савецкай акупацыі, паколькі нацыянальныя перапісы, якія двойчы праводзіліся ў міжваенны пэрыяд у незалежнай Эстоніі (1922 і 1934 рокі), паказвалі, што эстонцы зьяўляюцца дамінуючым народам, у той час як усе астатнія нацыянальнасьці складаюць 12% насельніцтва Эстоніі.

У выніку вышэйпамянёнай савецкай палітыкі дзеля этнічных эстонцаў зьнізілася да 61,5% у 1989 у параўнаньні з 88% у 1934^[13]. Аднак у першую дэкаду па аднаўленьні незалежнасьці дзякуючы шырокамаштабнай эміграцыі расейцаў, а таксама вываду з тэрыторыі Эстоніі расейскіх вайсковых базаў колькасьць эстонцаў павялічылася да ўзроўню 68,7% (2008), у той час як дзеля расейцаў зьменшылася з 30% да 25,6%, украінцаў — з 3,1% да 2,1%, беларусаў — з 1,8% да 1,2%^[12][13].

Па стане на 2008 рок найбуйнейшыя народы ў Эстоніі — эстонцы (68,7%), расейцы (25,6%), украінцы (2,1%), беларусы (1,2%) і фіны (0,8%). Гэтыя пяць народаў складаюць 98,4% усяго насельніцтва^[12].

Асноўны артыкул: Грамадзянства Эстоніі

На 1992 г. у Эстоніі пражывала каля паўмільёна неграмадзянаў (1/3 насельніцтва). 19 студзеня 1995 г. Дзяржаўны сход Эстоніі ўхваліў Закон Эстоніі аб грамадзянстве, які вызначыў парадак разгляду заяваў на атрыманьне грамадзянства Радай паліцыі і памежнай аховы. Да 2012 г. лік неграмадзянаў скараціўся да 97 тысячаў (7% насельніцтва)^[14]. Найбольш шматлікімі часткамі гэтай групы былі апатрыды^[15] і грамадзяне Расеі.

Афіцыйнай мовай у Эстоніі зьяўляецца эстонская, акрамя таго, частка насельніцтва валодае таксама расейскай, украінскай, ангельскай, фінскай, нямецкай мовамі, а таксама выру і сэту.

Эстонская мова выкарыстоўвае лацінскі альфабэт. Траціна стандартнае лексыкі мовы выводзіцца даданьнем суфіксаў да карнявых словаў. Найстарэйшыя вядомыя прыклады пісьмовай эстонскай мовы сустракаюцца ў хроніках XIII стагодзьдзя.

Эстонская і фінская мова вельмі блізкія, адносяцца да фінскай групы уральскай моўнай сям’і. Тым ня меней, гэтыя мовы ня ёсьць узаемна зразумелымі, хоць адукаваныя носьбіты могуць разумець пісьмовую мову іншага народу ў больш-менш вялікай ступені.

Асноўны артыкул: Рэлігія ў Эстоніі

Рэлігія ў Эстоніі (2001)

     Няверуючыя (70.8%)

     Лютаранства (13.6%)

     Праваслаўе (12.8%)

     Іншыя (2.8%)

Паводле апошняга апытаньня, праведзенага Эўрабаромэтрам у 2005 року^[16], 16% эстонскіх грамадзянаў адказалі, што «вераць у існаваньне Бога», у той час як 54% «лічаць, што ёсьць нейкая вышэйшая сіла», а яшчэ 26% «ня вераць ні ў якую духоўную, боскую альбо жыцьцёвую сілу». Паводле гэтага апытаньня эстонцы выглядаюць найбольш няверуючымі ва ўсім Эўразьвязе.

Апытаньне, праведзенае ў 2006—2008 інстытутам Гэлапа, паказала, што 14% эстонцаў адказалі станоўча на пытаньне: «Ці адыгрывае рэлігія значную ролю ў вашым штодзённым жыцьці?» — што зьявілася найменшым вынікам сярод 143 краінаў, дзе ладзілася апытаньне^[17].

Сярод тых, хто называе сябе вернікамі, большасьць лютаранаў, а расейскамоўная меншасьць зьяўляецца праваслаўнымі.

Паводле зьвестак перапісу 2000 року, 29,23% насельніцтва назвалі сябе зьвязанымі зь нейкай рэлігіяй:^[18]

• 13.6% лютаране
• 12.8% праваслаўныя
• 6,009 баптысты
• 5,745 рыма-каталікі
• 4,254 сьведкі Еговы
• 2,648 пяцідзясятнікі
• 2,515 стараверы
• 1,561 адвэнтысты
• 1,455 мэтадысты
• 1,387 мусульмане
• 5,008 прыхільнікі іншых рэлігій

За савецкім часам улады актыўна ўмешваліся ў царкоўныя справы, дзейнасьць рэлігійных суполак была скрайне абмежаваная. Ад 1946 да 1982 рокі было строга забароненае друкаваньне і ўвоз рэлігійнае літаратуры.

• Эстанізацыя
• Неграмадзяне (Эстонія)